Erdoğan, Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin düzenlediği aktifliğin çıkışında, kendisinden Suudi Arabistan’a ihracat meselesini çözmesini isteyen bir iş hanımına karşılık verdi ve “Tamam da dur bakalım. Şu anda Şubat’ta beni bekliyor. yemin etti, ben de Şubat’ta Suudi Arabistan’a ziyaretimi yapacağım” dedi.
Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı, 2 Ekim 2018’de Suudi Arabistan’ın İstanbul’daki başkonsolosluğuna gitmiş ve tekrar çıkamamıştı. O periyotta Türkiye’nin yansısıyla kesilen bağlantıların akabinde birinci ziyaret olmasıyla ehemmiyet taşıyacak Erdoğan’ın Riyad ziyaretinin gündeminde birfazlaca unsur olması bekleniyor. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da geçen Mayıs ayında Kaşıkçı cinayeti daha sonrası birinci defa Suudi Arabistan’a gitmişti.
Suudi Arabistan Türk mamüllerine boykot uyguluyor
Erdoğan, Kaşıkçı cinayetinin sorumlusu olarak üst seviye Suudi yetkilileri suçlamıştı ve milletlerarası mecralarda bu reaksiyonunu lisana getirmişti. Suudi Arabistan da karşılık olarak Türkiye’ye karşı gayri resmi bir boykota başlamış ve birtakım Türk mamüllerinin alınmamasına yönelik ikazlar medyaya yansımıştı. Bunun haricinde Türkiye’ye seyahat etmeme ve Türkiye’den gayrimenkul almama davetleri da gelmişti. beraberinde Türk ihracatçılara yönelik gümrükte zorluklar da çıkarılmıştı.
Türkiye ile Suudi Arabistan içindeki alakaları, beraberinde bölgesel konulardan da gergin. Suriye ve Libya’da farklı hareket eden iki ülke, Müslüman Kardeşler konusunda da birebir düşünmüyor.
Erdoğan’ın ziyaret açıklaması Türkiye’nin son periyotta Körfez’de attığı olağanlaşma adımlarının üstüne geldi. Arap Baharı’yla birlikte bölge ülkelerinin birçoğuyla karşıt düşen Türkiye, Mısır’la görüşmelere başlamış ve Birleşik Arap Emirlikleri ile bağları olağanlaştırma yolunda değerli adımlar atmıştı.
Türkiye-Suudi Arabistan içindeki dış ticaret dataları
Türkiye ve Suudi Arabistan içindeki dış ticaret sayıları da dikkat çekiyor. Sputnik’in TÜİK bilgilerinden derlediği bilgilere göre iki ülke içindeki 2013-2021 senelerına ilişkin ithalat ve ihracat sayıları şu biçimde sıralanıyor:
Türkiye’nin Suudi Arabistan’dan ithalatı
2013 – 1,9 milyar dolar
2014 – 2,4 milyar dolar
2015 – 2,1 milyar dolar
2016 – 1,8 milyar dolar
2017 – 2,2 milyar dolar
2018 – 2,5 milyar dolar
2019 – 2 milyar dolar
2020 – 1,7 milyar dolar
2021 – 3 milyar dolar
Türkiye’nin Suudi Arabistan’a ihracatı
2013 – 3,2 milyar dolar
2014 – 3,1 milyar dolar
2015 – 3,5 milyar dolar
2016 – 3,2 milyar dolar
2017 – 2,8 milyar dolar
2018 – 2,7 milyar dolar
2019 – 3,2 milyar dolar
2020- 2,5 milyar dolar
2021 – 235 milyon dolar
Burada dikkat çeken durum ise 2020’de uygulanan boykot kararlarından daha sonra 2021 sayılarındaki değişiklik olması. 2021’de Türkiye, Suudi Arabistan’dan 3 milyar doların üzerinde ihracat gerçekleştirirken Türkiye’nin ülkeye ihracatı sadece 235 milyon dolar oldu. Buna bakılırsa Türkiye, ihracat sayıları evvelki devirlerde yüksekken 2021’de Suudi Arabistan’a karşı yüksek dış ticaret açığı verdi.
‘Bölgesel sıkıntılara bölgesel tahliller üretilmek isteniyor’
Ortadoğu Araştırmaları Merkezi’nden (ORSAM) Oytun Orhan, Sputnik’e yaptığı değerlendirmede, “Bu ziyareti bölgede son aylarda yaşanan olağanlaşma sürecinin bir modülü olarak görüyorum” dedi ve bölgede gelişen süreci şöyleki anlattı:
Bu adımın gerisindeki temel niçinlerden birincisini Arap Baharı periyodundan beri yani 10 yıldır bölge ülkelerinin farklı alanlarda vekil güçler üzerinden çaba vermesi diyebiliriz. Bu gayret artık bir kaybet-kaybet oyunu. 10 yılın akabinde bir tükenmişlik var ve uğraşa son verme arayışı var. Öteki etken de ABD’de Joe Biden’ın iktidara gelmesi ve ABD’nin bölgeden çekilme süreci. Suudi Arabistan ve öbür Körfez ülkeleri ABD’nin müdafaa şemsiyesinin zayıflayacağını düşünüyor. Afganistan’dan çekilme de bu korkuları artırdı. Daha bağımsız biçimde bölgesel meselelere bölgesel tahliller üretilmek isteniyor.
‘Türkiye’nin bölgede ekonomik çıkarları var’
Türkiye’nin bu olağanlaşma çalışmalarındaki temel motivasyonunu “10 yıldır farklı alanlarda elde ettiği gücü ve mevcut hasılatları konsolide etme arayışı” olarak yorumlayan Orhan, “Doğu Akdeniz, Türkiye açısından hayli kıymet taşıyor. Burada Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum İdaresi ile rekabette diplomasi ile problemleri çözme arayışı içine girdi. Körfez ülkeleri Doğu Akdeniz’de direkt bir aktör değildi lakin Türkiye’nin elini zayıflatmak için teşebbüslerde bulundular. Alışılmış Türkiye’nin bölgede ekonomik çıkarları da var. Körfez’den gelecek yatırımlar, Türkiye açısından fazlaca kritik ehemmiyette. BAE ile muahede bu manada değerli katkılar sağlıyor, Suudi Arabistan’la da misal bir müddetcin yürütülmesi Türkiye’ye kıymetli katkılar sunacaktır” sözlerini kullandı.
‘İşbirliği alanları öne çıkarılacaktır’
Orhan, görüşmenin gündemine dair ise şunları söylemiş oldu:
Yemen, Suriye, Libya üzere bölgesel konularda nasıl hareket edilebileceği olabilir fakat birinci evrede BAE ile olduğu üzere rekabet alanlarından fazla işbirliği alanları öne çıkarılacaktır. Bunları iktisat, ticaret, savunma mamüllerinin Suudi Arabistan’a ihracı, kültürel, toplumsal hususlar üzere müspet gündemler olarak sıralayabiliriz. Bunun devamında oluşan ortam da meselelerin tahliline katkı sunar.
Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı, 2 Ekim 2018’de Suudi Arabistan’ın İstanbul’daki başkonsolosluğuna gitmiş ve tekrar çıkamamıştı. O periyotta Türkiye’nin yansısıyla kesilen bağlantıların akabinde birinci ziyaret olmasıyla ehemmiyet taşıyacak Erdoğan’ın Riyad ziyaretinin gündeminde birfazlaca unsur olması bekleniyor. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da geçen Mayıs ayında Kaşıkçı cinayeti daha sonrası birinci defa Suudi Arabistan’a gitmişti.
Suudi Arabistan Türk mamüllerine boykot uyguluyor
Erdoğan, Kaşıkçı cinayetinin sorumlusu olarak üst seviye Suudi yetkilileri suçlamıştı ve milletlerarası mecralarda bu reaksiyonunu lisana getirmişti. Suudi Arabistan da karşılık olarak Türkiye’ye karşı gayri resmi bir boykota başlamış ve birtakım Türk mamüllerinin alınmamasına yönelik ikazlar medyaya yansımıştı. Bunun haricinde Türkiye’ye seyahat etmeme ve Türkiye’den gayrimenkul almama davetleri da gelmişti. beraberinde Türk ihracatçılara yönelik gümrükte zorluklar da çıkarılmıştı.
Türkiye ile Suudi Arabistan içindeki alakaları, beraberinde bölgesel konulardan da gergin. Suriye ve Libya’da farklı hareket eden iki ülke, Müslüman Kardeşler konusunda da birebir düşünmüyor.
Erdoğan’ın ziyaret açıklaması Türkiye’nin son periyotta Körfez’de attığı olağanlaşma adımlarının üstüne geldi. Arap Baharı’yla birlikte bölge ülkelerinin birçoğuyla karşıt düşen Türkiye, Mısır’la görüşmelere başlamış ve Birleşik Arap Emirlikleri ile bağları olağanlaştırma yolunda değerli adımlar atmıştı.
Türkiye-Suudi Arabistan içindeki dış ticaret dataları
Türkiye ve Suudi Arabistan içindeki dış ticaret sayıları da dikkat çekiyor. Sputnik’in TÜİK bilgilerinden derlediği bilgilere göre iki ülke içindeki 2013-2021 senelerına ilişkin ithalat ve ihracat sayıları şu biçimde sıralanıyor:
Türkiye’nin Suudi Arabistan’dan ithalatı
2013 – 1,9 milyar dolar
2014 – 2,4 milyar dolar
2015 – 2,1 milyar dolar
2016 – 1,8 milyar dolar
2017 – 2,2 milyar dolar
2018 – 2,5 milyar dolar
2019 – 2 milyar dolar
2020 – 1,7 milyar dolar
2021 – 3 milyar dolar
Türkiye’nin Suudi Arabistan’a ihracatı
2013 – 3,2 milyar dolar
2014 – 3,1 milyar dolar
2015 – 3,5 milyar dolar
2016 – 3,2 milyar dolar
2017 – 2,8 milyar dolar
2018 – 2,7 milyar dolar
2019 – 3,2 milyar dolar
2020- 2,5 milyar dolar
2021 – 235 milyon dolar
Burada dikkat çeken durum ise 2020’de uygulanan boykot kararlarından daha sonra 2021 sayılarındaki değişiklik olması. 2021’de Türkiye, Suudi Arabistan’dan 3 milyar doların üzerinde ihracat gerçekleştirirken Türkiye’nin ülkeye ihracatı sadece 235 milyon dolar oldu. Buna bakılırsa Türkiye, ihracat sayıları evvelki devirlerde yüksekken 2021’de Suudi Arabistan’a karşı yüksek dış ticaret açığı verdi.
‘Bölgesel sıkıntılara bölgesel tahliller üretilmek isteniyor’
Ortadoğu Araştırmaları Merkezi’nden (ORSAM) Oytun Orhan, Sputnik’e yaptığı değerlendirmede, “Bu ziyareti bölgede son aylarda yaşanan olağanlaşma sürecinin bir modülü olarak görüyorum” dedi ve bölgede gelişen süreci şöyleki anlattı:
Bu adımın gerisindeki temel niçinlerden birincisini Arap Baharı periyodundan beri yani 10 yıldır bölge ülkelerinin farklı alanlarda vekil güçler üzerinden çaba vermesi diyebiliriz. Bu gayret artık bir kaybet-kaybet oyunu. 10 yılın akabinde bir tükenmişlik var ve uğraşa son verme arayışı var. Öteki etken de ABD’de Joe Biden’ın iktidara gelmesi ve ABD’nin bölgeden çekilme süreci. Suudi Arabistan ve öbür Körfez ülkeleri ABD’nin müdafaa şemsiyesinin zayıflayacağını düşünüyor. Afganistan’dan çekilme de bu korkuları artırdı. Daha bağımsız biçimde bölgesel meselelere bölgesel tahliller üretilmek isteniyor.
‘Türkiye’nin bölgede ekonomik çıkarları var’
Türkiye’nin bu olağanlaşma çalışmalarındaki temel motivasyonunu “10 yıldır farklı alanlarda elde ettiği gücü ve mevcut hasılatları konsolide etme arayışı” olarak yorumlayan Orhan, “Doğu Akdeniz, Türkiye açısından hayli kıymet taşıyor. Burada Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum İdaresi ile rekabette diplomasi ile problemleri çözme arayışı içine girdi. Körfez ülkeleri Doğu Akdeniz’de direkt bir aktör değildi lakin Türkiye’nin elini zayıflatmak için teşebbüslerde bulundular. Alışılmış Türkiye’nin bölgede ekonomik çıkarları da var. Körfez’den gelecek yatırımlar, Türkiye açısından fazlaca kritik ehemmiyette. BAE ile muahede bu manada değerli katkılar sağlıyor, Suudi Arabistan’la da misal bir müddetcin yürütülmesi Türkiye’ye kıymetli katkılar sunacaktır” sözlerini kullandı.
‘İşbirliği alanları öne çıkarılacaktır’
Orhan, görüşmenin gündemine dair ise şunları söylemiş oldu:
Yemen, Suriye, Libya üzere bölgesel konularda nasıl hareket edilebileceği olabilir fakat birinci evrede BAE ile olduğu üzere rekabet alanlarından fazla işbirliği alanları öne çıkarılacaktır. Bunları iktisat, ticaret, savunma mamüllerinin Suudi Arabistan’a ihracı, kültürel, toplumsal hususlar üzere müspet gündemler olarak sıralayabiliriz. Bunun devamında oluşan ortam da meselelerin tahliline katkı sunar.