Türk dış siyasetinde 2021’de ABD ve Avrupa Birliği’nin (AB) oluşturduğu Batı bloğuyla bağlarda kritik başlıklarda tansiyonun ‘dindirildiği’, nazaranceli olarak ‘sakin’ bir devirden geçildi.
ABD’de Lider Joe Biden idaresiyle bir arada Ankara bilhassa Afganistan’dan çekilme daha sonrasında yeni roller üstlenmek isterken, Doğu Avrupa ve Ukrayna ile öne çıkan yakınlaşması dikkat çekti.
Doğu Akdeniz-Ortadoğu sınırında ise ‘normalleşme’ başlığı kullanılır oldu. Mısır’ın akabinde Birleşik Arap Emirlikleri’yle (BAE) hasmane bağlantılarda adımlar atıldı. Fakat bunların daha çok Türkiye’deki ekonomik krizin zorlamasının eseri olduğu tenkitleri öne çıktı. Yıl sonunda ise ‘normalleşme’ başlığı bu defa Ermenistan için anılır oldu.
Gelişmeleri emekli diplomat ve TKP İstişare Şurası üyesi Engin Solakoğlu ile konuştuk.
‘Dış siyasette olağanlaşma değil daha fazla geri çekilme kelam konusu’
Engin Solakoğlu’na bakılırsa, 2021’de Türk dış siyasetinin yönelimini ‘normalleşme’ değil lakin bir çeşit ‘geri çekilme’ olarak tabir etmek mümkün. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan idaresinin Donald Trump devri ABD’sini de fırsat bilerek kimi ileri atılımlar yaptığını lakin bunların kâfi mali güç ve akılla beslenmediğini belirten Solakoğlu, yavaş yavaş ‘Biz bu işleri hayli bozmuşuz, bunları düzeltelim’ anlayışının geldiğini lisana getirdi:
“Normalleştirme terimini kullanmak biraz sıkıntı. Zira Türkiye’de olağan bir şey görmek sıkıntı. Olağanın kökünde unsurlar var. Unsurlar ve kurallar ortasında hareket eden bir ülke idaresinden bahsedersek, bu biçimde Türkiye’nin yönetici takımlarının rastgele bir şeyi hayli olağan yapmalarını bekleyemeyiz. O yüzden bunu daha fazla dış siyasette bir tıp geri çekilme olarak nitelemek daha hakikat. aslında geçtiğimiz senelerda AKP idaresi ardı beslenmemiş birtakım ileri ataklar yapmıştı. O atılımların özünde bana nazaran şu vardı. Trump devrinde ABD’nin dışarıya yönelik ilgisinin pek azaldığı ve hayli muhakkak alanlara kaydığı için makul bir özgür hareket olduğu fikriyle AKP idaresi Libya, Suriye, Rusya ile yakınlaşma üzere konularda bir ileri hareket yaptı. Ancak bunların hepsini tıpkı anda yaptı. Doğu Akdeniz de bunlardan biri. bir süre daha sonra ortaya çıktı ki cephane yok. Türkiye’yi yöneten takımın, bunun daha fazla bırakın ileri gdolayılmesini, o çizgide kalmasını mümkün kılabilecek ne akla ne de mali imkana sahip olmadığı anlaşıldı. Bundan daha sonra yavaş yavaş ‘Biz bu işleri epey bozmuşuz, bunları düzeltelim’ anlayışı geldi.”
‘Hepsini birden düzeltmeye çalıştığınızda karşınızdakiler kan kokusu alıyor’
Solakoğlu’na göre, Türk dış siyasetinde birebir anda işleri ‘düzeltme’ teşebbüsleri ise ters cephede ‘kan kokusu’ aldırarak daha fazla taviz koparma eforlarını getirdi. Ankara’nın ‘düzeltme’ atağında Biden ile bir arada ABD’nin Avrupa’nın Karadeniz’e artan ilgisi ve daha evvel Türkiye’nin oynadığı rollerde Yunanistan‘a tartı verilmesinin tesirli olduğunu belirten Solakoğlu, bu durumun Ankara’da dert yarattığını vurguladı:
“Fakat düzeltmede de şu biçimde bir problem var. Tıpkı anda hepsini birden düzeltmeye çalıştığınızda bu sefer karşınızdakiler adeta kan kokusu almış üzere Türkiye’den olabilecek en çok ödünleri koparmaya yönelik hareketler yaptılar. Bulunduğumuz bölgede hiç kimse pamuk prenses değil, herkes kendi çıkarını maksimize etmeye çalışıyor. Amerika’da idarenin değişerek Biden’ın bir daha NATO başta olmak üzere Avrupa, Karadeniz üzere bölgelere ilgi göstermesinin bu düzeltme iradesinde hissesi oldu. Daha da önemli bir gelişme oldu. O da Yunanistan’ın adeta Türkiye’nin daha evvel oynadığı rolleri üstlenmeye yönelik bir hazırlığa girişmesi, bunun birtakım somut adımlarının atılması. Bu da bana göre Türkiye güvenlik aygıtı yani ordunun kurmayları bakımından telaş verici bir gelişme. Onların da ‘bizim bilhassa Batı ile bağlantıları düzeltmemiz lazım. Aksi takdirde bir rol kaybı yaşayacağız’ telkinleri de rol oynadı. Bu da Türkiye’deki süregelen sistem bakımından epey zayıflatıcı bir şey manasına geliyor. Yani o rol olmadığı vakit bu tertibin Türkiye’de sürdürülmesi güçleşir.”
‘AB, Türkiye’yi istediği raya oturtmuştur, göçmenlere baraj ve Avrupa sermayesi için ucuz üretim üssü olunması’
Ankara bir daha AB üyeliğinde kararlılık söz ederken Solakoğlu, artık bunun muhatabının olmadığı görüşünde. Avrupa için Türkiye’nin ‘istediği raya oturduğunu’ belirten Solakoğlu, bunun ‘göçenlere baraj olunması ve Avrupa sermayesine ucuz üretim üssü olarak hizmete devam edilmesi’ olduğunu vurguladı. AB’nin artık müzakerelerle uğraşmayacağını söylerken, Avrupa ortasındaki ezalara işaret eden Solakoğlu, “Şu anda AB’yi dağıtmak istiyorsak en âlâ yapacağımız şey Türkiye’nin 6 ay daha sonra üye olacağını açıklamaktır” dedi:
“AB üyeliğine dair kararlılık sözleri telaffuz seviyesinde hoş şeyler. Fakat bu telaffuzları artık ciddiye alabilecek karşıda bir muhatap bulursanız bir manası var. Dışişleri Bakanı’nın AB’yi bir daha keşfetmesi olumlu politik sinyaller denilebilir. Fakat sinyaller bir noktaya kadar iş görür, herkes somut olgulara bakar. AB, Türkiye’yi istediği raya oturtmuştur. Bundan daha sonra üyelikti, müzakereydi bunlarla uğraşmaya muhtaçlığı yok. AB bakımından değerli olan Türkiye’deki nizamın belli bir istikrarla sürmesidir. Bunun da iki ana başlığı var. Birincisi, göçmenlere baraj olmaya devam etmek, ikincisi de Avrupa sermayesine ucuz üretim üssü olarak hizmet veren bir ülke olmaya devam etmesi. Gümrük Birliği ortasındaki bir Türkiye’den bahsediyoruz. Bu ikisini aldıktan daha sonra Türkiye isterse Gökçeada ve Bozcaada’yı da Yunanistan’a versin, isterse Kıbrıs’tan vazgeçsin, AB’nin Türkiye’ye gereksinimi yok. Kaldı ki AB’nin bu biçim bir genişlemeye başvuracak bir mecali de yok. AB kendi içerisinde önemli bir homojenite derdi yaşıyor. Macaristan’ı farklı tarafa, Polonya’sı farklı tarafa gidiyor. Almanya’yı bir kenara bırakalım, AB ortasındaki başat ülke Fransa’nın AB’den çıkmasını tartışan çok sağcılar ekranları dolduruyorlar. Şu anda Avrupa Birliği’ni dağıtmak istiyorsak en güzel yapacağımız şey Türkiye’nin AB’ye altı ay daha sonra üye olacağını açıklamaktır, bu dağıtır. Orada hiç bir siyasetçi bunu kendi halkına pazarlayamaz. Bu açıklamaları hayli ihtiyatlı karşılamak lazım. Türkiye’nin şu andaki gidişatı, gerek iktisadın istikrarsızlığı gerek siyasi idarenin istikrarsızlığı, yarın kimsenin ne yapacağını bilmemesi AB’ye üyelik açısından hiç bir vakit başlamayacak bir surece işaret ediyor. Bana bakılırsa bunlar fazlaca manalı değil.”
‘Türkiye’nin Rusya’yı karşısına alabilecek bir siyaset benimseme ihtimali gerçekçi değil’
Solakoğlu, Türkiye’nin NATO’nun güneydoğu kanadının ‘sarsılmaz bekçiliği’ pozisyonu açısından önemli inanç krizi çıktığını, lakin Erdoğan idaresinin ağır ithamlarını unutup ‘Biz NATO’yuz’ demeye başladığını anımsattı. Ankara’nın AK Parti öncesinde de Rusya’yı daima rahatsız eden bir yaklaşıma karşı çıktığını belirten Solakoğlu, Türkiye’de artık ‘freni pek tutmayan’ bir idare olduğu için vakit zaman epeyce ‘anti-Rus’ görünümler çıktığını lisana getirdi. Lakin Solakoğlu her seferinde durumun toparlandığını belirtirken, Ankara için değerli olanın ‘kümenin ortasında lakin geride kalma’ tavrı olduğunun altını çizdi:
“Türkiye’nin klasik Batı bakımından evvelden Sovyetler Birliği, artık Rusya’ya karşı üstlendiği rol, NATO’nun güneydoğu kanadının sarsılmaz bekçiliği. Bunda fazlaca önemli oynamalar oldu, taraflar içinde önemli bir itimat krizi yaşandı. Daha evvel darbeyle, terör faaliyetlerini desteklemekle suçladıkları NATO için ‘Biz NATO’yuz’ diye ansızın ittifakın ayrılmaz modülü olduklarını kendi yandaş basınlarında daima söyleyen bir iktidarla karşılaştık. Orada şu biçimde bir nokta var. olağan olarak Türkiye bütün altyapısıyla NATO’nun vazgeçilmez üyesidir. Türkiye’nin NATO’dan atılması üzere şeyler mana taşımayan şeylerdir. NATO yapısının içerisinde belli bir kıymet taşır. Türkiye’nin olağan şartlarda dikkat ettiği şey bilhassa Rusya’ya karşı olan hareketlerde kümenin ortasında kalmak ve öne yanlışsız çıkmamaktır. Örneğin bir Baltık ülkesi yahut Polonya üzere daima Rusya’nın üzerine oynayan ve Rusya’yı daima rahatsız eden bir NATO yaklaşımına Türkiye, NATO öncesinde de karşı çıkardı. Türkiye’deki idare freni pek tutmayan bir idare olduğu için ve kimin ne söyleyeceği önce kararlaştırmadığı ve herkes ağzına geleni söylemiş olduği için vakit zaman bakıyoruz Türkiye fazlaca anti-Rus bir hal almış görünüyor, lakin daha sonrasında yeniden hizaya geliyorlar. Türkiye’nin genel dış siyaset çizgisi -AKP de buna dahil-, bilhassa Rusya’nın hayli fazla üzerine gidilmesi taraftarı olmayan Almanya ve Fransa çizgisi ortasında kalmaktır. Karadeniz’de vakit zaman birtakım hareketler yapar lakin sonuç itibariyle AKP Türkiyesi’nin Rusya’yı tam gövdeden karşı karşıya alabilecek bir siyaset benimseme ihtimalini gerçekçi görmüyorum. ABD’de dahil biroldukca siyasi aktör bunu Türkiye’den çok da beklemez. Kıymetli olan oyunbozanlık yapmamasıdır. Kümenin ortasında, bir adım geride kalmasıdır. Yoksa komşu olarak ileri bir adım atmasını fazlaca fazla beklemezler.”
‘Toptancıya borçlu esnaf durumuna düşmüş oluyorsunuz’
Solakoğlu, BAE ve Körfez’le olağanlaşma ataklarını yorumlarken, “İlişkilerde olağanlaşma ismine al-ver antrenmanına girdiğinizde yalnızca verirsiniz” görüşünü lisana getirdi. Ankara’nın ‘toptancıya borçlu esnaf’ durumuna düştüğünü lisana getiren Solakoğlu, buradan Türkiye için olumlu sonuç çıkmayacağının altını çizdi. Solakoğlu, BAE ile başlatılanların aslında Filistin davasının satılması sürecine AK Parti’nin katılması olduğunu söylerken, siyasal İslamcılığın parayı öncelemesine atıf yapan Solakoğlu, Türkiye’nin değil AK Parti’nin çaresizliğini yansıtan bu süreci diğer bir iktidarın fazlaca daha istikrarlı yürütebileceği görüşünde:
“Diplomatik olmayan bir biçimde söyleyelim. AKP’ye yarar getirecek bir şeyin Türkiye’ye yarar getirmesi ihtimali yoktur. Yalnızca diplomasi tekniği açısından bile baksanız, karşınızdaki ülkelerle bağlarla ‘normalleştirme’ ismine birtakım al-ver idmanına girdiğinizde yalnızca verirsiniz. Zira aslına bakarsanız mali temelli bir bahis var. ‘Benim param bitti, onun için bana bir kolaylık gösterin’ diyen toptancıya borçlu esnaf durumuna düşmüş oluyorsunuz. Artık para versem de ben daha sonra ödeme yapsam. bu biçimde bir diplomasi aslına bakarsan ülke çıkarına yönelik olumlu bir şey sağlamaz. Buradan AKP’nin attığı adımların Türkiye’ye epeyce olumlu getirileri olabileceğini zannetmiyorum. BAE ile başlayan bir müddetç, aslında Filistin davasının satılması sürecidir. Filistin davasını satan İbrahim Mutabakatlarıyla başlayan sürece AKP’nin de bilerek ve isteyerek katılması sürecidir. Zira deniz bitti, Kudüs diye bağırmak, para getirmediği için… Sonuç itibariyle siyasal İslamcılık evvela parayı önceleyen bir siyasi akımdır. Para bitince ve bir daha seçimleri kazanma imkanı doğmayacak bir ekonomik konjonktür tehlikesi ortaya çıkınca bunu geriye çevirebilmenin birinci yollarından bir tanesi Filistin davasını satmaktı, bunu muhakkak yaptılar. Zira İbrahim Anlaşması’nı imzalayan BAE, Ortadoğu’da İsrail’den bile daha fazla ABD ve İngiltere’nin uzantısı olarak onlar yardımıyla varlığını sürdüren bir devlet, bu kadar ‘sövmüşken’ güzel bağlantıları güya matah bir şeymiş üzere anlatmak aslına bakarsan AKP’nin ortasında bulunduğu çaresizliği gösteriyor. Bu çaresizlik AKP’nin çaresizliğidir, Türkiye’nin çaresizliği değildir. Türkiye’de yeni bir iktidar bu bağları epeyce daha istikrarlı biçimde götürerek Türkiye’nin yüküne uygun bir siyaset sürdürebilir. BAE’ye verildiğini düşündüğümüz ödünleri vermeyeceği üzere Filistin halkının da davasına rahatlıkla sahip çıkabilir.”
‘Suriye’deki Kürt oluşumu tehdidini ortadan kaldıran bir düzenlemeyle Türkiye’nin hiç bir argümanı kalmaz’
Solakoğlu, Suriye etrafındaki gelişmeleri de kıymetlendirdi. Şam’ın Arap Birliği’ne dönüşünün şeriatçı güçleri destekleyen büyük finansörlerin sahniçin çekilmesi manasına geleceğini belirten Solakoğlu, bunların Türkiye’yi zorlayacağı görüşünde. Solakoğlu, Suriye’de ulusal bütünlüğün sağlanarak Kürt oluşumu temelli tehdidin ortadan kaldırılmasının Ankara’yı argümansız bırakacağı görüşünde:
“Bu artık Türkiye’nin belirleyebileceği bir müddetç olmaktan çıktı. ötürüsıyla Suriye’nin Arap Birliği’ne 2022’de katılması ve temel itibariyle rejimi devirmeye yönelik şeriatçı güçleri destekleyen büyük finansörlerin sahniçin çekilmesi ve Esad’lı bir Suriye’ye onay vermesi, Türkiye’nin ister istemez elini zorlayacaktır. Türkiye ve AKP’nin elinde bir tane güvenlik öne sürülen nedeni kalacaktır. O da Suriye’deki Kürt oluşumu. Toplumun yüzde 75’ine satılabilecek hala bir gereç. Buradan bize bir tehdit geliyor. Şayet Suriye’nin Arap dünyasına dönmesi ve ulusal bütünlüğünü sağlaması, burada Rusya’nın rolü de değerli, o tehdidi bertaraf edecek birtakım düzenlemeler de içerirse Türkiye’nin orada işgalci bir güç olarak bulunmaya hiç bir argümanı kalmayacaktır. Bu elini daha da sıkıştıracaktır. Geçen sene biz şimdi her Cuma-Cumartesi, ‘Suriye’ye giriyoruz, yeni operasyon’ üzere palavralarla büyük ölçüde maruz kaldık. Az fazlaca mevzuyu bilen beşerler ‘Nereye gireceksiniz? Ya Rusya’ya ya ABD’ye çarpacaksınız ya da ikisine birden çarpacaksınız. Bu mümkün değil’ dediler. O ortada şöyleki bir hissiyatımız da vardı. Türkiye’nin güvenlik aygıtı da siyasi iktidarın bu kadar saçmalaya da gerek yok diye ikna etmiş gözüküyor ki Türkiye’nin çocuklarını boşu boşuna öldürecek bir maceraya girilmedi. 2022’de de umalım ki bu biçimde bir şey olmasın. Memleketler arası gelişmeler şayet Suriye’nin toprak bütünlüğünü tesis edecek bir tarafa yanlışsız giderse Türkiye’nin kendi başına o denklemi değiştirme ihtimali yoktur.”
‘Olumlu tek gelişme Ermenistan’la’
Solakoğlu’a göre, 2021’de olumlu tek gelişme Ermenistan‘la olağanlaşma sonucu, lakin Ankara’nın süreci ne kadar başarabileceği meçhul. Azerbaycan’ın esasen savaşta Karabağ problemini büyük ölçüde çözmesinin süreçte tesirli olduğunu lisana getiren Solakoğlu, Türkiye ile Ermenistan olağanlaşması için ABD ve AB’nin teşviklerine işaret edilse de asıl aktörün Rusya olduğunu anımsattı:
“Bu sene ortasında olumlu bulduğum tek gelişme diyebilirim, zira sonuç olarak Türkiye üzere büyük bir ülkenin 3 milyonluk küçücük bir komşusuyla daima baş başa gelmesi ve yokmuş üzere davranması manalı değildi. Onun için bu bağlantıların bir gün normalleştirileceğine aslına bakarsan inanıyordum. Ancak bunu AKP ne kadar başarabilir, bundan emin değilim. Bana göre seçilen temsilcisini niteliği de uygun değil lakin burada siyasi irade rol oynayacaktır. Tahminen ABD ve AB’nin de süreci desteklediğine dair epeyce şey okuduk. Ancak şayet Rusya bu süreci desteklemeseydi bu süreç başlamazdı. Bunun da bana nazaran en somut işaret birinci toplantının Moskova’da yapılacak olması. Bunun daima altını çiziyoruz. Moskova’ya birazcık ilgisi olan beşerler bilir, o bölgede rastgele bir diplomatik adımın Moskova’nın bilgisi olmadan yapılma ihtimali yok. Azerbaycan’ın itirazını geri çekmesi hayli doğal. Zira Karabağ sıkıntısını büyük ölçüde çözdü. Artık Ermenistan’ın en uzlaşmaya açık olacağı nokta bana nazaran bu ilgilerin normalleşerek diplomatik tanıma alakalarının daha da ileri gitmesi Ermenistan ve Türkiye halkının faydasına olan bir gelişmedir.”
ABD’de Lider Joe Biden idaresiyle bir arada Ankara bilhassa Afganistan’dan çekilme daha sonrasında yeni roller üstlenmek isterken, Doğu Avrupa ve Ukrayna ile öne çıkan yakınlaşması dikkat çekti.
Doğu Akdeniz-Ortadoğu sınırında ise ‘normalleşme’ başlığı kullanılır oldu. Mısır’ın akabinde Birleşik Arap Emirlikleri’yle (BAE) hasmane bağlantılarda adımlar atıldı. Fakat bunların daha çok Türkiye’deki ekonomik krizin zorlamasının eseri olduğu tenkitleri öne çıktı. Yıl sonunda ise ‘normalleşme’ başlığı bu defa Ermenistan için anılır oldu.
Gelişmeleri emekli diplomat ve TKP İstişare Şurası üyesi Engin Solakoğlu ile konuştuk.
‘Dış siyasette olağanlaşma değil daha fazla geri çekilme kelam konusu’
Engin Solakoğlu’na bakılırsa, 2021’de Türk dış siyasetinin yönelimini ‘normalleşme’ değil lakin bir çeşit ‘geri çekilme’ olarak tabir etmek mümkün. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan idaresinin Donald Trump devri ABD’sini de fırsat bilerek kimi ileri atılımlar yaptığını lakin bunların kâfi mali güç ve akılla beslenmediğini belirten Solakoğlu, yavaş yavaş ‘Biz bu işleri hayli bozmuşuz, bunları düzeltelim’ anlayışının geldiğini lisana getirdi:
“Normalleştirme terimini kullanmak biraz sıkıntı. Zira Türkiye’de olağan bir şey görmek sıkıntı. Olağanın kökünde unsurlar var. Unsurlar ve kurallar ortasında hareket eden bir ülke idaresinden bahsedersek, bu biçimde Türkiye’nin yönetici takımlarının rastgele bir şeyi hayli olağan yapmalarını bekleyemeyiz. O yüzden bunu daha fazla dış siyasette bir tıp geri çekilme olarak nitelemek daha hakikat. aslında geçtiğimiz senelerda AKP idaresi ardı beslenmemiş birtakım ileri ataklar yapmıştı. O atılımların özünde bana nazaran şu vardı. Trump devrinde ABD’nin dışarıya yönelik ilgisinin pek azaldığı ve hayli muhakkak alanlara kaydığı için makul bir özgür hareket olduğu fikriyle AKP idaresi Libya, Suriye, Rusya ile yakınlaşma üzere konularda bir ileri hareket yaptı. Ancak bunların hepsini tıpkı anda yaptı. Doğu Akdeniz de bunlardan biri. bir süre daha sonra ortaya çıktı ki cephane yok. Türkiye’yi yöneten takımın, bunun daha fazla bırakın ileri gdolayılmesini, o çizgide kalmasını mümkün kılabilecek ne akla ne de mali imkana sahip olmadığı anlaşıldı. Bundan daha sonra yavaş yavaş ‘Biz bu işleri epey bozmuşuz, bunları düzeltelim’ anlayışı geldi.”
‘Hepsini birden düzeltmeye çalıştığınızda karşınızdakiler kan kokusu alıyor’
Solakoğlu’na göre, Türk dış siyasetinde birebir anda işleri ‘düzeltme’ teşebbüsleri ise ters cephede ‘kan kokusu’ aldırarak daha fazla taviz koparma eforlarını getirdi. Ankara’nın ‘düzeltme’ atağında Biden ile bir arada ABD’nin Avrupa’nın Karadeniz’e artan ilgisi ve daha evvel Türkiye’nin oynadığı rollerde Yunanistan‘a tartı verilmesinin tesirli olduğunu belirten Solakoğlu, bu durumun Ankara’da dert yarattığını vurguladı:
“Fakat düzeltmede de şu biçimde bir problem var. Tıpkı anda hepsini birden düzeltmeye çalıştığınızda bu sefer karşınızdakiler adeta kan kokusu almış üzere Türkiye’den olabilecek en çok ödünleri koparmaya yönelik hareketler yaptılar. Bulunduğumuz bölgede hiç kimse pamuk prenses değil, herkes kendi çıkarını maksimize etmeye çalışıyor. Amerika’da idarenin değişerek Biden’ın bir daha NATO başta olmak üzere Avrupa, Karadeniz üzere bölgelere ilgi göstermesinin bu düzeltme iradesinde hissesi oldu. Daha da önemli bir gelişme oldu. O da Yunanistan’ın adeta Türkiye’nin daha evvel oynadığı rolleri üstlenmeye yönelik bir hazırlığa girişmesi, bunun birtakım somut adımlarının atılması. Bu da bana göre Türkiye güvenlik aygıtı yani ordunun kurmayları bakımından telaş verici bir gelişme. Onların da ‘bizim bilhassa Batı ile bağlantıları düzeltmemiz lazım. Aksi takdirde bir rol kaybı yaşayacağız’ telkinleri de rol oynadı. Bu da Türkiye’deki süregelen sistem bakımından epey zayıflatıcı bir şey manasına geliyor. Yani o rol olmadığı vakit bu tertibin Türkiye’de sürdürülmesi güçleşir.”
‘AB, Türkiye’yi istediği raya oturtmuştur, göçmenlere baraj ve Avrupa sermayesi için ucuz üretim üssü olunması’
Ankara bir daha AB üyeliğinde kararlılık söz ederken Solakoğlu, artık bunun muhatabının olmadığı görüşünde. Avrupa için Türkiye’nin ‘istediği raya oturduğunu’ belirten Solakoğlu, bunun ‘göçenlere baraj olunması ve Avrupa sermayesine ucuz üretim üssü olarak hizmete devam edilmesi’ olduğunu vurguladı. AB’nin artık müzakerelerle uğraşmayacağını söylerken, Avrupa ortasındaki ezalara işaret eden Solakoğlu, “Şu anda AB’yi dağıtmak istiyorsak en âlâ yapacağımız şey Türkiye’nin 6 ay daha sonra üye olacağını açıklamaktır” dedi:
“AB üyeliğine dair kararlılık sözleri telaffuz seviyesinde hoş şeyler. Fakat bu telaffuzları artık ciddiye alabilecek karşıda bir muhatap bulursanız bir manası var. Dışişleri Bakanı’nın AB’yi bir daha keşfetmesi olumlu politik sinyaller denilebilir. Fakat sinyaller bir noktaya kadar iş görür, herkes somut olgulara bakar. AB, Türkiye’yi istediği raya oturtmuştur. Bundan daha sonra üyelikti, müzakereydi bunlarla uğraşmaya muhtaçlığı yok. AB bakımından değerli olan Türkiye’deki nizamın belli bir istikrarla sürmesidir. Bunun da iki ana başlığı var. Birincisi, göçmenlere baraj olmaya devam etmek, ikincisi de Avrupa sermayesine ucuz üretim üssü olarak hizmet veren bir ülke olmaya devam etmesi. Gümrük Birliği ortasındaki bir Türkiye’den bahsediyoruz. Bu ikisini aldıktan daha sonra Türkiye isterse Gökçeada ve Bozcaada’yı da Yunanistan’a versin, isterse Kıbrıs’tan vazgeçsin, AB’nin Türkiye’ye gereksinimi yok. Kaldı ki AB’nin bu biçim bir genişlemeye başvuracak bir mecali de yok. AB kendi içerisinde önemli bir homojenite derdi yaşıyor. Macaristan’ı farklı tarafa, Polonya’sı farklı tarafa gidiyor. Almanya’yı bir kenara bırakalım, AB ortasındaki başat ülke Fransa’nın AB’den çıkmasını tartışan çok sağcılar ekranları dolduruyorlar. Şu anda Avrupa Birliği’ni dağıtmak istiyorsak en güzel yapacağımız şey Türkiye’nin AB’ye altı ay daha sonra üye olacağını açıklamaktır, bu dağıtır. Orada hiç bir siyasetçi bunu kendi halkına pazarlayamaz. Bu açıklamaları hayli ihtiyatlı karşılamak lazım. Türkiye’nin şu andaki gidişatı, gerek iktisadın istikrarsızlığı gerek siyasi idarenin istikrarsızlığı, yarın kimsenin ne yapacağını bilmemesi AB’ye üyelik açısından hiç bir vakit başlamayacak bir surece işaret ediyor. Bana bakılırsa bunlar fazlaca manalı değil.”
‘Türkiye’nin Rusya’yı karşısına alabilecek bir siyaset benimseme ihtimali gerçekçi değil’
Solakoğlu, Türkiye’nin NATO’nun güneydoğu kanadının ‘sarsılmaz bekçiliği’ pozisyonu açısından önemli inanç krizi çıktığını, lakin Erdoğan idaresinin ağır ithamlarını unutup ‘Biz NATO’yuz’ demeye başladığını anımsattı. Ankara’nın AK Parti öncesinde de Rusya’yı daima rahatsız eden bir yaklaşıma karşı çıktığını belirten Solakoğlu, Türkiye’de artık ‘freni pek tutmayan’ bir idare olduğu için vakit zaman epeyce ‘anti-Rus’ görünümler çıktığını lisana getirdi. Lakin Solakoğlu her seferinde durumun toparlandığını belirtirken, Ankara için değerli olanın ‘kümenin ortasında lakin geride kalma’ tavrı olduğunun altını çizdi:
“Türkiye’nin klasik Batı bakımından evvelden Sovyetler Birliği, artık Rusya’ya karşı üstlendiği rol, NATO’nun güneydoğu kanadının sarsılmaz bekçiliği. Bunda fazlaca önemli oynamalar oldu, taraflar içinde önemli bir itimat krizi yaşandı. Daha evvel darbeyle, terör faaliyetlerini desteklemekle suçladıkları NATO için ‘Biz NATO’yuz’ diye ansızın ittifakın ayrılmaz modülü olduklarını kendi yandaş basınlarında daima söyleyen bir iktidarla karşılaştık. Orada şu biçimde bir nokta var. olağan olarak Türkiye bütün altyapısıyla NATO’nun vazgeçilmez üyesidir. Türkiye’nin NATO’dan atılması üzere şeyler mana taşımayan şeylerdir. NATO yapısının içerisinde belli bir kıymet taşır. Türkiye’nin olağan şartlarda dikkat ettiği şey bilhassa Rusya’ya karşı olan hareketlerde kümenin ortasında kalmak ve öne yanlışsız çıkmamaktır. Örneğin bir Baltık ülkesi yahut Polonya üzere daima Rusya’nın üzerine oynayan ve Rusya’yı daima rahatsız eden bir NATO yaklaşımına Türkiye, NATO öncesinde de karşı çıkardı. Türkiye’deki idare freni pek tutmayan bir idare olduğu için ve kimin ne söyleyeceği önce kararlaştırmadığı ve herkes ağzına geleni söylemiş olduği için vakit zaman bakıyoruz Türkiye fazlaca anti-Rus bir hal almış görünüyor, lakin daha sonrasında yeniden hizaya geliyorlar. Türkiye’nin genel dış siyaset çizgisi -AKP de buna dahil-, bilhassa Rusya’nın hayli fazla üzerine gidilmesi taraftarı olmayan Almanya ve Fransa çizgisi ortasında kalmaktır. Karadeniz’de vakit zaman birtakım hareketler yapar lakin sonuç itibariyle AKP Türkiyesi’nin Rusya’yı tam gövdeden karşı karşıya alabilecek bir siyaset benimseme ihtimalini gerçekçi görmüyorum. ABD’de dahil biroldukca siyasi aktör bunu Türkiye’den çok da beklemez. Kıymetli olan oyunbozanlık yapmamasıdır. Kümenin ortasında, bir adım geride kalmasıdır. Yoksa komşu olarak ileri bir adım atmasını fazlaca fazla beklemezler.”
‘Toptancıya borçlu esnaf durumuna düşmüş oluyorsunuz’
Solakoğlu, BAE ve Körfez’le olağanlaşma ataklarını yorumlarken, “İlişkilerde olağanlaşma ismine al-ver antrenmanına girdiğinizde yalnızca verirsiniz” görüşünü lisana getirdi. Ankara’nın ‘toptancıya borçlu esnaf’ durumuna düştüğünü lisana getiren Solakoğlu, buradan Türkiye için olumlu sonuç çıkmayacağının altını çizdi. Solakoğlu, BAE ile başlatılanların aslında Filistin davasının satılması sürecine AK Parti’nin katılması olduğunu söylerken, siyasal İslamcılığın parayı öncelemesine atıf yapan Solakoğlu, Türkiye’nin değil AK Parti’nin çaresizliğini yansıtan bu süreci diğer bir iktidarın fazlaca daha istikrarlı yürütebileceği görüşünde:
“Diplomatik olmayan bir biçimde söyleyelim. AKP’ye yarar getirecek bir şeyin Türkiye’ye yarar getirmesi ihtimali yoktur. Yalnızca diplomasi tekniği açısından bile baksanız, karşınızdaki ülkelerle bağlarla ‘normalleştirme’ ismine birtakım al-ver idmanına girdiğinizde yalnızca verirsiniz. Zira aslına bakarsanız mali temelli bir bahis var. ‘Benim param bitti, onun için bana bir kolaylık gösterin’ diyen toptancıya borçlu esnaf durumuna düşmüş oluyorsunuz. Artık para versem de ben daha sonra ödeme yapsam. bu biçimde bir diplomasi aslına bakarsan ülke çıkarına yönelik olumlu bir şey sağlamaz. Buradan AKP’nin attığı adımların Türkiye’ye epeyce olumlu getirileri olabileceğini zannetmiyorum. BAE ile başlayan bir müddetç, aslında Filistin davasının satılması sürecidir. Filistin davasını satan İbrahim Mutabakatlarıyla başlayan sürece AKP’nin de bilerek ve isteyerek katılması sürecidir. Zira deniz bitti, Kudüs diye bağırmak, para getirmediği için… Sonuç itibariyle siyasal İslamcılık evvela parayı önceleyen bir siyasi akımdır. Para bitince ve bir daha seçimleri kazanma imkanı doğmayacak bir ekonomik konjonktür tehlikesi ortaya çıkınca bunu geriye çevirebilmenin birinci yollarından bir tanesi Filistin davasını satmaktı, bunu muhakkak yaptılar. Zira İbrahim Anlaşması’nı imzalayan BAE, Ortadoğu’da İsrail’den bile daha fazla ABD ve İngiltere’nin uzantısı olarak onlar yardımıyla varlığını sürdüren bir devlet, bu kadar ‘sövmüşken’ güzel bağlantıları güya matah bir şeymiş üzere anlatmak aslına bakarsan AKP’nin ortasında bulunduğu çaresizliği gösteriyor. Bu çaresizlik AKP’nin çaresizliğidir, Türkiye’nin çaresizliği değildir. Türkiye’de yeni bir iktidar bu bağları epeyce daha istikrarlı biçimde götürerek Türkiye’nin yüküne uygun bir siyaset sürdürebilir. BAE’ye verildiğini düşündüğümüz ödünleri vermeyeceği üzere Filistin halkının da davasına rahatlıkla sahip çıkabilir.”
‘Suriye’deki Kürt oluşumu tehdidini ortadan kaldıran bir düzenlemeyle Türkiye’nin hiç bir argümanı kalmaz’
Solakoğlu, Suriye etrafındaki gelişmeleri de kıymetlendirdi. Şam’ın Arap Birliği’ne dönüşünün şeriatçı güçleri destekleyen büyük finansörlerin sahniçin çekilmesi manasına geleceğini belirten Solakoğlu, bunların Türkiye’yi zorlayacağı görüşünde. Solakoğlu, Suriye’de ulusal bütünlüğün sağlanarak Kürt oluşumu temelli tehdidin ortadan kaldırılmasının Ankara’yı argümansız bırakacağı görüşünde:
“Bu artık Türkiye’nin belirleyebileceği bir müddetç olmaktan çıktı. ötürüsıyla Suriye’nin Arap Birliği’ne 2022’de katılması ve temel itibariyle rejimi devirmeye yönelik şeriatçı güçleri destekleyen büyük finansörlerin sahniçin çekilmesi ve Esad’lı bir Suriye’ye onay vermesi, Türkiye’nin ister istemez elini zorlayacaktır. Türkiye ve AKP’nin elinde bir tane güvenlik öne sürülen nedeni kalacaktır. O da Suriye’deki Kürt oluşumu. Toplumun yüzde 75’ine satılabilecek hala bir gereç. Buradan bize bir tehdit geliyor. Şayet Suriye’nin Arap dünyasına dönmesi ve ulusal bütünlüğünü sağlaması, burada Rusya’nın rolü de değerli, o tehdidi bertaraf edecek birtakım düzenlemeler de içerirse Türkiye’nin orada işgalci bir güç olarak bulunmaya hiç bir argümanı kalmayacaktır. Bu elini daha da sıkıştıracaktır. Geçen sene biz şimdi her Cuma-Cumartesi, ‘Suriye’ye giriyoruz, yeni operasyon’ üzere palavralarla büyük ölçüde maruz kaldık. Az fazlaca mevzuyu bilen beşerler ‘Nereye gireceksiniz? Ya Rusya’ya ya ABD’ye çarpacaksınız ya da ikisine birden çarpacaksınız. Bu mümkün değil’ dediler. O ortada şöyleki bir hissiyatımız da vardı. Türkiye’nin güvenlik aygıtı da siyasi iktidarın bu kadar saçmalaya da gerek yok diye ikna etmiş gözüküyor ki Türkiye’nin çocuklarını boşu boşuna öldürecek bir maceraya girilmedi. 2022’de de umalım ki bu biçimde bir şey olmasın. Memleketler arası gelişmeler şayet Suriye’nin toprak bütünlüğünü tesis edecek bir tarafa yanlışsız giderse Türkiye’nin kendi başına o denklemi değiştirme ihtimali yoktur.”
‘Olumlu tek gelişme Ermenistan’la’
Solakoğlu’a göre, 2021’de olumlu tek gelişme Ermenistan‘la olağanlaşma sonucu, lakin Ankara’nın süreci ne kadar başarabileceği meçhul. Azerbaycan’ın esasen savaşta Karabağ problemini büyük ölçüde çözmesinin süreçte tesirli olduğunu lisana getiren Solakoğlu, Türkiye ile Ermenistan olağanlaşması için ABD ve AB’nin teşviklerine işaret edilse de asıl aktörün Rusya olduğunu anımsattı:
“Bu sene ortasında olumlu bulduğum tek gelişme diyebilirim, zira sonuç olarak Türkiye üzere büyük bir ülkenin 3 milyonluk küçücük bir komşusuyla daima baş başa gelmesi ve yokmuş üzere davranması manalı değildi. Onun için bu bağlantıların bir gün normalleştirileceğine aslına bakarsan inanıyordum. Ancak bunu AKP ne kadar başarabilir, bundan emin değilim. Bana göre seçilen temsilcisini niteliği de uygun değil lakin burada siyasi irade rol oynayacaktır. Tahminen ABD ve AB’nin de süreci desteklediğine dair epeyce şey okuduk. Ancak şayet Rusya bu süreci desteklemeseydi bu süreç başlamazdı. Bunun da bana nazaran en somut işaret birinci toplantının Moskova’da yapılacak olması. Bunun daima altını çiziyoruz. Moskova’ya birazcık ilgisi olan beşerler bilir, o bölgede rastgele bir diplomatik adımın Moskova’nın bilgisi olmadan yapılma ihtimali yok. Azerbaycan’ın itirazını geri çekmesi hayli doğal. Zira Karabağ sıkıntısını büyük ölçüde çözdü. Artık Ermenistan’ın en uzlaşmaya açık olacağı nokta bana nazaran bu ilgilerin normalleşerek diplomatik tanıma alakalarının daha da ileri gitmesi Ermenistan ve Türkiye halkının faydasına olan bir gelişmedir.”