Kazakistan’da başlayan protesto şovları, ülkenin en büyük kenti Almatı’da şiddet hareketleri ve silahlı çatışmalara sahne oldu. Kolektif Güvenlik Mutabakatı Örgütü, Devlet Lideri Kasım Cömert Tokayev’in isteği üzerine bugün protestoların şiddet olaylarına dönüştüğü Kazakistan’a barış güçlerini gönderdi. Türkiye de bu mevzuyu yakından takip ediyor. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, bugün Rus mevkidaşı Sergey Lavrov ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi.
Türkiye, Kazakistan, Azerbaycan, Kırgızistan ve Özbekistan’ın üyesi olduğu Türk Devletleri Teşkilatı da bir açıklama yayınladı. Açıklamada, “Kazakistan hükümetine ve halkına gereksinim duyabilecekleri takviyesi vermeye hazır olduğumuzu beyan ediyoruz” sözlerine yer verildi.
‘Sadece artırımlardan kaynaklanan bir aksiyon olduğunu düşünmüyorum’
Türkiye’den bir açıklama da Türkiye – Kazakistan Parlamentolar Ortası Dostluk Kümesi Lideri ve AK Parti Şanlıurfa Milletvekili Mehmet Ali Cevheri’den geldi. Sputnik’e konuşan Cevheri, “Kazakistan’daki bu hareketler bir dost ve kardeş Kazakistan halkı ismine Türkiye’ye ve bizleri de derinden üzmüştür. Biz de Türkiye olarak her vakit dost ve kardeş Kazakistan’ın yanındayız. Bir an evvel temennimiz orada sağduyunun, aklıselimin hükümran olması, insanların yuvalarının çekilmiş olması ve kendi elleriyle yakıp yakmaktan vazgeçmeleridir. Bundan hiç kimse karlı çıkmayacaktır, kaybeden Kazakistan halkı olacaktır ve buna da en çok üzülen başta Türkiye olmak üzere onların kardeş ülkeleri üzülecektir” dedi. Cevheri, şunları ekledi:
Natürel bunun yalnızca ben bir artırımlardan kaynaklanan bir aksiyon olduğunu düşünmüyorum. Kesinlikle ki bilhassa son devirlerde Kazakistan’ın gerek ülke içerisinde de gerek ülke haricinde Kazak halkının menfaatini gözeten bağımsız kararlar almak noktasında güçlenmek istemesi bu aksiyonların tetikleyicisi olmuştur. Emparyeller hiç bir vakit kendi haricinde bir üçüncü bir gücün olmasını istemezler. Afganistan, Irak, Suriye, Libya, Yemen Afrika ülkelerindeki bugün iç düzensizliğe baktığımızda önemli manada nerede bir İslam coğrafyası var ise bir Müslüman kitle var ise kardeşi kardeşe kırdırarak ve onların zayıflatıp gelip o ülkeler ismine güya onlara yardım ismine gelip o insanları sömürge etme siyaseti görülüyor.
‘Türkiye olarak her vakit hazırız’
“Biz Türkiye olarak nasıl ki Azerbaycan halkını yalnız bırakmamışsak, onları işgal altından kurtarmışsak Kazakistan halkının da yanındayız. Her türlü maddi ve manevi dayanak noktasında Türkiye olarak biz buna her vakit hazırız” diye devam eden Cevheri, Kazakistan’da muhtemel bir Türk-Rus işbirliğine dair ise “Olursa fazlaca uygun olur. Lakin ben şahsen Kazakistan’ın lokal güçleri ile bu hareketin bitirilmesi taraftarıyım” açıklamasında bulundu.
‘Siyasi idareyi maksat alan organize olaylar’
Sputnik’e değerlendirmelerde bulunan CET (Asya-Türkiye-Avrupa) Platform Koordinatörü Dr. Barış Hasan da olayların çıkış noktası ve gelişmesine dair şunları söylemiş oldu:
Olaylar ülkenin batısında bulunan petrol ve doğalgazın ağır olduğu bölgede başladı. Bu bölge ülkenin merkezinden kopuk ve refah düzeyi merkezlere bakılırsa daha düşük. Olayların sıçradığı Almatı kenti refah düzeyi daha yüksek ve o bölgede isyana sebep olacak fakirlik bulunmuyor. aslına bakarsan refah düzeyi düşük yerlerde olaylar yatıştı. Lakin Almatı’da yağma ve akın olaylarına evrildi. Bu açıdan bakınca olayların siyasi idareyi maksat alan organize olaylar olduğu izlenimi veriyor. Yani durum artık artırımdan çıkmış durumda.
Kazakistan’ın jeopolitik değeri
Dr. Hasan, Kazakistan’ın jeopolitik durumuna dair ise şu değerlendirmelerde bulundu:
Jeopolitik bir kıymetlendirme yapacak olursak şayet Kazakistan’a Batı merkezli bakarsanız otoriter olur. Lakin Kazak halkına nazaran biroldukca kişinin anladığı manada bir otoriterlik yok. Kazak halkı Batı merkezli bakmıyorlar. Kazakistan dünyada açık, dünyayla bütünleşik bir ülke. Halkın geniş bölümleri şikayet etmiyor. Manzaralara baktığımızda silahların dağıtıldığını görüyoruz. Buradan anlaşılacağı üzere bir grup örgütlerin parmağı var diyebiliriz. Burada da Kazakistan haricindeki dinamiklere odaklanmamız gerekiyor. Kazakistan bölgesinde değerli bir ülke ve iki komşusu Rusya ve Çin ile özel ilgileri var. Rusya ile entegrasyonunu çeşitli işbirlikleri ile sağladı. Çin ile ise ekonomik işbirliği var. Ülkede önemli Çin yatırımları bulunuyor. En kıymetlisi de Kazakistan, Çin’in karayolundan batıya açılan kapısı durumunda. Çin’den Kazakistan’a girdiğinizde Avrupa’ya kadar ulaşan bir yoldan bahsediyoruz. Kazakistan bu manada Rusya ve Çin ile bağlantılarını istikrarlı bir biçimde sürdürüyor. Bu durum ABD’yi ve Atlantik diye isimlendirdiğimiz bölümü rahatsız ediyor. Zira Kazakistan yolu yardımıyla Çin’in Avrupa’daki ekonomik tesirini artırıyor. Bu sebeple Kazakistan’da iç istikrarsızlık gerekiyordu. Ve ortaya çıkarılan kışkırtmalar ile aksiyonlar artık siyasi iradeyi amaç alıyor.
‘Türkiye’nin askeri takviye vereceğini düşünmüyorum’
Pekala, Türkiye, Kazakistan için hangi adımları atabilir? Dr. Hasan’ın değerlendirmeleri şöyle oldu:
Türkiye geçmişte Orta Asya’daki tesir alanı için bir devlet siyaseti oluşturamadı. Artık Türk Devletleri Teşkilatı ile önemli bir fırsat var. Lakin Türk Devletleri Teşkilatı’ndaki işbirliği askeri değil o yüzden askeri dayanak vereceğini düşünmüyorum. Türkiye, Rusya ve Çin’le istikrar gözeterek Kazakistan’a takviye olabilir. Kazakistan’la sosyo-kültürel ve ekonomik işbirliği kurulmasında Türk Devletleri Teşkilatı’ndaki birliğin yararı olacaktır. Kazakistan’la Türkiye içindeki ekonomik münasebetler daha üst düzeye çekilmelidir. Türk firmalarının Kazakistan’a ihracatı ve oradan ithalatı teşvik edilmelidir. Ekonomik bir düzenek geliştirilmeli askeri bir düzenek mümkün değil, rasyonel de değil.
‘ABD’nin Orta Asya’da aktifliği epey azaldı’
ABD ve Batı’nın Orta Asya’da öbür provokasyonları olabileceğini fakat bunların sürdürülebilir olmadığını tabir eden CET Platformu’ndan Dr. Barış Hasan, “ABD’nin Orta Asya’da aktifliği 20 yıl öncesine göre fazlaca azaldı. Rusya’nın artan gücü bunu kırdı. Yani ABD kışkırtmasıyla öteki ülkelerde olaylar çıkabilir fakat Rusya yahut Çin’in devreye girmesiyle bastırılır, rejim değişikliği olmaz. Buradaki asıl hedefin Ukrayna’ya ağırlaşmış Rusya’yı Orta Asya’ya döndürerek meşgul etmek olduğunu düşünüyorum” diye de ekledi.
Türkiye, Kazakistan, Azerbaycan, Kırgızistan ve Özbekistan’ın üyesi olduğu Türk Devletleri Teşkilatı da bir açıklama yayınladı. Açıklamada, “Kazakistan hükümetine ve halkına gereksinim duyabilecekleri takviyesi vermeye hazır olduğumuzu beyan ediyoruz” sözlerine yer verildi.
‘Sadece artırımlardan kaynaklanan bir aksiyon olduğunu düşünmüyorum’
Türkiye’den bir açıklama da Türkiye – Kazakistan Parlamentolar Ortası Dostluk Kümesi Lideri ve AK Parti Şanlıurfa Milletvekili Mehmet Ali Cevheri’den geldi. Sputnik’e konuşan Cevheri, “Kazakistan’daki bu hareketler bir dost ve kardeş Kazakistan halkı ismine Türkiye’ye ve bizleri de derinden üzmüştür. Biz de Türkiye olarak her vakit dost ve kardeş Kazakistan’ın yanındayız. Bir an evvel temennimiz orada sağduyunun, aklıselimin hükümran olması, insanların yuvalarının çekilmiş olması ve kendi elleriyle yakıp yakmaktan vazgeçmeleridir. Bundan hiç kimse karlı çıkmayacaktır, kaybeden Kazakistan halkı olacaktır ve buna da en çok üzülen başta Türkiye olmak üzere onların kardeş ülkeleri üzülecektir” dedi. Cevheri, şunları ekledi:
Natürel bunun yalnızca ben bir artırımlardan kaynaklanan bir aksiyon olduğunu düşünmüyorum. Kesinlikle ki bilhassa son devirlerde Kazakistan’ın gerek ülke içerisinde de gerek ülke haricinde Kazak halkının menfaatini gözeten bağımsız kararlar almak noktasında güçlenmek istemesi bu aksiyonların tetikleyicisi olmuştur. Emparyeller hiç bir vakit kendi haricinde bir üçüncü bir gücün olmasını istemezler. Afganistan, Irak, Suriye, Libya, Yemen Afrika ülkelerindeki bugün iç düzensizliğe baktığımızda önemli manada nerede bir İslam coğrafyası var ise bir Müslüman kitle var ise kardeşi kardeşe kırdırarak ve onların zayıflatıp gelip o ülkeler ismine güya onlara yardım ismine gelip o insanları sömürge etme siyaseti görülüyor.
‘Türkiye olarak her vakit hazırız’
“Biz Türkiye olarak nasıl ki Azerbaycan halkını yalnız bırakmamışsak, onları işgal altından kurtarmışsak Kazakistan halkının da yanındayız. Her türlü maddi ve manevi dayanak noktasında Türkiye olarak biz buna her vakit hazırız” diye devam eden Cevheri, Kazakistan’da muhtemel bir Türk-Rus işbirliğine dair ise “Olursa fazlaca uygun olur. Lakin ben şahsen Kazakistan’ın lokal güçleri ile bu hareketin bitirilmesi taraftarıyım” açıklamasında bulundu.
‘Siyasi idareyi maksat alan organize olaylar’
Sputnik’e değerlendirmelerde bulunan CET (Asya-Türkiye-Avrupa) Platform Koordinatörü Dr. Barış Hasan da olayların çıkış noktası ve gelişmesine dair şunları söylemiş oldu:
Olaylar ülkenin batısında bulunan petrol ve doğalgazın ağır olduğu bölgede başladı. Bu bölge ülkenin merkezinden kopuk ve refah düzeyi merkezlere bakılırsa daha düşük. Olayların sıçradığı Almatı kenti refah düzeyi daha yüksek ve o bölgede isyana sebep olacak fakirlik bulunmuyor. aslına bakarsan refah düzeyi düşük yerlerde olaylar yatıştı. Lakin Almatı’da yağma ve akın olaylarına evrildi. Bu açıdan bakınca olayların siyasi idareyi maksat alan organize olaylar olduğu izlenimi veriyor. Yani durum artık artırımdan çıkmış durumda.
Kazakistan’ın jeopolitik değeri
Dr. Hasan, Kazakistan’ın jeopolitik durumuna dair ise şu değerlendirmelerde bulundu:
Jeopolitik bir kıymetlendirme yapacak olursak şayet Kazakistan’a Batı merkezli bakarsanız otoriter olur. Lakin Kazak halkına nazaran biroldukca kişinin anladığı manada bir otoriterlik yok. Kazak halkı Batı merkezli bakmıyorlar. Kazakistan dünyada açık, dünyayla bütünleşik bir ülke. Halkın geniş bölümleri şikayet etmiyor. Manzaralara baktığımızda silahların dağıtıldığını görüyoruz. Buradan anlaşılacağı üzere bir grup örgütlerin parmağı var diyebiliriz. Burada da Kazakistan haricindeki dinamiklere odaklanmamız gerekiyor. Kazakistan bölgesinde değerli bir ülke ve iki komşusu Rusya ve Çin ile özel ilgileri var. Rusya ile entegrasyonunu çeşitli işbirlikleri ile sağladı. Çin ile ise ekonomik işbirliği var. Ülkede önemli Çin yatırımları bulunuyor. En kıymetlisi de Kazakistan, Çin’in karayolundan batıya açılan kapısı durumunda. Çin’den Kazakistan’a girdiğinizde Avrupa’ya kadar ulaşan bir yoldan bahsediyoruz. Kazakistan bu manada Rusya ve Çin ile bağlantılarını istikrarlı bir biçimde sürdürüyor. Bu durum ABD’yi ve Atlantik diye isimlendirdiğimiz bölümü rahatsız ediyor. Zira Kazakistan yolu yardımıyla Çin’in Avrupa’daki ekonomik tesirini artırıyor. Bu sebeple Kazakistan’da iç istikrarsızlık gerekiyordu. Ve ortaya çıkarılan kışkırtmalar ile aksiyonlar artık siyasi iradeyi amaç alıyor.
‘Türkiye’nin askeri takviye vereceğini düşünmüyorum’
Pekala, Türkiye, Kazakistan için hangi adımları atabilir? Dr. Hasan’ın değerlendirmeleri şöyle oldu:
Türkiye geçmişte Orta Asya’daki tesir alanı için bir devlet siyaseti oluşturamadı. Artık Türk Devletleri Teşkilatı ile önemli bir fırsat var. Lakin Türk Devletleri Teşkilatı’ndaki işbirliği askeri değil o yüzden askeri dayanak vereceğini düşünmüyorum. Türkiye, Rusya ve Çin’le istikrar gözeterek Kazakistan’a takviye olabilir. Kazakistan’la sosyo-kültürel ve ekonomik işbirliği kurulmasında Türk Devletleri Teşkilatı’ndaki birliğin yararı olacaktır. Kazakistan’la Türkiye içindeki ekonomik münasebetler daha üst düzeye çekilmelidir. Türk firmalarının Kazakistan’a ihracatı ve oradan ithalatı teşvik edilmelidir. Ekonomik bir düzenek geliştirilmeli askeri bir düzenek mümkün değil, rasyonel de değil.
‘ABD’nin Orta Asya’da aktifliği epey azaldı’
ABD ve Batı’nın Orta Asya’da öbür provokasyonları olabileceğini fakat bunların sürdürülebilir olmadığını tabir eden CET Platformu’ndan Dr. Barış Hasan, “ABD’nin Orta Asya’da aktifliği 20 yıl öncesine göre fazlaca azaldı. Rusya’nın artan gücü bunu kırdı. Yani ABD kışkırtmasıyla öteki ülkelerde olaylar çıkabilir fakat Rusya yahut Çin’in devreye girmesiyle bastırılır, rejim değişikliği olmaz. Buradaki asıl hedefin Ukrayna’ya ağırlaşmış Rusya’yı Orta Asya’ya döndürerek meşgul etmek olduğunu düşünüyorum” diye de ekledi.