ABD idaresinin öncülük ettiği rejim değişikliği operasyonunun başarısız olduğu Suriye’de istikrarsız devamının münasebetlerinden biri kılınan sığınmacıların jeopolitik kullanmasının sonu gelmiyor. Türk hükümeti, sayıları resmi olarak 3.7 milyonla tabir edilen Suriyeli sığınmacıların, ABD ve NATO’nun dünya çapında savaşlarından akıp gelenlerle bir arada yol krizin iç siyaseti etkilemesiyle birlikte ‘İdlib’de 100 bin briket konut yapıp 1 milyon sığınmacı gönderme’ başlıklı revize bir plan deklare etti. Ankara’nın açıklamalarına nadiren reaksiyon veren Suriye idaresinden bu defa itiraz geldi. Lübnan ve Ürdün’le Suriyelilerin dönüş mutabakatlarını kotarmış ve en son terör hatalarını bile kapsayan genel af çıkarmış olan Suriye’nin Dışişleri Bakanlığı, Ankara’nın planını kabul etmeyeceklerini duyurdu. Bakanlık açıklamasında “Suriye Arap Cumhuriyeti Erdoğan’ın ucuz açıklamalarını ve Suriye halkına yapılan oyunları reddediyor” denilirken, öteki ülkelere Türkiye’yi finanse etmeme davetinde bulundu. Şam, Erdoğan’ın açıklamasının ‘Suriye’ye ve Suriye halkı ile toprak bütünlüğüne karşı saldırgan oyunu açığa çıkardığı yer alırken, “Asıl maksat sömürgecilik” vurgusu yapıldı.
Diğer yandan Suriye’nin kuzeyindeki Azez’de Türkiye ve ABD’den yetkililerin toplantıların gerçekleştirdiği argümanları ortaya atıldığı bir sırada Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan PKK/YPG’ye yönelik son üç yılda yarım kalan operasyona girişileceği istikametinde bir çıkış gelmesi dikkat çekti.
Son gelişmeleri gazeteci-yazar Musa Özuğurlu ile konuştuk.
‘Şam’ın reaksiyonunda 1 milyon insan yerleştirme planlarının somutlanması tesirli olabilir’
Musa Özuğurlu’ya bakılırsa, Erdoğan idaresinin daha evvel de kelam ettiği Suriyelilerin gönderilmesi temasının son devirdeki tartışmalarla somutlanması, Suriye Dışişleri’nin yansısında tesirli oldu. ABD’li yetkililerin Azez bölgesinde Türkiye’yle temasta bulundukları yolundaki haberler ve Ukrayna harekatına odaklanmış Rusya Federasyonu’na baskı istikametinde hareketlenme argümanlarının da konuşulduğunu anımsatan Özuğurlu, öbür yandan Ankara’nın iç siyasetteki tartışmalar ve bölgede demografik değişimle uzun vadeli hükümetleşme planlarını anımsattı:
“Sanırım bu problemin daha da somutlaşması üzerine Suriye’den bu açıklama yapıldı. Daha evvel de Türkiye bu mevzuda açıklamalarda bulunuyordu ama son devirde somutlaştığı adımlar atıldığını görüyoruz. Açıklamayı Suriye’nin Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad, BM Suriye Özel Temsilcisi Pedersen ile görüşmesinde yaptı. Şöyle bir vurgusu var: ‘Bazı ülkelerin Türkiye ile üçüncü ülkeler için pazarlık yapmasını kabul etmiyoruz’. Bu hayli enteresan, bundan birkaç gün evvel bir argüman vardı. Türk-Amerikan askeri yetkililerin Azez taraflarında bir ortaya geldiği istikametinde, ki birkaç kaynaktan gelen bir tez bu. Orada Rusya’nın Ukrayna’daki harekatıyla ilgili baskı yapmak üzere bir hareketlenmenin de konuşulduğu tabir edildi. Tam da bu biçimde haberlerin üst üste gelmiş olması Suriye açısından dikkate paha bir durum olarak görülerek açıklama yapıldı. Bence öteki boyutları da var. Türkiye’nin o bölgedeki siyasetlerini tahminen uzun vadeli ve Türkiye’deki tartışmalarla ilgili kıymetlendirebiliriz. Uzun vadeli olanı şu, uzun vakittir varlığını devam ettiriyor. Türkiye’nin orada bir tampon bölge yahut kendisine bağlı insanların olduğu bir bölge oluşturmaya çalıştığı, demografiyle ilgili çalışmalar yaptığı, hatta hükümetleşme tarafında çalışmalar yaptığı biliniyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu açıklaması muhtemelen bunun devamı bir adım olarak görülüyor. İç siyasette da hükümete yönelik tenkitler niçiniyle tahminen de biraz yatıştırma, soğutma gayeli olduğunu görüyoruz. 1 milyon insanın geri gönderilmesi tabiri bence iki başlık altında görülebilir.”
‘Lübnan’dan ve Ürdün’den şimdi hepsi döndü’
Suriye idaresinin Lübnan ve Ürdün ile mutabakatları kararında sığınmacıların çabucak hepsinin geri döndüğünü, hudut bölgelerinin yakınlığının bunda tesirli olduğunu belirten Özuğurlu, Türkiye’de ise ‘fiziki zorluklar bulunduğunu’ söylemiş oldu. Şam’ın muhaliflere yönelik af kararlarını da anımsatan Özuğurlu, Türkiye’den geri dönüş olmamasında asıl tesirin ise Ankara’nın bu insanları siyasi enstrüman olarak kullanımı olduğu değerlendirmesinde bulundu:
“Lübnan’daki Suriyeli sığınmacıların çabucak hepsi döndü. Lübnan bölge açısından fazlaca daha kolay, bir sonu geçiyorlar. Dera’dan Lübnan’a gidenler olmuştu. Bunların geriye dönmesi epey kolay, yalnızca bir hudut geçiyorlar. Ürdün için de birebir şey geçerli. Ürdün’deki kamp çabucak sonun yanı başındaydı. Oralar için fiziki açıdan bir kolaylık kelam konusu. Türkiye açısından ortada koca bir bölge kelam konusu. Suriye’nin kuzeyinde aslında idarenin hakim olmadığı bölgeleri görüyoruz. İdlib ya da Türkiye’nin operasyonlarla hakim olduğu yerler ve Fırat’ın doğusu… ötürüsıyla fiziki zorluk da kelam konusu. Bu beşerler Suriye’nin çeşitli yerlerinden Türkiye’ye gittiler. Edirne’ye gittiler lakin artık Türkiye’nin planı Konya’ya yerleştirmek. ötürüsıyla bu beşerler kendi yerlerine dönmeyecekler. Bir kısmı muhalif olduğu için nitekim Suriye’ye döndüklerinde güvenliklerinin sağlanmayacaklarını düşünüyor. Ancak Suriye idaresi aflar çıkardı. Rusya’nın öncülüğünde biroldukca noktada muahedeler yapıldı ve beşerler olağan ömrüne döndü. Lakin hala bir itimat eksikliği var. Bir öbür sıkıntı, bu insanların terk ettikleri yerler çatışmalar niçiniyle harap olmuş durumda. Ne bulacakları konusunda da kuşkuları var. Bir öbür sıkıntı siyasi, Suriye idaresinin bir kandırmaca içine olduğunu argüman ediyorlar. En değerli sorun ekonomik açıdan Suriye nitekim çok güç vakit içinder geçiriyor. Temel besin materyallerinin fiyatları devasa yükseklikte. Geri dönmeme sebeplerinden birisi Türkiye üzere ülkelerin bu insanları politik enstrüman olarak kullanımı, yani bir biçimde gitmelerine mahzur olmaya çalışması. Türkiye’nin Suriye’nin kuzebir daha 1 milyon kişiyi gönderecek olması, bence yalnızca kendi ülkelerine dönmeleriyle ilgili değil, tam aksisi Türkiye’nin orada yapmaya çalıştıklarıyla ilgili. ötürüsıyla Suriye bunu görüyor.”
‘ABD’nin burada ikili standart uyguladığını görüyoruz’
Özuğurlu, ABD’nin bölgede Kürt oluşumuna verdiği takviyeyle Suriye için stratejik değerdeki petrol ve tahıla el konularak yaratılan duruma işaret ederken, öbür yandan Erdoğan hükümetiyle temasların dikkat cazibeli olduğunu vurguladı. Türkiye’nin bir yandan NATO ortasında İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğine itiraz ederken, Fırat’ın batısı için ABD ile görüşmeler yaptığı savlarını anımsatan Özuğurlu, Suriye üzerinden ikinci bir cephenin hareketlendirilip hareketlendirilmeyeceğinin görüleceğini vurguladı:
“Kürt milletvekili Ömer Husi, bilhassa Kürtlere şöyleki bir ihtarda bulunuyor. Demografik bir çalışma bulunduğu ve Kürtleri de etkileyeceğni sav ediyor. Suriye içerisinde bu sıkıntı bu türlü görülüyor. Rastgele bir insanın geri dönmesi için biroldukca mahzurun olduğunu nazaranbiliyoruz. Bir yandan Suriye’ye yönelik ambargo kelam konusu, öteki yandan Fırat’ın doğusunda Kürt ağır bölgelerde Kürtlerin lehine olacak biçimde ülkenin zenginlikleri alınıyor ve ticari meta olarak kullanılıyor. Suriye için iki stratejik eser petrol ve tahıl mamüllerini sayabiliriz. ABD’nin burada ikili standart uyguladığını görüyoruz. Başka yandan Türkiye bir yandan İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya girmesine PKK’yı destekledikleri için karşı çıkıyor. Fakat birebir ABD ile Fırat’ın batısı için görüşme yapıyor. Ve bunun bir koz olarak Türkiye tarafınca kullanılmaya çalışıldığı tarafında argümanlar var. ABD’nin de tıpkı biçimde Rusya’ya bence ikinci bir cepheyi açmak için Suriye’yi hareketlendirmeye çalıştığını görüyoruz. Birtakım örgütlerle görüşüldüğü tezleri tahminen bu başlık altında ele alabiliriz. Bu durumda Türkiye, ABD ile işbirliği yapacak mı, tıpkı Türkiye’nin Rusya ile işbirliği halinde olduğunu görüyoruz, Ukrayna savaşıyla ilgili bir halinin olduğunu görüyoruz. ötürüsıyla bu bir çelişkili durum doğuruyor. Hem Türkiye hem ABD açısından tam karmaşık bir durum kelam konusu.”
Diğer yandan Suriye’nin kuzeyindeki Azez’de Türkiye ve ABD’den yetkililerin toplantıların gerçekleştirdiği argümanları ortaya atıldığı bir sırada Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan PKK/YPG’ye yönelik son üç yılda yarım kalan operasyona girişileceği istikametinde bir çıkış gelmesi dikkat çekti.
Son gelişmeleri gazeteci-yazar Musa Özuğurlu ile konuştuk.
‘Şam’ın reaksiyonunda 1 milyon insan yerleştirme planlarının somutlanması tesirli olabilir’
Musa Özuğurlu’ya bakılırsa, Erdoğan idaresinin daha evvel de kelam ettiği Suriyelilerin gönderilmesi temasının son devirdeki tartışmalarla somutlanması, Suriye Dışişleri’nin yansısında tesirli oldu. ABD’li yetkililerin Azez bölgesinde Türkiye’yle temasta bulundukları yolundaki haberler ve Ukrayna harekatına odaklanmış Rusya Federasyonu’na baskı istikametinde hareketlenme argümanlarının da konuşulduğunu anımsatan Özuğurlu, öbür yandan Ankara’nın iç siyasetteki tartışmalar ve bölgede demografik değişimle uzun vadeli hükümetleşme planlarını anımsattı:
“Sanırım bu problemin daha da somutlaşması üzerine Suriye’den bu açıklama yapıldı. Daha evvel de Türkiye bu mevzuda açıklamalarda bulunuyordu ama son devirde somutlaştığı adımlar atıldığını görüyoruz. Açıklamayı Suriye’nin Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad, BM Suriye Özel Temsilcisi Pedersen ile görüşmesinde yaptı. Şöyle bir vurgusu var: ‘Bazı ülkelerin Türkiye ile üçüncü ülkeler için pazarlık yapmasını kabul etmiyoruz’. Bu hayli enteresan, bundan birkaç gün evvel bir argüman vardı. Türk-Amerikan askeri yetkililerin Azez taraflarında bir ortaya geldiği istikametinde, ki birkaç kaynaktan gelen bir tez bu. Orada Rusya’nın Ukrayna’daki harekatıyla ilgili baskı yapmak üzere bir hareketlenmenin de konuşulduğu tabir edildi. Tam da bu biçimde haberlerin üst üste gelmiş olması Suriye açısından dikkate paha bir durum olarak görülerek açıklama yapıldı. Bence öteki boyutları da var. Türkiye’nin o bölgedeki siyasetlerini tahminen uzun vadeli ve Türkiye’deki tartışmalarla ilgili kıymetlendirebiliriz. Uzun vadeli olanı şu, uzun vakittir varlığını devam ettiriyor. Türkiye’nin orada bir tampon bölge yahut kendisine bağlı insanların olduğu bir bölge oluşturmaya çalıştığı, demografiyle ilgili çalışmalar yaptığı, hatta hükümetleşme tarafında çalışmalar yaptığı biliniyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu açıklaması muhtemelen bunun devamı bir adım olarak görülüyor. İç siyasette da hükümete yönelik tenkitler niçiniyle tahminen de biraz yatıştırma, soğutma gayeli olduğunu görüyoruz. 1 milyon insanın geri gönderilmesi tabiri bence iki başlık altında görülebilir.”
‘Lübnan’dan ve Ürdün’den şimdi hepsi döndü’
Suriye idaresinin Lübnan ve Ürdün ile mutabakatları kararında sığınmacıların çabucak hepsinin geri döndüğünü, hudut bölgelerinin yakınlığının bunda tesirli olduğunu belirten Özuğurlu, Türkiye’de ise ‘fiziki zorluklar bulunduğunu’ söylemiş oldu. Şam’ın muhaliflere yönelik af kararlarını da anımsatan Özuğurlu, Türkiye’den geri dönüş olmamasında asıl tesirin ise Ankara’nın bu insanları siyasi enstrüman olarak kullanımı olduğu değerlendirmesinde bulundu:
“Lübnan’daki Suriyeli sığınmacıların çabucak hepsi döndü. Lübnan bölge açısından fazlaca daha kolay, bir sonu geçiyorlar. Dera’dan Lübnan’a gidenler olmuştu. Bunların geriye dönmesi epey kolay, yalnızca bir hudut geçiyorlar. Ürdün için de birebir şey geçerli. Ürdün’deki kamp çabucak sonun yanı başındaydı. Oralar için fiziki açıdan bir kolaylık kelam konusu. Türkiye açısından ortada koca bir bölge kelam konusu. Suriye’nin kuzeyinde aslında idarenin hakim olmadığı bölgeleri görüyoruz. İdlib ya da Türkiye’nin operasyonlarla hakim olduğu yerler ve Fırat’ın doğusu… ötürüsıyla fiziki zorluk da kelam konusu. Bu beşerler Suriye’nin çeşitli yerlerinden Türkiye’ye gittiler. Edirne’ye gittiler lakin artık Türkiye’nin planı Konya’ya yerleştirmek. ötürüsıyla bu beşerler kendi yerlerine dönmeyecekler. Bir kısmı muhalif olduğu için nitekim Suriye’ye döndüklerinde güvenliklerinin sağlanmayacaklarını düşünüyor. Ancak Suriye idaresi aflar çıkardı. Rusya’nın öncülüğünde biroldukca noktada muahedeler yapıldı ve beşerler olağan ömrüne döndü. Lakin hala bir itimat eksikliği var. Bir öbür sıkıntı, bu insanların terk ettikleri yerler çatışmalar niçiniyle harap olmuş durumda. Ne bulacakları konusunda da kuşkuları var. Bir öbür sıkıntı siyasi, Suriye idaresinin bir kandırmaca içine olduğunu argüman ediyorlar. En değerli sorun ekonomik açıdan Suriye nitekim çok güç vakit içinder geçiriyor. Temel besin materyallerinin fiyatları devasa yükseklikte. Geri dönmeme sebeplerinden birisi Türkiye üzere ülkelerin bu insanları politik enstrüman olarak kullanımı, yani bir biçimde gitmelerine mahzur olmaya çalışması. Türkiye’nin Suriye’nin kuzebir daha 1 milyon kişiyi gönderecek olması, bence yalnızca kendi ülkelerine dönmeleriyle ilgili değil, tam aksisi Türkiye’nin orada yapmaya çalıştıklarıyla ilgili. ötürüsıyla Suriye bunu görüyor.”
‘ABD’nin burada ikili standart uyguladığını görüyoruz’
Özuğurlu, ABD’nin bölgede Kürt oluşumuna verdiği takviyeyle Suriye için stratejik değerdeki petrol ve tahıla el konularak yaratılan duruma işaret ederken, öbür yandan Erdoğan hükümetiyle temasların dikkat cazibeli olduğunu vurguladı. Türkiye’nin bir yandan NATO ortasında İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğine itiraz ederken, Fırat’ın batısı için ABD ile görüşmeler yaptığı savlarını anımsatan Özuğurlu, Suriye üzerinden ikinci bir cephenin hareketlendirilip hareketlendirilmeyeceğinin görüleceğini vurguladı:
“Kürt milletvekili Ömer Husi, bilhassa Kürtlere şöyleki bir ihtarda bulunuyor. Demografik bir çalışma bulunduğu ve Kürtleri de etkileyeceğni sav ediyor. Suriye içerisinde bu sıkıntı bu türlü görülüyor. Rastgele bir insanın geri dönmesi için biroldukca mahzurun olduğunu nazaranbiliyoruz. Bir yandan Suriye’ye yönelik ambargo kelam konusu, öteki yandan Fırat’ın doğusunda Kürt ağır bölgelerde Kürtlerin lehine olacak biçimde ülkenin zenginlikleri alınıyor ve ticari meta olarak kullanılıyor. Suriye için iki stratejik eser petrol ve tahıl mamüllerini sayabiliriz. ABD’nin burada ikili standart uyguladığını görüyoruz. Başka yandan Türkiye bir yandan İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya girmesine PKK’yı destekledikleri için karşı çıkıyor. Fakat birebir ABD ile Fırat’ın batısı için görüşme yapıyor. Ve bunun bir koz olarak Türkiye tarafınca kullanılmaya çalışıldığı tarafında argümanlar var. ABD’nin de tıpkı biçimde Rusya’ya bence ikinci bir cepheyi açmak için Suriye’yi hareketlendirmeye çalıştığını görüyoruz. Birtakım örgütlerle görüşüldüğü tezleri tahminen bu başlık altında ele alabiliriz. Bu durumda Türkiye, ABD ile işbirliği yapacak mı, tıpkı Türkiye’nin Rusya ile işbirliği halinde olduğunu görüyoruz, Ukrayna savaşıyla ilgili bir halinin olduğunu görüyoruz. ötürüsıyla bu bir çelişkili durum doğuruyor. Hem Türkiye hem ABD açısından tam karmaşık bir durum kelam konusu.”