Dünya Sıhhat Örgütü’nün ‘temel sıhhat hizmetleri’ listesinde yer alan kürtaj için dünyanın bir hayli yerinde uygulamalar bulunuyor. Her yıl dünya çapında 73 milyon kürtaj gerçekleşirken, istenmeyen gebeliklerin yüzde 61 ve tüm hamileliklerin yüzde 29’u da isteyerek düşükle sonuçlanıyor. bir daha DSÖ’nün bildirdiği üzere kürtajların toplamda yarısı inançlı olmayan şartlar altında yapılıyor ve bu her yıl 39 bin mevte niye oluyor.
Türkiye’de ise 40 yıl evvel bayanlara kürtaj hakkının yasal olarak tanındı. 27 Mayıs darbesinin akabinde hazırlanan anayasanın 2827 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Kanun ile bir arada bayanlara, hamileliğin 10. haftası doluncaya kadar, annenin sıhhati açısından tıbbi sakınca olmadığı takdirde dahi, rahim tahliyesi (kürtaj) yasal hale getirildi. Yasaya göre beraberinde annenin sıhhatini tehdit ettiği ya da fetüsün ‘takip edecek kuşaklar için ağır maluliyete niye olacağı’ hallerde de bayan hastalıkları uzmanı raporu ile kürtaj gerçekleştirilebiliyor.
295 kamu hastanesinden sadece 10 tanesi hiç bir koşul göstermeden kürtaj hizmeti sağlıyor
Ancak yapılan araştırmalar Türkiye’de kürtaj her ne kadar yasal olsa da, kürtaj hakkının ulaşılabilir durumda olmadığını gösteriyor. Kadir Has Üniversitesi’nin 2020 yılında gerçekleştirdiği ‘Türkiye’deki Kamu Hastanelerinde Kürtaj Hizmetleri’ isimli raporunda, görüşülen 295 kamu hastanesinin sırf 10 adedinde kürtaj hiç bir kaide gösterilmeden sağlanıyor, 185 adedinde ise sağlanmıyor. Raporda hizmeti sağlamayan hastanelerin en çok ‘yasal değil yahut yasak’ tabiriyle kürtajı gerçekleştirmeyi reddettiği görülüyor.
bir daha Kadir Has Üniversitesi tarafınca yapılan ‘Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet ve Bayan Algısı Araştırması 2022’ isimli bir araştırmaya gore, ‘Kürtaj hanımın en temel haklarındandır, yasaklanamaz’ diyenlerin oranı 2016’da yüzde 43.6 olmuşken, 2021’de yüzde 56.2’ye çıkmış ve 2022’de ise yüzde 51.7’e düştü.
Türkiye’de ‘isteyerek düşüğü’ olan evli bayanların oranı yüzde 15; en çok kullanılan korunma biçimlerinden biri ‘geri çekme’
Son olarak 2018’de gerçekleştirilen Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü tarafınca her 5 yılda bir ülke çapında yapılan Nüfus ve Sıhhat Araştırmaları’nın verilerine bakılırsa, ‘isteyerek düşük’ yapmış olan evlenmiş bayanların oranı 1993’te yüzde 28 iken, 2018’te oran yüzde 15’e düşüyor. Araştırma beraberinde yaşayan çocuk sayısı arttıkça isteyerek düşüğü olan bayanların oranının arttığını da gösteriyor. Örnek olarak 5 ya da daha fazla çocuğu olan bayanların yüzde 19’u isteyerek düşük yaptığı belirtilirken, hiç çocuğu olmayanlarda bu oran yüzde 7.
Bu araştırmaya bakılırsa, 15-49 yaş içindeki evli bayanların yüzde 70’i gebeliği önleyici rastgele bir usul kullanıyor. Evli bayanlar içinde en yaygın olan korunma metodu ise ‘geri çekme’. Pekala, hangi ülkenin kürtaj hakkına yaklaşımı nasıl?
Kadınlara kürtaj hakkını birinci defa Sovyetler Birliği verdi
Kürtaj dünyada birinci sefer 1920 yılında Sovyetler Birliği’nde yasallaştırıldı. Mevcut durumda da Rusya’da kürtaja kanunen müsaade veriliyor ve hem de mecburî sıhhat sigortası kapsamında. bayanın talebi üzerine 12 haftaya kadar gerçekleştirilebilen kürtaj, tıbbi niçinlerle gebelik müddetince rastgele bir vakitte da uygulanabiliyor.
Dünyanın en kalabalık ülkesi ve geçmişte nüfus planlaması yönelik sert uygulamaları bulunan Çin’de ise 2021 yılında ailelerin 3 çocuk sahibi bulunmasına müsaade veren yasa değişikliği kabul edildi. 2016’da ‘tek çocuk’ siyasetini terk eden Çin’de nüfusun düşmeye başlaması üzerine hükümet, tıbbi niçinlerle olmayan kürtaj süreçlerinin kısıtlanacağını deklare etti.
ABD Yüksek Mahkemesi kürtajı anayasal bir hak olmaktan çıkardı; 12 eyalette neredeyse imkansız hale geldi
Öte yandan kürtaj hakkı son devirlerde ABD’nin, 24 Haziran’da kürtajın bir anayasal hak olduğu tarafındaki sonucu sonlandırmasıyla gündeme geldi. Mississippi eyaletinde alınan hamileliğin 15. haftası daha sonrası kürtajı yasaklama sonucu Yüksek Mahkeme’ye taşındı ve mahkemenin verdiği kararla, eyaletlerin kendi içlerinde yasaklayabilmesinin yolu açıldı. Çeşitli taraflardan sert reaksiyonlar alan karar daha sonrası, ABD’nin 12 eyaleti kürtajı epey sonlu istisnalar dışında neredeyse büsbütün yasak hale getirdi.
Ülkenin aldığı bu karar İsrail’den de hayli tenkit aldı ve bunun üzerine ülkeden kürtaja erişimi kolaylaştırma tarafında bir atak geldi. Buna bakılırsa, İsrail’de artık kürtaj yaptırmak isteyen bayanların bir komite huzuruna çıkıp onay alması gerekmeyecek.
ABD merkezli bir kuruluş olan Guttmacher Enstitüsü kürtajı yasaklamayı planlayan eyaletlerin 24’e kadar çıkabileceğini de bildirdi. ABD’de kürtaj hakkını sonlandıran ve hatta yasaklanmasına niçiniyet verecek sonucun akabinde, hamileliği alakadan daha sonraki birinci birkaç saat içerisinde önleyen sonraki gün hapının satışlarına sınırlama geldi.
ABD’nin aldığı karar, Ohio’da tecavüze uğrayarak gebe kalan 10 yaşındaki bir kız çocuğunun kürtaj için eyalet aramak zorunda bırakılması üzere trajik sonuçlara da niçiniyet verdi.
Polonya’da hekimler aile içi istismar mağduru 14 yaşındaki zihinsel engelli çocuğun kürtajını reddetti
Kürtaj yasaklarının en sert uygulandığı ülkelerden biri olan Polonya’da, bayanların sadece tecavüz, ensest bağlantı ve annenin sıhhati risk altında olduğu dur gebeliğin sonlandırılmasına yasal müsaade veriliyor. Lakin buna karşın basına yansıyan birtakım kıssalar, hekimlerin annenin sıhhatinin tehdit altında olduğu hallerde kürtaj yapmayı reddettiğini de gösteriyor.
Bu yılın Ocak ayında, 14 yaşındaki zihinsel engelli bir çocuğun dayısı tarafınca istismar edildiği için gebe kalması ve lakin hekimlerin kürtaj yapmayı reddetmesi büyük reaksiyona yol açtı. Öte yandan bu tek örnek değil. 37 yaşında ikiz bebeklere gebe olan Polonyalı bir hanımın bebeklerin anne karnında ölmesine karşın hekimlerin kürtaj yapmaması üzerine öldüğü de kayıtlara geçti. Tüm bunlarla birlikte, Polonya hükümeti bununla birlikte tüm gebe bayanların kayıt altında tutulması sonucu da aldı.
AB üyesi Malta’da hiç bir şartta kürtaja müsaade yok
Bir Avrupa Birliği ülkesi olan Malta’da hem birliğin hem dünyanın en kısıtlayıcı kürtaj kanunları mevcut. Ülkede hiç bir şartta kürtaj yapılmasına müsaade verilmiyor. Yasanın prosedürü tecavüz, ensest yahut annenin hayatının risk altında olması dahil her şartta kürtajın gerçekleştirilemeyeceği ve gerçekleştirildiği durumda ceza gerektiren bir cürüm olduğunu öngörüyor. ABD’li bir turist hanımın düşük semptomları göstermesine karşın kürtaja alınmaması ve İspanya’ya sevk edilmesi üzerine ülkede her ne kadar kürtaj yasasının esnetilmesi konuşulsa da bu gerçekleşmedi.
El Salvador’da bir bayan kürtaj yaptırmak zorunda kaldığı için 30 yıl mahpus cezasına çarptırıldı
Kürtaj yasaklarının en sıkı uygulandığı bir diğer ülke ise El Salvador. Latin Amerika’da bulunan ülkede hiç bir şartta kürtaj yapılmazken, epeyce sayıda bayan düşük yaptığı suçlamasıyla mahpus cezasına çarptırılıyor. 1998’e kadar ülkede annenin sıhhati tehdit altındaysa, fetüs sağlıklı değilse ve tecavüz kararı bir hamilelik gerçekleşmişse kürtaja müsaade veriliyordu.
2022 dataları, en az 182 El Salvadorlu bayanın kürtaj yaptırdığı için ‘ağırlaştırılmış müebbet’ ile yargılanmasına yol açtığını gösteriyor. Hatta ülkede bir bayan sıhhat problemleri sebebiyle kürtaj yaptırmak zorunda kaldığı için 2 yıl tutuklu yargılandıktan daha sonra 30 yıl mahpusa mahkum edildi.
Başka hangi ülkelerde büsbütün yasak?
Kürtajın büsbütün yasak olduğu bir öbür ülke ise Nikaragua. Ülkede 2006’dan beri bayanlar hiç bir biçimde kürtaj yaptıramıyor. Honduras da birebir biçimde şartsız bir yasak uygularken, kürtaj yaptıran bayanlar 6 yıl mahpus cezasıyla karşılaşıyor. Ülke 2021 yılında anayasaya kürtajın hiç bir biçimde yasallaştırılmamasını içeren bir yasa da eklemiş durumda. Dominik Cumhuriyeti’nde de 1884 yılından beri kürtaj yapılması yasak.
Mısır’da ise evli bir hanımın hayatını tehlikeye atması dışında kürtaj yaptırılamıyor. Irak, Haiti, Jamaika, Surinam, Madagaskar, Kongo, Sierra Leone, Senegal, Moritanya, Filipinler ve Laos’ta kürtaj büsbütün yasak.
Macaristan’dan ‘ceninin kalp atışlarını’ dinleme zorunluluğu
Slovakya’da ise 2019 yılında bayanların kürtaj yaptırmadan evvel ultrasona girmesi ve ceninin kalp atışlarını dinlemesinin mecburî hale getirilmesi tasarısı tartışıldı. Milletlerarası örgütlerin tepki gösterdiği yasa tasarısını onaylanmadı. Lakin Slovakya’nın onaylamadığı bu sonucu Macaristan yürürlüğe koydu. Buna göre, kürtaj yaptırmak isteyen bayana ‘ceninin kalp atışlarını’ dinleme zaruriliği getirildi. Ülkede, hamileliğini sonlandırmak isteyen bayana bununla birlikte jinekologdan hamileliğini teyit eden bir mektup ve en az üç gün ortayla iki defa aile hizmetlerini ziyaret edip evlat edinme ve anneler için devlet yardımları konusunda danışmanlık alması da dayatılıyor.
Türkiye’de ise 40 yıl evvel bayanlara kürtaj hakkının yasal olarak tanındı. 27 Mayıs darbesinin akabinde hazırlanan anayasanın 2827 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Kanun ile bir arada bayanlara, hamileliğin 10. haftası doluncaya kadar, annenin sıhhati açısından tıbbi sakınca olmadığı takdirde dahi, rahim tahliyesi (kürtaj) yasal hale getirildi. Yasaya göre beraberinde annenin sıhhatini tehdit ettiği ya da fetüsün ‘takip edecek kuşaklar için ağır maluliyete niye olacağı’ hallerde de bayan hastalıkları uzmanı raporu ile kürtaj gerçekleştirilebiliyor.
295 kamu hastanesinden sadece 10 tanesi hiç bir koşul göstermeden kürtaj hizmeti sağlıyor
Ancak yapılan araştırmalar Türkiye’de kürtaj her ne kadar yasal olsa da, kürtaj hakkının ulaşılabilir durumda olmadığını gösteriyor. Kadir Has Üniversitesi’nin 2020 yılında gerçekleştirdiği ‘Türkiye’deki Kamu Hastanelerinde Kürtaj Hizmetleri’ isimli raporunda, görüşülen 295 kamu hastanesinin sırf 10 adedinde kürtaj hiç bir kaide gösterilmeden sağlanıyor, 185 adedinde ise sağlanmıyor. Raporda hizmeti sağlamayan hastanelerin en çok ‘yasal değil yahut yasak’ tabiriyle kürtajı gerçekleştirmeyi reddettiği görülüyor.
bir daha Kadir Has Üniversitesi tarafınca yapılan ‘Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet ve Bayan Algısı Araştırması 2022’ isimli bir araştırmaya gore, ‘Kürtaj hanımın en temel haklarındandır, yasaklanamaz’ diyenlerin oranı 2016’da yüzde 43.6 olmuşken, 2021’de yüzde 56.2’ye çıkmış ve 2022’de ise yüzde 51.7’e düştü.
Türkiye’de ‘isteyerek düşüğü’ olan evli bayanların oranı yüzde 15; en çok kullanılan korunma biçimlerinden biri ‘geri çekme’
Son olarak 2018’de gerçekleştirilen Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü tarafınca her 5 yılda bir ülke çapında yapılan Nüfus ve Sıhhat Araştırmaları’nın verilerine bakılırsa, ‘isteyerek düşük’ yapmış olan evlenmiş bayanların oranı 1993’te yüzde 28 iken, 2018’te oran yüzde 15’e düşüyor. Araştırma beraberinde yaşayan çocuk sayısı arttıkça isteyerek düşüğü olan bayanların oranının arttığını da gösteriyor. Örnek olarak 5 ya da daha fazla çocuğu olan bayanların yüzde 19’u isteyerek düşük yaptığı belirtilirken, hiç çocuğu olmayanlarda bu oran yüzde 7.
Bu araştırmaya bakılırsa, 15-49 yaş içindeki evli bayanların yüzde 70’i gebeliği önleyici rastgele bir usul kullanıyor. Evli bayanlar içinde en yaygın olan korunma metodu ise ‘geri çekme’. Pekala, hangi ülkenin kürtaj hakkına yaklaşımı nasıl?
Kadınlara kürtaj hakkını birinci defa Sovyetler Birliği verdi
Kürtaj dünyada birinci sefer 1920 yılında Sovyetler Birliği’nde yasallaştırıldı. Mevcut durumda da Rusya’da kürtaja kanunen müsaade veriliyor ve hem de mecburî sıhhat sigortası kapsamında. bayanın talebi üzerine 12 haftaya kadar gerçekleştirilebilen kürtaj, tıbbi niçinlerle gebelik müddetince rastgele bir vakitte da uygulanabiliyor.
Dünyanın en kalabalık ülkesi ve geçmişte nüfus planlaması yönelik sert uygulamaları bulunan Çin’de ise 2021 yılında ailelerin 3 çocuk sahibi bulunmasına müsaade veren yasa değişikliği kabul edildi. 2016’da ‘tek çocuk’ siyasetini terk eden Çin’de nüfusun düşmeye başlaması üzerine hükümet, tıbbi niçinlerle olmayan kürtaj süreçlerinin kısıtlanacağını deklare etti.
ABD Yüksek Mahkemesi kürtajı anayasal bir hak olmaktan çıkardı; 12 eyalette neredeyse imkansız hale geldi
Öte yandan kürtaj hakkı son devirlerde ABD’nin, 24 Haziran’da kürtajın bir anayasal hak olduğu tarafındaki sonucu sonlandırmasıyla gündeme geldi. Mississippi eyaletinde alınan hamileliğin 15. haftası daha sonrası kürtajı yasaklama sonucu Yüksek Mahkeme’ye taşındı ve mahkemenin verdiği kararla, eyaletlerin kendi içlerinde yasaklayabilmesinin yolu açıldı. Çeşitli taraflardan sert reaksiyonlar alan karar daha sonrası, ABD’nin 12 eyaleti kürtajı epey sonlu istisnalar dışında neredeyse büsbütün yasak hale getirdi.
Ülkenin aldığı bu karar İsrail’den de hayli tenkit aldı ve bunun üzerine ülkeden kürtaja erişimi kolaylaştırma tarafında bir atak geldi. Buna bakılırsa, İsrail’de artık kürtaj yaptırmak isteyen bayanların bir komite huzuruna çıkıp onay alması gerekmeyecek.
ABD merkezli bir kuruluş olan Guttmacher Enstitüsü kürtajı yasaklamayı planlayan eyaletlerin 24’e kadar çıkabileceğini de bildirdi. ABD’de kürtaj hakkını sonlandıran ve hatta yasaklanmasına niçiniyet verecek sonucun akabinde, hamileliği alakadan daha sonraki birinci birkaç saat içerisinde önleyen sonraki gün hapının satışlarına sınırlama geldi.
ABD’nin aldığı karar, Ohio’da tecavüze uğrayarak gebe kalan 10 yaşındaki bir kız çocuğunun kürtaj için eyalet aramak zorunda bırakılması üzere trajik sonuçlara da niçiniyet verdi.
Polonya’da hekimler aile içi istismar mağduru 14 yaşındaki zihinsel engelli çocuğun kürtajını reddetti
Kürtaj yasaklarının en sert uygulandığı ülkelerden biri olan Polonya’da, bayanların sadece tecavüz, ensest bağlantı ve annenin sıhhati risk altında olduğu dur gebeliğin sonlandırılmasına yasal müsaade veriliyor. Lakin buna karşın basına yansıyan birtakım kıssalar, hekimlerin annenin sıhhatinin tehdit altında olduğu hallerde kürtaj yapmayı reddettiğini de gösteriyor.
Bu yılın Ocak ayında, 14 yaşındaki zihinsel engelli bir çocuğun dayısı tarafınca istismar edildiği için gebe kalması ve lakin hekimlerin kürtaj yapmayı reddetmesi büyük reaksiyona yol açtı. Öte yandan bu tek örnek değil. 37 yaşında ikiz bebeklere gebe olan Polonyalı bir hanımın bebeklerin anne karnında ölmesine karşın hekimlerin kürtaj yapmaması üzerine öldüğü de kayıtlara geçti. Tüm bunlarla birlikte, Polonya hükümeti bununla birlikte tüm gebe bayanların kayıt altında tutulması sonucu da aldı.
AB üyesi Malta’da hiç bir şartta kürtaja müsaade yok
Bir Avrupa Birliği ülkesi olan Malta’da hem birliğin hem dünyanın en kısıtlayıcı kürtaj kanunları mevcut. Ülkede hiç bir şartta kürtaj yapılmasına müsaade verilmiyor. Yasanın prosedürü tecavüz, ensest yahut annenin hayatının risk altında olması dahil her şartta kürtajın gerçekleştirilemeyeceği ve gerçekleştirildiği durumda ceza gerektiren bir cürüm olduğunu öngörüyor. ABD’li bir turist hanımın düşük semptomları göstermesine karşın kürtaja alınmaması ve İspanya’ya sevk edilmesi üzerine ülkede her ne kadar kürtaj yasasının esnetilmesi konuşulsa da bu gerçekleşmedi.
El Salvador’da bir bayan kürtaj yaptırmak zorunda kaldığı için 30 yıl mahpus cezasına çarptırıldı
Kürtaj yasaklarının en sıkı uygulandığı bir diğer ülke ise El Salvador. Latin Amerika’da bulunan ülkede hiç bir şartta kürtaj yapılmazken, epeyce sayıda bayan düşük yaptığı suçlamasıyla mahpus cezasına çarptırılıyor. 1998’e kadar ülkede annenin sıhhati tehdit altındaysa, fetüs sağlıklı değilse ve tecavüz kararı bir hamilelik gerçekleşmişse kürtaja müsaade veriliyordu.
2022 dataları, en az 182 El Salvadorlu bayanın kürtaj yaptırdığı için ‘ağırlaştırılmış müebbet’ ile yargılanmasına yol açtığını gösteriyor. Hatta ülkede bir bayan sıhhat problemleri sebebiyle kürtaj yaptırmak zorunda kaldığı için 2 yıl tutuklu yargılandıktan daha sonra 30 yıl mahpusa mahkum edildi.
Başka hangi ülkelerde büsbütün yasak?
Kürtajın büsbütün yasak olduğu bir öbür ülke ise Nikaragua. Ülkede 2006’dan beri bayanlar hiç bir biçimde kürtaj yaptıramıyor. Honduras da birebir biçimde şartsız bir yasak uygularken, kürtaj yaptıran bayanlar 6 yıl mahpus cezasıyla karşılaşıyor. Ülke 2021 yılında anayasaya kürtajın hiç bir biçimde yasallaştırılmamasını içeren bir yasa da eklemiş durumda. Dominik Cumhuriyeti’nde de 1884 yılından beri kürtaj yapılması yasak.
Mısır’da ise evli bir hanımın hayatını tehlikeye atması dışında kürtaj yaptırılamıyor. Irak, Haiti, Jamaika, Surinam, Madagaskar, Kongo, Sierra Leone, Senegal, Moritanya, Filipinler ve Laos’ta kürtaj büsbütün yasak.
Macaristan’dan ‘ceninin kalp atışlarını’ dinleme zorunluluğu
Slovakya’da ise 2019 yılında bayanların kürtaj yaptırmadan evvel ultrasona girmesi ve ceninin kalp atışlarını dinlemesinin mecburî hale getirilmesi tasarısı tartışıldı. Milletlerarası örgütlerin tepki gösterdiği yasa tasarısını onaylanmadı. Lakin Slovakya’nın onaylamadığı bu sonucu Macaristan yürürlüğe koydu. Buna göre, kürtaj yaptırmak isteyen bayana ‘ceninin kalp atışlarını’ dinleme zaruriliği getirildi. Ülkede, hamileliğini sonlandırmak isteyen bayana bununla birlikte jinekologdan hamileliğini teyit eden bir mektup ve en az üç gün ortayla iki defa aile hizmetlerini ziyaret edip evlat edinme ve anneler için devlet yardımları konusunda danışmanlık alması da dayatılıyor.