Milletlerarası münasebetlerde 2021 yılına, ABD’de iktidar değişimiyle birlikte Batı’nın Afganistan’dan çekilmesi ve ABD Lideri Joe Biden idaresinin Çin ve Rusya‘ya yönelik tehditleri damgasını vurdu.
Biden idaresi selefi Donald Trump idaresinin Transatlantik sınırında yarattığı tansiyonu tamire soyunurken, yıl boyunca ‘Rusya’nın Ukrayna‘ya saldıracağı’ teması canlandırıldı. bir daha Biden idaresinin Çin’le Tayvan ve Sincan Özerk Bölgesi dahil bir dizi mevzuda karşı karşıya gelmesine tanıklık edildi.
Türk dış siyasetinde ise ABD’deki idare değişikliğinin tezahürleri görüldü. Ankara, Biden idaresiyle taze başlangıç yapmaya çabalarken, Afganistan’dan Karadeniz’e uzanan coğrafyada ‘bakılırsavler üstlenme’ teması öne çıktı.
Son senelerda Doğu Akdeniz’den Ortadoğu’ya ‘hırslı’ dış politik retoriğin dizginlendiği Türk dış siyasetinde ekonomik krizle bir arada Körfez çizgisine yönelim görüldü.
2021’de global gelişmeler ve Türk dış siyasetine yansımalarını Prof. Hasan Köni ile konuştuk.
‘Türkiye bölgesel hegemon rolüne geçti ancak yalnız kaldığını gördü’
Prof. Hasan Köni’ye nazaran Türkiye idaresi, 2020’nin ortalarından itibaren ‘bölgesel hegemon rolü’ oynamaya soyundu lakin Batı ile çatıştığı anda Batı’nın karşısında yer aldığını gördü. Köni, bunun Ankara’nın bir fazlaca hususta yalnızlaşmaya girdiği bir devir olduğu değerlendirmesinde bulundu:
“2020 ortalarından itibaren Türkiye, kendisini bölgesel güç olarak hissetti. Memleketler arası ilgiler tahlilinde bir rol konsepti vardır. Türkiye, bölgesel hegemon rolüne geçti, o rolü oynamaya başladı. Oynarken kesinlikle o rolün getirdiği güç ve boyuta sahip olmayabilirsiniz. Tiyatro üzere, padişah rolü oynar lakin padişah değildir, o gücü yoktur. Burada da bir ‘Mavi Vatan’ konsepti 2020’lerden çıkarak 2021’lere geldi. Lakin bunun karşılığında Yunanistan fazlaca uygun oynadı. daha sonra Türkiye şunu gördü. Batı ile çatıştığı anda kendi çıkarı olduğu anda Batı karşısında yer alıyor. Bu 1964 ve 1974’te de bu biçimde oldu, ambargo ve Türkiye’de askeri darbeler yaşandı. Amerika ve Fransa, Yunanistan’ın yanına geçti. Hatta Rusya bile Kıbrıs’taki durumlarda Türkiye’nin yanında olmadı. Türk Cumhuriyetleri ve İslam ülkeleri de Türkiye’nin Doğu Akdeniz olaylarından hiç etkilenmiyorlar, ilgilenmiyorlar. Kıbrıs’ı tanıyan hiç bir ülke yok. Ankara yalnız kaldığını görür görmez 1 milyara yakın para harcadığı petrol araştırma gemilerini Antalya Limanı’ndan müsilaj araştırmasına yönlendirdi. İstanbul’da o durumlar vardı. Ege’de de Yunanlılar Taşoz Adası açıklarında petrol çıkarıyorlar. Ege’deki evvelaki heyecan ve davranışlar da yok, ortada sırada Bodrum önlerinde bir şeyler oluyor.”
‘Ekonomik durum niçiniyle para getiren herkese epeyce olumlu yaklaşım sergilenmeye başlandı’
Türkiye’nin Doğu Akdeniz‘de Libya üzerinden Mısır, İsrail ve Körfez çizgisiyle başka düştüğünü anımsatan Köni, ekonomik durumun güzelce bozulmasının ise Ankara’yı olağanlaşmaya zorladığı görüşünde. Köni, Erdoğan idaresinin bu sefer de ‘para getiren herkese hayli olumlu yaklaşım’ sergilemeye başladığını lisana getirdi. Karadeniz coğrafyasında ise bir yandan Ahenk kümesinde yer alan Ankara’nın ABD’nin atılımları karşısında öteki bir role büründüğünü belirten Köni, Ukrayna’yla savunma münasebetlerini örnek gösterdi:
“Ankara bütün bu boyutlar ortasında Doğu Akdeniz’de hangi konularda yalnız kaldığını görür görmez Libya ve Mısır’da deniz alanları konusunda bir zıt tavır ortasında oldu. Onlar İsrail ve Yunanistan’a yakınlaştılar. Arap ülkelerinin birçoklarıyla ortası düzgün değil. Körfez ülkelerine yaklaşmaya başladı. esasen içerideki ekonomik durum niçiniyle para getiren herkese hayli olumlu bir yaklaşım sergilenmeye başlandı. Batı’nın kimi vakit kuşkulu lafları var. ‘Türkiye, Şanghay kümesine mı kayıyor, Asyacı mı oluyor’ diye. Asya’da Türkiye’nin sosyo kültürel gelişmesi ve Türklük boyutu niçiniyle Şanghay ülkeleri aslına bakarsanız Türkiye’den kuşku duyuyor. Rusya ortasındaki Türk Cumhuriyetleri, Çin’deki Uygurlar ve bunu da Batı’nın kaşıması, vakit zaman Türkiye oralara giriyor geri kaçıyor. Karadeniz bölgesinde de bir yandan bağlarını olumlu tuttu. Karadeniz Ahenk kümesi ortasında güvenlik ve terörizme karşı Rusya da var. Lakin Ankara, Amerika gelmeye başlayınca diğer türlü bir role de büründü. Ukrayna’ya silah veriyor. Rusya uğraş etmedilk evvelce Gürcistan’a silah vermiş. Artık o tarafın yanında mı dursun yoksa Batı’nın yanında mı dursun üzere bir tablo var. Batı’nın yanındaymış üzere bir hal alıyor.”
‘1947’den beri emir-kumanda ortasında Amerika’ya çalışan bir sistem apansızın sizi demokrasi olarak görmüyor’
Köni’ye göre, Ankara Trump’ın gitmesi daha sonrasında ABD’ye ‘şirin görünme’ uğraşlarına girişti. Biden ile telefon krizinin adeta bir ‘psikolojik bunalıma’ dönüştüğünü lisana getiren Köni, Ankara’nın Afganistan’da rol üstlenme uğraşları ve ‘Biz de NATO ülkesiyiz’ vurgularını anımsattı. Fakat Köni, Türkiye’nin ‘demokrasi zirvesine’ bile davet edilmediğini anımsatıp, “1947’den beri emir- kumanda ortasında Amerika’ya çalışan bir sistem ansızın sizi demokrasi olarak görmüyor” vurgusunu yaptı. Köni, bu sürecin sonunda ‘bölgesel güç’ rolünden çıkılarak ‘Özellikle mali açıdan yatırım yapanlarla daha düzgün anlaşırız’ modeline dönüldüğünü lisana getirdi:
“Trump gittikten daha sonra dayanılmaz bir hisle Amerika’ya sevimli görünme gayretlerine girişildi. örneğin, ‘Biz Afganistan’da Katar’la rol alabiliriz’. Daha evvelce de Suriyeli göçmenler vardı. Türkiye bir anda Suriye ve öbür ülkelerden gelen ağır göç tehdidi ortasında kalan bir ülke haline geldi. Avrupa’dakiler de durdurmasını istediler. Birtakım blöfler yapmaya çalıştı Avrupa’ya lakin tutmadı. O göçmenler de bize yerleştiler. Peşinden Biden ile görüşme konusunda büyük bir ruhsal buhran geçirdi. Aradı, aramadı, sevgilisine epeyce aşık beşerler olur ya o denli büyük aşk durumları oldu. Nihayet görüştü. O toplantıda ‘Biz sizin yanınızdayız, NATO ülkesindeyiz’ dendi. Ancak oradan Amerika ile bağlarımıza bakınca İdlib’ten tutun başka alanlara kadar yanıt verilmiş üzere gözükmüyor. Bir de ülkeleri demokrasi tepesine çağırdı. Çağrılmayanlar içinde Rusya, Çin ve Türkiye var. Türkiye, NATO müttefiki. 1947’den beri buyruk kumanda ortasında Amerika’ya çalışan bir sistem ansızın sizi demokrasi olarak görmüyor. meğer ortada sırada seçim yapılıyor. O sistemin içine sizi almayınca ‘dışlama konusunda birtakım konumlar olabilir mi’ üzere sıkıntılar da ortaya çıktı. Lakin artık o bölgesel güç rolünden vazgeçilerek eski ‘Yurtta sulh, cihanda sulh, herkesle anlaşırız, bilhassa mali açıdan yatırım yapanlarla daha âlâ anlaşırız’ modeline dönülerek Arap ülkelerine yaklaşılıyor. İdlib’te varsayım ediyorum 2022’den daha sonra şayet Türkiye’ye karşı bir tehdit oluşturmayacaksa YPG/PKK konseyimi, oradan çıkması isteniyor. Çıkabilirler.”
‘Siz NATO ülkesisiniz, bizim istediklerimizi yaparsanız yanımızdasınız deniliyor’
Köni sene sonunda Ermenistan’a yönelik açılımın geldiğini anlatırken, bu atakla ABD’ye ‘iyi görünmenin’ bulunduğu görüşünde. Köni, Türkiye’nin jeopolitik durumun ortasında oturduğunu anımsatırken, Ankara’ya ‘evde güzel çalışırsanız maaşınızı veririm’ sistematiğinin işlediğini lisana getirdi:
“Ermenistan-Azerbaycan münasebetlerinde Ermenistan’a ‘Biz sizi aslında seviyorduk fakat neden bu biçimde yapıyorsunuz?’ üzere bir yaklaşıma girildi. Onların da vazgeçemedikleri istekleri var. Zira o istekleri kararı Ermeni kimliği var olmaya devam ediyor. Yoksa 8-10 milyon milletlerarası ortamda kaybolur masraf. elbette 3-4 milyon göçmen gelip geçiyor dünyadan. Ermenistan’da 2.5 milyon Ermeni var. Fakat o istekleri, ezilmiş oldukları, katledilmiş oldukları kimliğini oluşturuyor. Orada da Amerika’ya bir âlâ gözüküyoruz. Bizi bir türlü anlamıyorlar. İstikrar siyasetleri buraya kadar geldi. İkame edilebilirlik yok. Türkiye yeni gelişecek milletlerarası ortamdaki jeopolitik durumun ortasında oturuyor, birden fazla vakit da o denli oldu. İki türlü yaklaşım var. ‘Siz NATO ülkesisiniz, bizim istediklerimizi yaparsanız yanımızdasınız…’ Yani meskende uygun çalışırsan maaşını veririm, hizmetçi sistematiği bu.”
‘ABD, Avrupa kendisini terk edecek kaygısıyla Rusya tehdidini kullanıyor’
Prof. Köni, ABD’nin Rusya’yı sıkıştırma yaklaşımına dikkat çekerken, aksi biçimde NATO’nun dağılmasından korktuğu görüşünde. Avrupalıların Biden idaresi başa gelmedilk evvel Rusya ve Çin’in kendilerine saldıracak hali olmamasından ve bilhassa Rusya’nın coğrafyasının yarattığı ekonomik potansiyelden hareketle davrandıklarını anımsatan Köni, Biden’la bir arada ise ABD’nin Avrupa’nın kendisini terk edeceği kaygısıyla Rusya’yı kullanmaya çalıştığını vurguladı:
“Bunun haricinde ABD’nin yaklaşımlarını şöyleki yorumladım: Rusya’yı Karadeniz’de sıkıştırıyor. Bunun sebebi ne? Okuduğum dokümanlarda Amerika iki ülkeyle savaş ortasında olamaz deniyor. Hem Rusya hem İran, Rusya-Çin hiç mümkün değil. ABD’nin asıl maksadı ve korkusu imalat ve ekonomik gücüyle Çin. Nükleer silahların kullanılmayacağını herkes biliyor. Pekala niçin yapıyor? Şayet Rusya’yı bu bölgede sıkıştırmazsa NATO dağılabilir. Zira NATO, Sovyetler Birliği’ne karşı kurulmuş bir yapıydı. Rusya kapitalist, boru çizgileriyle petrol, gaz veriyor ve Asya’ya giden yolun üzerinde, Avrupalılar da buraya yatırım yapmak istiyorlar. Biden gelene kadar Avrupa sistematiği kurdular ve dediler ki ‘Rusya ve Çin’in gidip saldıracak hali yok. Şayet yayılmacı siyaset izlemiyorsa – ki ben izlemediği kanaatindeyim – bu biçimde Rusya ile geçinilebilir. aslına bakarsanız de Gaulle’ün hedefi, Portekiz’den Urallara kadar Avrupa Birliği’ydi, İngiltere yoktu. De Gaulle yıkıldıktan daha sonra İngiltere’yi soktular, Avrupa’yı denetim etsin diye Anglosakson. Onun da dışına çıktı. ABD Pasifik’te farklı bir güç yapılandırması kuruyor. Fransa’yı bile bir kenara iterek Avrupa’ya aldı. ‘Rusya, Ukrayna üzerinden, oradan da Beyaz Rusya üzerinden Balkan ve Avrupa’ya saldıracak’ deniliyor. Biz mantıki olarak düşünüyoruz, niçin saldıracak diye. Mal satıyor, tonla para harcayacak, iç savaşlardan esasen her türlü tecrübeyi kazandılar. Bir devir karşılıklı diğer ülkelerle savaşarak gitti. Biri Vietnam’da öbürü Asya’da yere yapıştı. Ancak bu kaygı şayet olmazsa Avrupa, Amerika’yı terk edecek. Amerika’nın yanında kalması gerekiyor. Öbür türlü iki okyanusun ortasında kalan bir kıta. Peşinden Karadeniz ve Rusya yeni çıkan Yol Jenerasyon projesinin geçiş yolları, 500 milyarlar dönüyor.”
‘Biz Ukrayna’yı koruyacağız imajı kuruyorlar’
Avrupa kanadında ise kendi savunmalarını kurma istikametinde eğilimlerin ortaya çıktığını anımsatan Köni, lakin bunun maliyetlerine katlanacak üzere durmadıkları görüşünde. Köni, Batı’nın ‘korumak’ teması geliştirdiği Ukrayna’nın Rusya açısından değerine de dikkat çekerken, ABD ve NATO’nun 1990’larda verdikleri kelamları tutmamış olmalarına işaret etti.
“Ayrı bir Avrupa projesi koyuyorlar lakin oraya paraları olduğunu düşünmüyorum. Avrupa Savunma Birliği, ‘NATO’yu kullanmayacağız, biz kendi savunmamızı kuracağız’ dedi. Yeni askeri güçler için 100-200 milyar dolar harcamaları lazım. 60 bin askeri güç dediler, daha sonra 5 bine indirdiler. 60 bin kişiyi yedirip içireceksiniz, hastalanacak, bunları kaldıramıyor millet, devamlı göç ve Kovid periyotlarında bir daha kapanma ve açılmalarla. Fakat bu biçimde bir imaj ‘Biz Ukrayna’yı koruyoruz’ diyor. Daha evvelce Gorbaçov’a yemin ettiler, buraya girmeyeceğiz diye. Rusya’nın kuruluşu Kiev’de olmuştur. Kiev’den Rusya’ya gerçek gelişti. Burada bakılırsav yapan Kruşçev ‘Biz hiç ayrılmayız’ diye Kırım’ı Ukrayna’ya ikram etmişti. Bunlar unutuluyor. Amerika da kelam vermişti, üzerime gelme, motamot Putin’in dediği üzere ben kimseye saldırmayacağım diyor. İsteyen herkes Rusya’da yatırım yapabilir.”
Biden idaresi selefi Donald Trump idaresinin Transatlantik sınırında yarattığı tansiyonu tamire soyunurken, yıl boyunca ‘Rusya’nın Ukrayna‘ya saldıracağı’ teması canlandırıldı. bir daha Biden idaresinin Çin’le Tayvan ve Sincan Özerk Bölgesi dahil bir dizi mevzuda karşı karşıya gelmesine tanıklık edildi.
Türk dış siyasetinde ise ABD’deki idare değişikliğinin tezahürleri görüldü. Ankara, Biden idaresiyle taze başlangıç yapmaya çabalarken, Afganistan’dan Karadeniz’e uzanan coğrafyada ‘bakılırsavler üstlenme’ teması öne çıktı.
Son senelerda Doğu Akdeniz’den Ortadoğu’ya ‘hırslı’ dış politik retoriğin dizginlendiği Türk dış siyasetinde ekonomik krizle bir arada Körfez çizgisine yönelim görüldü.
2021’de global gelişmeler ve Türk dış siyasetine yansımalarını Prof. Hasan Köni ile konuştuk.
‘Türkiye bölgesel hegemon rolüne geçti ancak yalnız kaldığını gördü’
Prof. Hasan Köni’ye nazaran Türkiye idaresi, 2020’nin ortalarından itibaren ‘bölgesel hegemon rolü’ oynamaya soyundu lakin Batı ile çatıştığı anda Batı’nın karşısında yer aldığını gördü. Köni, bunun Ankara’nın bir fazlaca hususta yalnızlaşmaya girdiği bir devir olduğu değerlendirmesinde bulundu:
“2020 ortalarından itibaren Türkiye, kendisini bölgesel güç olarak hissetti. Memleketler arası ilgiler tahlilinde bir rol konsepti vardır. Türkiye, bölgesel hegemon rolüne geçti, o rolü oynamaya başladı. Oynarken kesinlikle o rolün getirdiği güç ve boyuta sahip olmayabilirsiniz. Tiyatro üzere, padişah rolü oynar lakin padişah değildir, o gücü yoktur. Burada da bir ‘Mavi Vatan’ konsepti 2020’lerden çıkarak 2021’lere geldi. Lakin bunun karşılığında Yunanistan fazlaca uygun oynadı. daha sonra Türkiye şunu gördü. Batı ile çatıştığı anda kendi çıkarı olduğu anda Batı karşısında yer alıyor. Bu 1964 ve 1974’te de bu biçimde oldu, ambargo ve Türkiye’de askeri darbeler yaşandı. Amerika ve Fransa, Yunanistan’ın yanına geçti. Hatta Rusya bile Kıbrıs’taki durumlarda Türkiye’nin yanında olmadı. Türk Cumhuriyetleri ve İslam ülkeleri de Türkiye’nin Doğu Akdeniz olaylarından hiç etkilenmiyorlar, ilgilenmiyorlar. Kıbrıs’ı tanıyan hiç bir ülke yok. Ankara yalnız kaldığını görür görmez 1 milyara yakın para harcadığı petrol araştırma gemilerini Antalya Limanı’ndan müsilaj araştırmasına yönlendirdi. İstanbul’da o durumlar vardı. Ege’de de Yunanlılar Taşoz Adası açıklarında petrol çıkarıyorlar. Ege’deki evvelaki heyecan ve davranışlar da yok, ortada sırada Bodrum önlerinde bir şeyler oluyor.”
‘Ekonomik durum niçiniyle para getiren herkese epeyce olumlu yaklaşım sergilenmeye başlandı’
Türkiye’nin Doğu Akdeniz‘de Libya üzerinden Mısır, İsrail ve Körfez çizgisiyle başka düştüğünü anımsatan Köni, ekonomik durumun güzelce bozulmasının ise Ankara’yı olağanlaşmaya zorladığı görüşünde. Köni, Erdoğan idaresinin bu sefer de ‘para getiren herkese hayli olumlu yaklaşım’ sergilemeye başladığını lisana getirdi. Karadeniz coğrafyasında ise bir yandan Ahenk kümesinde yer alan Ankara’nın ABD’nin atılımları karşısında öteki bir role büründüğünü belirten Köni, Ukrayna’yla savunma münasebetlerini örnek gösterdi:
“Ankara bütün bu boyutlar ortasında Doğu Akdeniz’de hangi konularda yalnız kaldığını görür görmez Libya ve Mısır’da deniz alanları konusunda bir zıt tavır ortasında oldu. Onlar İsrail ve Yunanistan’a yakınlaştılar. Arap ülkelerinin birçoklarıyla ortası düzgün değil. Körfez ülkelerine yaklaşmaya başladı. esasen içerideki ekonomik durum niçiniyle para getiren herkese hayli olumlu bir yaklaşım sergilenmeye başlandı. Batı’nın kimi vakit kuşkulu lafları var. ‘Türkiye, Şanghay kümesine mı kayıyor, Asyacı mı oluyor’ diye. Asya’da Türkiye’nin sosyo kültürel gelişmesi ve Türklük boyutu niçiniyle Şanghay ülkeleri aslına bakarsanız Türkiye’den kuşku duyuyor. Rusya ortasındaki Türk Cumhuriyetleri, Çin’deki Uygurlar ve bunu da Batı’nın kaşıması, vakit zaman Türkiye oralara giriyor geri kaçıyor. Karadeniz bölgesinde de bir yandan bağlarını olumlu tuttu. Karadeniz Ahenk kümesi ortasında güvenlik ve terörizme karşı Rusya da var. Lakin Ankara, Amerika gelmeye başlayınca diğer türlü bir role de büründü. Ukrayna’ya silah veriyor. Rusya uğraş etmedilk evvelce Gürcistan’a silah vermiş. Artık o tarafın yanında mı dursun yoksa Batı’nın yanında mı dursun üzere bir tablo var. Batı’nın yanındaymış üzere bir hal alıyor.”
‘1947’den beri emir-kumanda ortasında Amerika’ya çalışan bir sistem apansızın sizi demokrasi olarak görmüyor’
Köni’ye göre, Ankara Trump’ın gitmesi daha sonrasında ABD’ye ‘şirin görünme’ uğraşlarına girişti. Biden ile telefon krizinin adeta bir ‘psikolojik bunalıma’ dönüştüğünü lisana getiren Köni, Ankara’nın Afganistan’da rol üstlenme uğraşları ve ‘Biz de NATO ülkesiyiz’ vurgularını anımsattı. Fakat Köni, Türkiye’nin ‘demokrasi zirvesine’ bile davet edilmediğini anımsatıp, “1947’den beri emir- kumanda ortasında Amerika’ya çalışan bir sistem ansızın sizi demokrasi olarak görmüyor” vurgusunu yaptı. Köni, bu sürecin sonunda ‘bölgesel güç’ rolünden çıkılarak ‘Özellikle mali açıdan yatırım yapanlarla daha düzgün anlaşırız’ modeline dönüldüğünü lisana getirdi:
“Trump gittikten daha sonra dayanılmaz bir hisle Amerika’ya sevimli görünme gayretlerine girişildi. örneğin, ‘Biz Afganistan’da Katar’la rol alabiliriz’. Daha evvelce de Suriyeli göçmenler vardı. Türkiye bir anda Suriye ve öbür ülkelerden gelen ağır göç tehdidi ortasında kalan bir ülke haline geldi. Avrupa’dakiler de durdurmasını istediler. Birtakım blöfler yapmaya çalıştı Avrupa’ya lakin tutmadı. O göçmenler de bize yerleştiler. Peşinden Biden ile görüşme konusunda büyük bir ruhsal buhran geçirdi. Aradı, aramadı, sevgilisine epeyce aşık beşerler olur ya o denli büyük aşk durumları oldu. Nihayet görüştü. O toplantıda ‘Biz sizin yanınızdayız, NATO ülkesindeyiz’ dendi. Ancak oradan Amerika ile bağlarımıza bakınca İdlib’ten tutun başka alanlara kadar yanıt verilmiş üzere gözükmüyor. Bir de ülkeleri demokrasi tepesine çağırdı. Çağrılmayanlar içinde Rusya, Çin ve Türkiye var. Türkiye, NATO müttefiki. 1947’den beri buyruk kumanda ortasında Amerika’ya çalışan bir sistem ansızın sizi demokrasi olarak görmüyor. meğer ortada sırada seçim yapılıyor. O sistemin içine sizi almayınca ‘dışlama konusunda birtakım konumlar olabilir mi’ üzere sıkıntılar da ortaya çıktı. Lakin artık o bölgesel güç rolünden vazgeçilerek eski ‘Yurtta sulh, cihanda sulh, herkesle anlaşırız, bilhassa mali açıdan yatırım yapanlarla daha âlâ anlaşırız’ modeline dönülerek Arap ülkelerine yaklaşılıyor. İdlib’te varsayım ediyorum 2022’den daha sonra şayet Türkiye’ye karşı bir tehdit oluşturmayacaksa YPG/PKK konseyimi, oradan çıkması isteniyor. Çıkabilirler.”
‘Siz NATO ülkesisiniz, bizim istediklerimizi yaparsanız yanımızdasınız deniliyor’
Köni sene sonunda Ermenistan’a yönelik açılımın geldiğini anlatırken, bu atakla ABD’ye ‘iyi görünmenin’ bulunduğu görüşünde. Köni, Türkiye’nin jeopolitik durumun ortasında oturduğunu anımsatırken, Ankara’ya ‘evde güzel çalışırsanız maaşınızı veririm’ sistematiğinin işlediğini lisana getirdi:
“Ermenistan-Azerbaycan münasebetlerinde Ermenistan’a ‘Biz sizi aslında seviyorduk fakat neden bu biçimde yapıyorsunuz?’ üzere bir yaklaşıma girildi. Onların da vazgeçemedikleri istekleri var. Zira o istekleri kararı Ermeni kimliği var olmaya devam ediyor. Yoksa 8-10 milyon milletlerarası ortamda kaybolur masraf. elbette 3-4 milyon göçmen gelip geçiyor dünyadan. Ermenistan’da 2.5 milyon Ermeni var. Fakat o istekleri, ezilmiş oldukları, katledilmiş oldukları kimliğini oluşturuyor. Orada da Amerika’ya bir âlâ gözüküyoruz. Bizi bir türlü anlamıyorlar. İstikrar siyasetleri buraya kadar geldi. İkame edilebilirlik yok. Türkiye yeni gelişecek milletlerarası ortamdaki jeopolitik durumun ortasında oturuyor, birden fazla vakit da o denli oldu. İki türlü yaklaşım var. ‘Siz NATO ülkesisiniz, bizim istediklerimizi yaparsanız yanımızdasınız…’ Yani meskende uygun çalışırsan maaşını veririm, hizmetçi sistematiği bu.”
‘ABD, Avrupa kendisini terk edecek kaygısıyla Rusya tehdidini kullanıyor’
Prof. Köni, ABD’nin Rusya’yı sıkıştırma yaklaşımına dikkat çekerken, aksi biçimde NATO’nun dağılmasından korktuğu görüşünde. Avrupalıların Biden idaresi başa gelmedilk evvel Rusya ve Çin’in kendilerine saldıracak hali olmamasından ve bilhassa Rusya’nın coğrafyasının yarattığı ekonomik potansiyelden hareketle davrandıklarını anımsatan Köni, Biden’la bir arada ise ABD’nin Avrupa’nın kendisini terk edeceği kaygısıyla Rusya’yı kullanmaya çalıştığını vurguladı:
“Bunun haricinde ABD’nin yaklaşımlarını şöyleki yorumladım: Rusya’yı Karadeniz’de sıkıştırıyor. Bunun sebebi ne? Okuduğum dokümanlarda Amerika iki ülkeyle savaş ortasında olamaz deniyor. Hem Rusya hem İran, Rusya-Çin hiç mümkün değil. ABD’nin asıl maksadı ve korkusu imalat ve ekonomik gücüyle Çin. Nükleer silahların kullanılmayacağını herkes biliyor. Pekala niçin yapıyor? Şayet Rusya’yı bu bölgede sıkıştırmazsa NATO dağılabilir. Zira NATO, Sovyetler Birliği’ne karşı kurulmuş bir yapıydı. Rusya kapitalist, boru çizgileriyle petrol, gaz veriyor ve Asya’ya giden yolun üzerinde, Avrupalılar da buraya yatırım yapmak istiyorlar. Biden gelene kadar Avrupa sistematiği kurdular ve dediler ki ‘Rusya ve Çin’in gidip saldıracak hali yok. Şayet yayılmacı siyaset izlemiyorsa – ki ben izlemediği kanaatindeyim – bu biçimde Rusya ile geçinilebilir. aslına bakarsanız de Gaulle’ün hedefi, Portekiz’den Urallara kadar Avrupa Birliği’ydi, İngiltere yoktu. De Gaulle yıkıldıktan daha sonra İngiltere’yi soktular, Avrupa’yı denetim etsin diye Anglosakson. Onun da dışına çıktı. ABD Pasifik’te farklı bir güç yapılandırması kuruyor. Fransa’yı bile bir kenara iterek Avrupa’ya aldı. ‘Rusya, Ukrayna üzerinden, oradan da Beyaz Rusya üzerinden Balkan ve Avrupa’ya saldıracak’ deniliyor. Biz mantıki olarak düşünüyoruz, niçin saldıracak diye. Mal satıyor, tonla para harcayacak, iç savaşlardan esasen her türlü tecrübeyi kazandılar. Bir devir karşılıklı diğer ülkelerle savaşarak gitti. Biri Vietnam’da öbürü Asya’da yere yapıştı. Ancak bu kaygı şayet olmazsa Avrupa, Amerika’yı terk edecek. Amerika’nın yanında kalması gerekiyor. Öbür türlü iki okyanusun ortasında kalan bir kıta. Peşinden Karadeniz ve Rusya yeni çıkan Yol Jenerasyon projesinin geçiş yolları, 500 milyarlar dönüyor.”
‘Biz Ukrayna’yı koruyacağız imajı kuruyorlar’
Avrupa kanadında ise kendi savunmalarını kurma istikametinde eğilimlerin ortaya çıktığını anımsatan Köni, lakin bunun maliyetlerine katlanacak üzere durmadıkları görüşünde. Köni, Batı’nın ‘korumak’ teması geliştirdiği Ukrayna’nın Rusya açısından değerine de dikkat çekerken, ABD ve NATO’nun 1990’larda verdikleri kelamları tutmamış olmalarına işaret etti.
“Ayrı bir Avrupa projesi koyuyorlar lakin oraya paraları olduğunu düşünmüyorum. Avrupa Savunma Birliği, ‘NATO’yu kullanmayacağız, biz kendi savunmamızı kuracağız’ dedi. Yeni askeri güçler için 100-200 milyar dolar harcamaları lazım. 60 bin askeri güç dediler, daha sonra 5 bine indirdiler. 60 bin kişiyi yedirip içireceksiniz, hastalanacak, bunları kaldıramıyor millet, devamlı göç ve Kovid periyotlarında bir daha kapanma ve açılmalarla. Fakat bu biçimde bir imaj ‘Biz Ukrayna’yı koruyoruz’ diyor. Daha evvelce Gorbaçov’a yemin ettiler, buraya girmeyeceğiz diye. Rusya’nın kuruluşu Kiev’de olmuştur. Kiev’den Rusya’ya gerçek gelişti. Burada bakılırsav yapan Kruşçev ‘Biz hiç ayrılmayız’ diye Kırım’ı Ukrayna’ya ikram etmişti. Bunlar unutuluyor. Amerika da kelam vermişti, üzerime gelme, motamot Putin’in dediği üzere ben kimseye saldırmayacağım diyor. İsteyen herkes Rusya’da yatırım yapabilir.”