Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi ve Afet İdaresi Uzmanı Doç. Dr. Bülent Özmen, geçen yıl dünyada ve Türkiye’de yaşanan zelzele hareketliliğine, sarsıntılardaki can kayıplarına ait bilgi verdi.
Türkiye ve yakın civarında meydana gelen sarsıntıların Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) tarafınca işletilen bin 143 sarsıntı kayıt istasyonuyla gece ve gündüz 24 saat takip edilerek kayıt altına alındığını belirten Özmen, zelzelenin büyüklüğü, oluş vakti, yeri, derinliği, enlemi, boylamı üzere parametrelerin bu türlü belirlendiğini tabir etti.
Depremlerin vakit ve yerdeki değişim özelliklerinin istatistik metotlarla incelendiğini lisana getiren Özmen, bu datalardan yararlanılarak muhtemel sarsıntıların büyüklüklerinin, yaşanma olasılıklarının kestirim edildiğini ve Türkiye’nin sarsıntı risk azaltma çalışmalarına katkı verilmeye çalışıldığını vurguladı.
Geçen yıl Türkiye ve yakın civarında 20 bin 277 zelzele olduğunun görüldüğünü kaydeden Özmen, “Son 10 yıllık sarsıntı datalarına baktığımız vakit 2022 yılının zelzele aktivitesi en düşük yıl olduğu görülmektedir. Genel olarak ülkemizde 5 ve 5’ten büyük sarsıntılar hasara ve can kaybına niye olabilmektedir. 5 ve 5’ten büyük sarsıntı sayısı 15 olarak kayıtlara geçmiştir. Yani ülkemiz 2022 yılında yaklaşık olarak üç haftada bir, 5 ve daha büyük bir zelzeleyle sarsılmıştır” ifadesini kullandı.
Doç. Dr. Özmen, AFAD datalarına göre, 2022 başından bugüne kadar geçen müddet ortasında 6’dan büyük tek zelzelenin 11 Ocak 2022’de saat 04.07’de 6.4 büyüklüğünde meydana gelen Kıbrıs açıklarındaki zelzele olduğunu söylemiş oldu.
Bülent Özmen, bu zelzelede 3 kişinin ömrünü kaybettiğini, 1 kişinin yaralandığını, Türkiye’de ise rastgele bir can kaybı ve hasar meydana gelmediğini belirtti.
Türkiye’de en çok can kaybı ve faydalanma Düzce Gölyaka zelzelesinde yaşandı
Türkiye’de geçen yıl en çok can kaybı ve faydalanmanın, 23 Kasım 2022’de Düzce Gölyaka’daki 5,9 büyüklüğündeki zelzelede yaşandığını kaydeden Özmen, bu sarsıntıda 2 kişinin hayatını yitirdiğini ve 93 kişinin yaralandığını kaydetti.
İkinci en çok can kaybına ve faydalanmaya niye olan sarsıntının ise 4 Kasım 2022’deki 4,9 büyüklüğündeki Buca-İzmir zelzelesi olduğunu aktaran Bülent Özmen, 2 kişinin hayatını kaybettiğini ve 64 kişi yaralandığını anımsattı.
Özmen, şu biçimde devam etti:
“Diğer hasara niye olan sarsıntıları de hesaba kattığımızda 2022’de ülkemizde zelzele niçiniyle toplamda 4 kişinin ömrünü yitirdiği ve 162 kişinin yaralandığı görülmüştür. Türkiye için son 122 yıllık sarsıntı istatistiğine baktığımızda ise ortalama her 6 yılda bir kere 7 ve daha büyük bir sarsıntı meydana geldiği görülmektedir. Son 23 yıllık vakit ortasında 17 Ağustos 1999 tarihinde 7.4 büyüklüğünde Marmara zelzelesi, 12 Kasım 1999 tarihinde 7,2 büyüklüğünde Kaynaşlı Düzce sarsıntısı ve 23 Ekim 2011 tarihinde 7.2 büyüklüğünde Erciş-Van sarsıntısı olmak üzere 3 kere 7’den büyük zelzele meydana geldiği görülmektedir. Ortalama olarak her 6 yılda bir 7’den büyük bir zelzele meydana geldiği gerçeğine baktığımızda, Erciş-Van sarsıntısından bu yana 12 yıldır büyük bir zelzele meydana gelmediği ve 7 ve daha büyük sarsıntıların sayısının ortalamanın altında kaldığı görülmektedir. Bu datalar de bize yerkabuğunun gerilmeye devam ettiğini büyük bir sarsıntı olma mümkünlüğünün her geçen gün arttığını göstermektedir.”
Ulusal Zelzele Strateji ve Hareket Planının güncellenmesi önerisi
Özmen, zelzeleye karşı alınabilecek tedbirlere ait tekliflerde bulunarak, 2004’te kıymetli bir Sarsıntı Şurası düzenlendiğini ama şuranın üzerinden 19 yıl üzere uzun bir süre geçtiğine işaret etti.
Bu vakit aralığında gerek Türkiye’de gerekse de dünyada sarsıntı bilimi açısından kıymetli gelişmeler olduğunu anımsatan Özmen, “Bu yeni gelişmeleri ve ülkemizde yapılan çalışmaları göz önüne alarak ülkemizin mevcut durumunun, meselelerin ve tahlil yollarının bir daha kıymetlendirilmesi ve sarsıntı risklerinin azaltılması konusunda yeni bir yol haritasının belirlenmesi gerekir” dedi.
2012-2023 periyodunu kapsayan ve bu yıl ortasında müddetini tamamlayacak olan Ulusal Zelzele Strateji ve Aksiyon Planı’nın Şura’dan elde edilen bilgilerle ve 2023-2030 yıllarını kapsayacak biçimde güncellenmesinin, Türkiye’nin zelzele risklerinin azaltılması çalışmalarına değerli katkılar sunacağını vurgulayan Özmen, kelamlarını şu biçimde tamamladı:
“Deprem risklerini azaltmaya yönelik siyasetlerin süratli bir biçimde uygulamaya konulabilmesi hedefiyle gerekli mevzuat hazırlanarak merkezi idare bütçesinden ve çeşitli süreçlere konulacak vergilerden kaynak aktarılarak sarsıntı başta olmak üzere afet risklerini azaltmaya yönelik çalışmalara finansman takviyesi sağlayacak sürdürülebilir bir sarsıntı fonunun oluşturulması gerekli görülmektedir. bu biçimdece 2021 yılı sonu prestijiyle 81 ilimiz için hazırlanan ve her ilin kendine mahsus tehlikelerini önlemek yahut risklerini azaltmak için belirlenmiş olan maksat ve hareketlerinin gerçekleştirilebilmesi için kıymetli bir finansal kaynak bulunmuş olur.”
Türkiye ve yakın civarında meydana gelen sarsıntıların Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) tarafınca işletilen bin 143 sarsıntı kayıt istasyonuyla gece ve gündüz 24 saat takip edilerek kayıt altına alındığını belirten Özmen, zelzelenin büyüklüğü, oluş vakti, yeri, derinliği, enlemi, boylamı üzere parametrelerin bu türlü belirlendiğini tabir etti.
Depremlerin vakit ve yerdeki değişim özelliklerinin istatistik metotlarla incelendiğini lisana getiren Özmen, bu datalardan yararlanılarak muhtemel sarsıntıların büyüklüklerinin, yaşanma olasılıklarının kestirim edildiğini ve Türkiye’nin sarsıntı risk azaltma çalışmalarına katkı verilmeye çalışıldığını vurguladı.
Geçen yıl Türkiye ve yakın civarında 20 bin 277 zelzele olduğunun görüldüğünü kaydeden Özmen, “Son 10 yıllık sarsıntı datalarına baktığımız vakit 2022 yılının zelzele aktivitesi en düşük yıl olduğu görülmektedir. Genel olarak ülkemizde 5 ve 5’ten büyük sarsıntılar hasara ve can kaybına niye olabilmektedir. 5 ve 5’ten büyük sarsıntı sayısı 15 olarak kayıtlara geçmiştir. Yani ülkemiz 2022 yılında yaklaşık olarak üç haftada bir, 5 ve daha büyük bir zelzeleyle sarsılmıştır” ifadesini kullandı.
Doç. Dr. Özmen, AFAD datalarına göre, 2022 başından bugüne kadar geçen müddet ortasında 6’dan büyük tek zelzelenin 11 Ocak 2022’de saat 04.07’de 6.4 büyüklüğünde meydana gelen Kıbrıs açıklarındaki zelzele olduğunu söylemiş oldu.
Bülent Özmen, bu zelzelede 3 kişinin ömrünü kaybettiğini, 1 kişinin yaralandığını, Türkiye’de ise rastgele bir can kaybı ve hasar meydana gelmediğini belirtti.
Türkiye’de en çok can kaybı ve faydalanma Düzce Gölyaka zelzelesinde yaşandı
Türkiye’de geçen yıl en çok can kaybı ve faydalanmanın, 23 Kasım 2022’de Düzce Gölyaka’daki 5,9 büyüklüğündeki zelzelede yaşandığını kaydeden Özmen, bu sarsıntıda 2 kişinin hayatını yitirdiğini ve 93 kişinin yaralandığını kaydetti.
İkinci en çok can kaybına ve faydalanmaya niye olan sarsıntının ise 4 Kasım 2022’deki 4,9 büyüklüğündeki Buca-İzmir zelzelesi olduğunu aktaran Bülent Özmen, 2 kişinin hayatını kaybettiğini ve 64 kişi yaralandığını anımsattı.
Özmen, şu biçimde devam etti:
“Diğer hasara niye olan sarsıntıları de hesaba kattığımızda 2022’de ülkemizde zelzele niçiniyle toplamda 4 kişinin ömrünü yitirdiği ve 162 kişinin yaralandığı görülmüştür. Türkiye için son 122 yıllık sarsıntı istatistiğine baktığımızda ise ortalama her 6 yılda bir kere 7 ve daha büyük bir sarsıntı meydana geldiği görülmektedir. Son 23 yıllık vakit ortasında 17 Ağustos 1999 tarihinde 7.4 büyüklüğünde Marmara zelzelesi, 12 Kasım 1999 tarihinde 7,2 büyüklüğünde Kaynaşlı Düzce sarsıntısı ve 23 Ekim 2011 tarihinde 7.2 büyüklüğünde Erciş-Van sarsıntısı olmak üzere 3 kere 7’den büyük zelzele meydana geldiği görülmektedir. Ortalama olarak her 6 yılda bir 7’den büyük bir zelzele meydana geldiği gerçeğine baktığımızda, Erciş-Van sarsıntısından bu yana 12 yıldır büyük bir zelzele meydana gelmediği ve 7 ve daha büyük sarsıntıların sayısının ortalamanın altında kaldığı görülmektedir. Bu datalar de bize yerkabuğunun gerilmeye devam ettiğini büyük bir sarsıntı olma mümkünlüğünün her geçen gün arttığını göstermektedir.”
Ulusal Zelzele Strateji ve Hareket Planının güncellenmesi önerisi
Özmen, zelzeleye karşı alınabilecek tedbirlere ait tekliflerde bulunarak, 2004’te kıymetli bir Sarsıntı Şurası düzenlendiğini ama şuranın üzerinden 19 yıl üzere uzun bir süre geçtiğine işaret etti.
Bu vakit aralığında gerek Türkiye’de gerekse de dünyada sarsıntı bilimi açısından kıymetli gelişmeler olduğunu anımsatan Özmen, “Bu yeni gelişmeleri ve ülkemizde yapılan çalışmaları göz önüne alarak ülkemizin mevcut durumunun, meselelerin ve tahlil yollarının bir daha kıymetlendirilmesi ve sarsıntı risklerinin azaltılması konusunda yeni bir yol haritasının belirlenmesi gerekir” dedi.
2012-2023 periyodunu kapsayan ve bu yıl ortasında müddetini tamamlayacak olan Ulusal Zelzele Strateji ve Aksiyon Planı’nın Şura’dan elde edilen bilgilerle ve 2023-2030 yıllarını kapsayacak biçimde güncellenmesinin, Türkiye’nin zelzele risklerinin azaltılması çalışmalarına değerli katkılar sunacağını vurgulayan Özmen, kelamlarını şu biçimde tamamladı:
“Deprem risklerini azaltmaya yönelik siyasetlerin süratli bir biçimde uygulamaya konulabilmesi hedefiyle gerekli mevzuat hazırlanarak merkezi idare bütçesinden ve çeşitli süreçlere konulacak vergilerden kaynak aktarılarak sarsıntı başta olmak üzere afet risklerini azaltmaya yönelik çalışmalara finansman takviyesi sağlayacak sürdürülebilir bir sarsıntı fonunun oluşturulması gerekli görülmektedir. bu biçimdece 2021 yılı sonu prestijiyle 81 ilimiz için hazırlanan ve her ilin kendine mahsus tehlikelerini önlemek yahut risklerini azaltmak için belirlenmiş olan maksat ve hareketlerinin gerçekleştirilebilmesi için kıymetli bir finansal kaynak bulunmuş olur.”