Bugün 3 Aralık Dünya Engelliler Günü. Dünya Sıhhat Örgütü’ne bakılırsa, dünyada 1 milyarın üzerinde engelli olduğu kestirim ediliyor, bu oran ise dünya nüfusunda yüzde 15’e denk geliyor.
‘Kişinin fizyolojik, ruhsal, anatomik yapı ya da fonksiyonlarındaki rastgele bir eksiklik ya da anormallik’ olarak tanımlanan engellilik durumu, şiddete maruz kalma mümkünlüğünü da artıyor. Birleşmiş Milletler datalarına göre, engellilerin şiddete maruz kalma mümkünlüğü 4 ila 10 kat daha fazla. Tıpkı biçimde, her 5 bayandan 1’inin hayatının bir kısmında engellilikle karşı karşıya kalması olası. 1 milyarı aşan nüfusuyla ‘dünyanın en büyük azınlığı’ olarak nitelendirilen engellilerin yüzde 80’i gelişmekte olan ülkelerde yaşıyor.
Türkiye’de halihazırda neler yapılıyor?
Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı, Kasım 2021’de Türkiye’de Ulusal Engelli Data Sistemi’nde kayıtlı yaklaşık 2.6 milyon engelli bireyin olduğunu deklare etti.
Türkiye’de 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. unsuruna bakılırsa, 50 yahut daha fazla personel çalıştıran özel bölüm işletmeleri yüzde 3, kamu işletmeleri ise yüzde 4 oranında engelli çalıştırmak zorunda. Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı bilgilerine göre, memur olarak istihdam edilen engelli bireylerin sayısı Kasım 2021 prestijiyle 62 bin 337. Engellilerin toplumsal yaşama faal olarak katılmasına imkan sağlayan ‘umut evlerinin’ sayısı ise sırf 153, bu konutlardan yararlananların sayısı da 880.
Yüzde 40 ila 69 içinde manisi olanlara ayda 661 lira verilirken, yüzde 70’in üzerinde mahzuru bulunanlara ise 991 lira aylık bağlanıyor. Yüzde 40 ve üzerinde pürüzü bulunan 617 bin kişi bu yardımlardan faydalanıyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 3 Aralık Dünya Engelliler Günü’nde 750 engelli öğretmenin atamasının yapılacağını deklare etti.
Dünya Engelliler Günü’nde Sputnik, Türkiye’de yaşayan engellilerin problemlerini ve yapılması gerekenleri YETERLİ Parti Eskişehir Milletvekili Arslan Kabukçuoğlu ve Manisiz Yaşama Derneği Lideri Gönül Gürsoy ile konuştu.
‘50 kişinin çalıştığı işyerinde 1 engellinin istihdam edilmesi gerekiyor, fakat patron sayıyı 49’da bırakıp bir kişi daha almıyor’
Kabukçuoğlu, Türkiye’de engelli haklarına ait bir farkındalık oluştuğu fakat bunun kâfi olmadığını söyleyerek “AK Parti hükümeti 1 Temmuz 2005’te çıkardığı kanunun yürürlüğü girdiği tarihten 10 yıl içerisinde tüm yasal düzenlemelerin yerine getirilmesi ve engelli bireylerin toplumun öbür bireyleriyle fiilen eşitlenmesi hedeflenmişti. Lakin bu maalesef gerçekleşmedi. Büyükşehirlerde engellilerin yürümesi için bir grup aparatların döşenmiş olduğunu görüyoruz lakin ulaşım konusunda belediye otobüslerindeki sistem kâfi değil. Uygun vakitte uygun yerlerden geçmiyor. 50 kişinin çalıştığı yerde bir tane de engelli istihdam edilmesi gerekiyor. Patron sayıyı 49’a getiriyor bir kişi daha almıyor. Özel dalda ve kamuda engelli istihdamının yerine getirilmesinde büyük sorunlar var” dedi.
‘Engellilere kaba tabirle sadakavari, onurlarını da zedeleyen yardımlar yapılıyor’
“Engelliler kimseye muhtaç olmadan hayatta kalabilmeleri için gereken maddi imkânlarını maalesef sağlayamıyorlar” diyen vekil Kabukçuoğlu, “Bunun yerine birtakım insanların vicdanına kalan kaba tabirle sadakavari yardımlarla onların onurlarını da zedeleyen yardımlar yapılıyor. Bunlar yanlışsız değil. Engelli vatandaşlar olağan hayatını sürdürebilecek maddi dayanağa kavuşabilmeli. Hükümetin bununla ilgili düzenlemeler yapması en başta da kendisinin uygulaması lazım” tabirlerini kullandı.
‘Yüzde 70 engelli bir vatandaş aldığı 991 TL ile ne yapabilir’
Devletin verdiği maddi yardımları da aktaran Kabukçuoğlu, bu yardımları şöyle eleştirdi:
“Bu yardım yüzde 40 engelliler için 661 TL, yüzde 70 ve üzeri için 991 TL olarak veriliyor. 2022 bütçesi görüşülürken engellilerin genel durumunun güzelleştirilmesi için bütçeye 20 milyar lira ek ödenek koyulmasını istedik. AK Parti ve MHP oylarıyla maalesef bu kabul edilmedi. Engellilere fakat hayatta kalabilecek kadar maddi yardım yapılıyor. Yüzde 70 engelli bir vatandaş aldığı 991 TL ile ne yapabilir ki, hangi sıkıntısına derman olabilir. Bunlar gerçeklikten uzak hayli düşük sayılar. Engellilerin sadakaya muhtaç, sadakayla ömrünü sürdüren insanların olmaması lazım.”
‘Pek sıkıntıyla karşı karşıyayız, daha şuurlu bir yaklaşımla tahlil aranmalı’
Manisiz Yaşama Derneği Lideri Gönül Gürsoy ise engellilerin en çok toplumsal hayata iştirak muhtaçlığının olduğuna dikkat çekerek “Türkiye’de şu anda Birleşmiş Milletler Engellilik Hakları Sözleşmesi’nin uygulanmadığını görüyoruz. Türkiye’de istihdama, toplumsal yaşama iştirak ki hayli gereksinimleri var, fizikî düzenlemeler, eğitimde eşitsizlikler üzere birfazlaca sıkıntıyla boğuşuyoruz ve tahlil arıyoruz. En büyük sorun dediğimizde, sanıyorum kabul görmemeleri diyebilirim. Engellilik ile alakalı Türkiye’de farkındalık yok ne yazık ki. Çok duygusalız, beşerler rastgele bir engelliyle karşılaştığında ilgileniyor, kederine deva aramaya çalışıyorlar lakin bu biçimde olmamalı. Daha örgütlü daha şuurlu daha farkında bir yaklaşımla problemlere tahlil aranmalı” dedi ve ekledi:
“Hükümet, Birleşmiş Milletler Engelli Hakları ile ilgili bu hakları uygulamaya yönelik kararlar almalı ve tüm kurumların koordine bir biçimde çalışarak engelliye ulaşması gerekiyor. Toplumla tam entegrasyon sağlanmalı. Bu bakış açısıyla yaklaşırsak tüm sıkıntılara tahlil bulabiliriz.”
‘Bir ailede çalışan var ise ve minimum fiyat alıyorsa engelliler toplumsal yardımlardan yararlanamıyor’
Türkiye’de toplumsal yardımların mevcut olduğunu fakat bunlar hem yetersiz birebir vakitte adil dağıtılmadığına dikkat çeken Gürsoy, şu sözleri kullandı:
“Ancak bu daha ulaşılabilir, erişilebilir ve sürdürülebilir olmalı. Zira bu yardımlardan kimileri yararlanıyor, kimileri yararlanamıyor. Örneğin, bir ailede çalışan olursa ve taban fiyat alırsa engelli bu toplumsal yardımlardan yararlanamıyor. Bu da mümkün değil, insanlara açlık hududunda mı yardım gdolayılecek? Ancak başka taraftan bakıyorsunuz, bir ailede 2 kişi yardım alıyor. Alışılmış, bunların ölçüleri da değerli, epey yetersiz, açlık sonunun altında. Lakin erişilebilirlik manasında da sorunlar yaşanıyor. Kimileri alıyor, kimileri bu haklara hiç ulaşamıyor.”
‘Net bir sayı olmadığı için yardımlarda karmaşa yaşanıyor olabilir’
Engelli birey ayrıntılarının de kâfi olmadığını belirten Gürsoy, toplumsal yardımlarda yaşanan karmaşanın da bundan kaynaklanabileceği “Ne kadar engelli var, bu bahiste da net bir sayı yok. Hangi mani kümesi ne kadar oranda, çocukta, bayanda, yetişkinlikte ne kadar? Bunların hepsinin dökümleri olması gerekiyor. Lakin ne yazık ki net bir sayı veremiyoruz. En büyük sorunlarımızdan biri de bu. Net bir sayı olmadığı, adres ayrıntıları, engelli bilgisi olmadığı için de bu biçimde bir karmaşa yaşanıyor olabilir. Türkiye’de nüfusun 12.29’unun engelli olduğunu ve 8.5 milyon engelli kişi yaşadığının ayrıntıları var elimizde. Dünyada da 1 milyarın üzerinde engelli bulunuyor. Bunlar Dünya Sıhhat Örgütü’nün verileri” biçiminde anlattı.
‘Önce manisi tanımlamakla ve engelliliğin bir gerçek olduğunu anlamak gerekiyor’
Gürsoy, problemlerin tahliline en baştan ve sıradan bir biçimde başlanması gerektiğini söyleyerek “Engelliyi tanım etmek, engelli kimdir, bunun belirlenmesi gerekiyor. Sadaka kültüründen uzaklaşıp, kesin tahliller üretmek gerekiyor. Burada da evvel mahzuru tanımlamakla ve engelliliğin bir gerçek olduğunu anlamak gerekiyor. hayatın ortasında olduklarını bilmek, bununla başlamak gerekiyor. Bu ekseriyetle daha çabuk ulaşabildikleri için lokal idarelerin el attığı bir bahis durumunda. Muhtaçlığı belirlemek gerekiyor. Zira engellilik kabaca sıhhatte bir sorun olarak tanımlanıyor lakin her engelli bireyin meseleleri epey şahsi. Bu niçinle en evvel lokal idareler sonrasındasında da hükümetin bir siyaset belirlemesi gerekiyor. Özel eğitim siyaseti olması ve bir enstitü olması gerekiyor” dedi.
‘Bir hareket olsun, yalnızca konuşulmasın’
Tahlil üretirken kesinlikle engellilere ve birebir temasta olduklarından faydalanılması gerektiğini vurgulayan Gürsoy, ülkede çarpan tesiriyle nüfusun yarısının engellilikle çaba ettiği görüşünde. Kendisi de engelli çocuklarla çalışan Gürsoy 3 Aralık için ise şu iletisi verdi:
“3 Aralık, ortak geleceğimiz için eğitim, siyasi irade ve kültürel problemleri ele almak için değerli bir fırsat. Biz bu sene, DSÖ ve BM’nin de bildirilerinden da yola çıkarak, kimseyi geride bırakmadan herkes için sürdürülebilir, kapsayıcı ve adil bir gelecek inşa etmeye kelam verelim dedik. Bir hareket olsun, yalnızca konuşulmasın istiyoruz.”
‘Kişinin fizyolojik, ruhsal, anatomik yapı ya da fonksiyonlarındaki rastgele bir eksiklik ya da anormallik’ olarak tanımlanan engellilik durumu, şiddete maruz kalma mümkünlüğünü da artıyor. Birleşmiş Milletler datalarına göre, engellilerin şiddete maruz kalma mümkünlüğü 4 ila 10 kat daha fazla. Tıpkı biçimde, her 5 bayandan 1’inin hayatının bir kısmında engellilikle karşı karşıya kalması olası. 1 milyarı aşan nüfusuyla ‘dünyanın en büyük azınlığı’ olarak nitelendirilen engellilerin yüzde 80’i gelişmekte olan ülkelerde yaşıyor.
Türkiye’de halihazırda neler yapılıyor?
Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı, Kasım 2021’de Türkiye’de Ulusal Engelli Data Sistemi’nde kayıtlı yaklaşık 2.6 milyon engelli bireyin olduğunu deklare etti.
Türkiye’de 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. unsuruna bakılırsa, 50 yahut daha fazla personel çalıştıran özel bölüm işletmeleri yüzde 3, kamu işletmeleri ise yüzde 4 oranında engelli çalıştırmak zorunda. Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı bilgilerine göre, memur olarak istihdam edilen engelli bireylerin sayısı Kasım 2021 prestijiyle 62 bin 337. Engellilerin toplumsal yaşama faal olarak katılmasına imkan sağlayan ‘umut evlerinin’ sayısı ise sırf 153, bu konutlardan yararlananların sayısı da 880.
Yüzde 40 ila 69 içinde manisi olanlara ayda 661 lira verilirken, yüzde 70’in üzerinde mahzuru bulunanlara ise 991 lira aylık bağlanıyor. Yüzde 40 ve üzerinde pürüzü bulunan 617 bin kişi bu yardımlardan faydalanıyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 3 Aralık Dünya Engelliler Günü’nde 750 engelli öğretmenin atamasının yapılacağını deklare etti.
Dünya Engelliler Günü’nde Sputnik, Türkiye’de yaşayan engellilerin problemlerini ve yapılması gerekenleri YETERLİ Parti Eskişehir Milletvekili Arslan Kabukçuoğlu ve Manisiz Yaşama Derneği Lideri Gönül Gürsoy ile konuştu.
‘50 kişinin çalıştığı işyerinde 1 engellinin istihdam edilmesi gerekiyor, fakat patron sayıyı 49’da bırakıp bir kişi daha almıyor’
Kabukçuoğlu, Türkiye’de engelli haklarına ait bir farkındalık oluştuğu fakat bunun kâfi olmadığını söyleyerek “AK Parti hükümeti 1 Temmuz 2005’te çıkardığı kanunun yürürlüğü girdiği tarihten 10 yıl içerisinde tüm yasal düzenlemelerin yerine getirilmesi ve engelli bireylerin toplumun öbür bireyleriyle fiilen eşitlenmesi hedeflenmişti. Lakin bu maalesef gerçekleşmedi. Büyükşehirlerde engellilerin yürümesi için bir grup aparatların döşenmiş olduğunu görüyoruz lakin ulaşım konusunda belediye otobüslerindeki sistem kâfi değil. Uygun vakitte uygun yerlerden geçmiyor. 50 kişinin çalıştığı yerde bir tane de engelli istihdam edilmesi gerekiyor. Patron sayıyı 49’a getiriyor bir kişi daha almıyor. Özel dalda ve kamuda engelli istihdamının yerine getirilmesinde büyük sorunlar var” dedi.
‘Engellilere kaba tabirle sadakavari, onurlarını da zedeleyen yardımlar yapılıyor’
“Engelliler kimseye muhtaç olmadan hayatta kalabilmeleri için gereken maddi imkânlarını maalesef sağlayamıyorlar” diyen vekil Kabukçuoğlu, “Bunun yerine birtakım insanların vicdanına kalan kaba tabirle sadakavari yardımlarla onların onurlarını da zedeleyen yardımlar yapılıyor. Bunlar yanlışsız değil. Engelli vatandaşlar olağan hayatını sürdürebilecek maddi dayanağa kavuşabilmeli. Hükümetin bununla ilgili düzenlemeler yapması en başta da kendisinin uygulaması lazım” tabirlerini kullandı.
‘Yüzde 70 engelli bir vatandaş aldığı 991 TL ile ne yapabilir’
Devletin verdiği maddi yardımları da aktaran Kabukçuoğlu, bu yardımları şöyle eleştirdi:
“Bu yardım yüzde 40 engelliler için 661 TL, yüzde 70 ve üzeri için 991 TL olarak veriliyor. 2022 bütçesi görüşülürken engellilerin genel durumunun güzelleştirilmesi için bütçeye 20 milyar lira ek ödenek koyulmasını istedik. AK Parti ve MHP oylarıyla maalesef bu kabul edilmedi. Engellilere fakat hayatta kalabilecek kadar maddi yardım yapılıyor. Yüzde 70 engelli bir vatandaş aldığı 991 TL ile ne yapabilir ki, hangi sıkıntısına derman olabilir. Bunlar gerçeklikten uzak hayli düşük sayılar. Engellilerin sadakaya muhtaç, sadakayla ömrünü sürdüren insanların olmaması lazım.”
‘Pek sıkıntıyla karşı karşıyayız, daha şuurlu bir yaklaşımla tahlil aranmalı’
Manisiz Yaşama Derneği Lideri Gönül Gürsoy ise engellilerin en çok toplumsal hayata iştirak muhtaçlığının olduğuna dikkat çekerek “Türkiye’de şu anda Birleşmiş Milletler Engellilik Hakları Sözleşmesi’nin uygulanmadığını görüyoruz. Türkiye’de istihdama, toplumsal yaşama iştirak ki hayli gereksinimleri var, fizikî düzenlemeler, eğitimde eşitsizlikler üzere birfazlaca sıkıntıyla boğuşuyoruz ve tahlil arıyoruz. En büyük sorun dediğimizde, sanıyorum kabul görmemeleri diyebilirim. Engellilik ile alakalı Türkiye’de farkındalık yok ne yazık ki. Çok duygusalız, beşerler rastgele bir engelliyle karşılaştığında ilgileniyor, kederine deva aramaya çalışıyorlar lakin bu biçimde olmamalı. Daha örgütlü daha şuurlu daha farkında bir yaklaşımla problemlere tahlil aranmalı” dedi ve ekledi:
“Hükümet, Birleşmiş Milletler Engelli Hakları ile ilgili bu hakları uygulamaya yönelik kararlar almalı ve tüm kurumların koordine bir biçimde çalışarak engelliye ulaşması gerekiyor. Toplumla tam entegrasyon sağlanmalı. Bu bakış açısıyla yaklaşırsak tüm sıkıntılara tahlil bulabiliriz.”
‘Bir ailede çalışan var ise ve minimum fiyat alıyorsa engelliler toplumsal yardımlardan yararlanamıyor’
Türkiye’de toplumsal yardımların mevcut olduğunu fakat bunlar hem yetersiz birebir vakitte adil dağıtılmadığına dikkat çeken Gürsoy, şu sözleri kullandı:
“Ancak bu daha ulaşılabilir, erişilebilir ve sürdürülebilir olmalı. Zira bu yardımlardan kimileri yararlanıyor, kimileri yararlanamıyor. Örneğin, bir ailede çalışan olursa ve taban fiyat alırsa engelli bu toplumsal yardımlardan yararlanamıyor. Bu da mümkün değil, insanlara açlık hududunda mı yardım gdolayılecek? Ancak başka taraftan bakıyorsunuz, bir ailede 2 kişi yardım alıyor. Alışılmış, bunların ölçüleri da değerli, epey yetersiz, açlık sonunun altında. Lakin erişilebilirlik manasında da sorunlar yaşanıyor. Kimileri alıyor, kimileri bu haklara hiç ulaşamıyor.”
‘Net bir sayı olmadığı için yardımlarda karmaşa yaşanıyor olabilir’
Engelli birey ayrıntılarının de kâfi olmadığını belirten Gürsoy, toplumsal yardımlarda yaşanan karmaşanın da bundan kaynaklanabileceği “Ne kadar engelli var, bu bahiste da net bir sayı yok. Hangi mani kümesi ne kadar oranda, çocukta, bayanda, yetişkinlikte ne kadar? Bunların hepsinin dökümleri olması gerekiyor. Lakin ne yazık ki net bir sayı veremiyoruz. En büyük sorunlarımızdan biri de bu. Net bir sayı olmadığı, adres ayrıntıları, engelli bilgisi olmadığı için de bu biçimde bir karmaşa yaşanıyor olabilir. Türkiye’de nüfusun 12.29’unun engelli olduğunu ve 8.5 milyon engelli kişi yaşadığının ayrıntıları var elimizde. Dünyada da 1 milyarın üzerinde engelli bulunuyor. Bunlar Dünya Sıhhat Örgütü’nün verileri” biçiminde anlattı.
‘Önce manisi tanımlamakla ve engelliliğin bir gerçek olduğunu anlamak gerekiyor’
Gürsoy, problemlerin tahliline en baştan ve sıradan bir biçimde başlanması gerektiğini söyleyerek “Engelliyi tanım etmek, engelli kimdir, bunun belirlenmesi gerekiyor. Sadaka kültüründen uzaklaşıp, kesin tahliller üretmek gerekiyor. Burada da evvel mahzuru tanımlamakla ve engelliliğin bir gerçek olduğunu anlamak gerekiyor. hayatın ortasında olduklarını bilmek, bununla başlamak gerekiyor. Bu ekseriyetle daha çabuk ulaşabildikleri için lokal idarelerin el attığı bir bahis durumunda. Muhtaçlığı belirlemek gerekiyor. Zira engellilik kabaca sıhhatte bir sorun olarak tanımlanıyor lakin her engelli bireyin meseleleri epey şahsi. Bu niçinle en evvel lokal idareler sonrasındasında da hükümetin bir siyaset belirlemesi gerekiyor. Özel eğitim siyaseti olması ve bir enstitü olması gerekiyor” dedi.
‘Bir hareket olsun, yalnızca konuşulmasın’
Tahlil üretirken kesinlikle engellilere ve birebir temasta olduklarından faydalanılması gerektiğini vurgulayan Gürsoy, ülkede çarpan tesiriyle nüfusun yarısının engellilikle çaba ettiği görüşünde. Kendisi de engelli çocuklarla çalışan Gürsoy 3 Aralık için ise şu iletisi verdi:
“3 Aralık, ortak geleceğimiz için eğitim, siyasi irade ve kültürel problemleri ele almak için değerli bir fırsat. Biz bu sene, DSÖ ve BM’nin de bildirilerinden da yola çıkarak, kimseyi geride bırakmadan herkes için sürdürülebilir, kapsayıcı ve adil bir gelecek inşa etmeye kelam verelim dedik. Bir hareket olsun, yalnızca konuşulmasın istiyoruz.”