ABD’nin, İsrail gazını Güney Kıbrıs ve Yunanistan işbirliğiyle Avrupa’ya ulaştıracak EastMed projesine dayanağını çekmesinin akabinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’dan dikkat çeken bir açıklama geldi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, EastMed konusunda “Türkiye’siz bu iş olmaz” diyerek İsrail idaresiyle görüşmeler yapıldığını deklare etti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, şunları tabir etti:
Bu proje (EastMed) temelinde olacak bir iş değil. Bunun bütün tahlillerini yaptılar, baktılar ki bu işin müspet olabilecek bir yanı yok. Yani maliyet hesapları tutmuyor. Amerika bütün adımını aslına bakarsan kapital üzerinde yürüten bir ülke. Bunun maliyet tahlilleri tutmadığı için de ‘Bu olacak bir iş değil’ diyerek takviyesini çekti. aslına bakarsan, burada daima konuşulan nedir? Bu iş, Türkiye’siz olmaz. Zira şayet buradan Avrupa’ya gaz gidecekse bu lakin Türkiye üzerinden olur. Berat (Albayrak) Beyefendi, Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanı olduğu periyotta bile İsrailli muhatabı, bu biçimde o teklifle gelmişti. İş bir yere hakikat da gidiyordu. Tahminen biz bu biçimde İsrail ile o işi bağlayabilirdik. Pekala artık bağlama umudu yok mu? Kurallar oturup konuşulur. Zira bu işin menfaat tahlilleri hayli kıymetli. Aşikâr bir yere de geldik. İsrail Cumhurbaşkanı (Isaac) Herzog ile görüşmelerimiz oluyor. İsrail Başbakanı (Naftali) Bennett daha değişik seviyede haberler gönderiyor. Bütün bunlarla birlikte biliyorsunuz, geçenlerde İslam Ülkeleri Hahamlar İttifakı üyelerini Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde kabul ettim, onlarla görüşmelerimiz oldu. Şayet biz siyaset yapacaksak siyaset, hengame dövüşle olmaz. Siyaseti barış çizgisinde götürmeye mecburuz.
EastMed Boru Sınırı projesi nedir?
Doğu Akdeniz Boru Çizgisi yahut EastMed Boru Sınırı projesi, İsrail’in Doğu Akdeniz’deki güç kaynaklarını Kıbrıs ve Girit üstünden Yunanistan topraklarına ulaştırması beklenen doğalgaz boru çizgisi olarak doğdu. Proje tamamlandığında doğalgazın Yunanistan üzerinden İtalya’ya oradan da bütün Avrupa’ya aktarılması planlanıyordu. Boru sınırının uzunluğunun 1.900 kilometre, derinliğinin ise 3 kilometre olması öngörülüyordu. Yılda 10 milyar metreküp doğalgaz taşıma kapasitesili olarak tasarlanan projenin 7 milyar dolara mal olacağı ve imalinin 7 yıl süreceği belirtiliyordu. Lakin uzmanlar bu projenin hayata geçmesi için harcanan paranın neredeyse iki katı fazla olacağını vurguluyordu.
2 Ocak 2020’de Yunanistan’ın başşehri Atina’da İsrail, Yunanistan ve Güney Kıbrıs önderleri içinde EastMed Boru Sınırı projesi mukavelesini imzaladı. 19 Temmuz 2020’de ise İsrail hükümeti EastMed Boru Çizgisi projesini onayladı. Washington, imzadan iki yıl daha sonra projeden takviyesini çekti. Yunan basınının hükümet kaynaklarına dayandırdığı haberlerde, ABD’nin, EastMed’e ait çekincelerini gayriresmi bir yazı ile (non paper) Yunanistan, İsrail ve Güney Kıbrıs’a ilettiği bildirildi. ABD’nin lisana getirdiği çekinceler içinde projenin ekonomik açıdan sürdürülebilir olmaması ve çevresel hassasiyetlere uzak olması gösterildi.
Öte yandan Türkiye de Libya’yla yapmış olduğu Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) muahedesi daha sonrası EastMed’in geçirilmesi planlanan deniz sonlarını denetim ettiğini ve projeye müsaade vereyeceğini belirtmişti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da belirttiği üzere İsrail doğalgazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya aktarılması konusunda EastMed projesindilk evvel de gündeme gelmişti. İsrail doğalgazının Avrupa’ya direkt Türkiye’ye boru sınırı ile aktarılmasının EastMed projesine göre fazlaca daha ekonomik ve hayata geçirilmesinin daha kolay olduğu uzmanlar tarafınca vurgulanıyor.
‘EastMed Boru Çizgisi projesi siyasi bir projedir’
Pekala artık Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu mevzuyu bir daha İsrail’le görüşmeye açması ne manaya geliyor? Doğu Akdeniz’deki istikrarlar bu durumdan nasıl etkilenir? Hususun uzmanları Sputnik’e kıymetlendirdi.
Emekli Tümamiral Cem Gürdeniz, “ABD’nin EastMed projesini destekleme sonucundan geri çekilmesi sürpriz olmadı” diyerek şunları söylemiş oldu:
Bu projeden başta İtalya çekilmişti. Projenin gerek sürdürülebilirlik gerek maliyet yarar tahlilleri yapıldığında ekonomik parametrelerin hayli haricinde olduğu esasen biliniyor. EastMed Boru Çizgisi projesi siyasi bir projedir. Türkiye’ye karşı Mavi Vatan’da geri adım atması için oluşturulan bir ataktı. Yani hiç bir vakit ticari bir proje olmadı. İsrail’in kendi gazını dış pazarlara ihraç etmesi için en uygun rotanın Türkiye üzerinden olduğu bilinen bir gerçektir. Taraflar bu gerçeğe geri dönüyor. Burada dikkat edilmesi gereken en kıymetli konu İsrail’in Türkiye’nin deniz yetki alanları sonlarına hürmet duyup duymayacağıdır. Bu hususta İsrail ile karşılıklı çıkar dengelemesi yapılmadan Türkiye’nin geri adım atması kabul edilmemelidir.
‘Türkiye Güney Kıbrıs’ı elimine etmiş olacak’
Güç uzmanı Volkan Aslanoğlu ise Doğu Akdeniz gazının Avrupa’ya aktarılması için birinci başta konuşulan ülkü yolun Türkiye üzerinden gitmesi olduğunu hatırlatarak daha sonrasında yükselen tansiyonun bunu sekteye uğrattığını tabir etti. Bu sürecin akabinde EastMed Boru Çizgisi projesinin ortaya çıktığını tabir eden Aslanoğlu, şunları söylemiş oldu:
EastMed, maliyetlerin devasa yükseklikte olması sebebiyle güç bir projeydi. Bir de doğalgaz fiyatları projenin başlangıç basamağından bugüne hayli arttı. Doğalgaz ulaşıbilen ve bu kadar kıymetli bir şey olmadığı vakit içinderda bile EastMed esasen çok yapılabilir bir proje değilken artık ekstra yapılamayacak bir proje haline geldi. Bölgedeki üreticiler içinde eli en kuvvetli olan İsrail. Güney Kıbrıs idaresi İsrail’i takip etmek zorunda. Bu durumda İsrail ile Türkiye içinde bir yakınlaşma ve mutabakat olduğu senaryoda, Türkiye Güney Kıbrıs’ı elimine etmiş olacak. Bu yüzden de Türkiye ismine pek başarılı bir strateji olabilir.
Türkiye’ye ne kazandırır?
“Türkiye’nin bir güç merkezi haline gelmek için uzun müddettir bir stratejisi var” diyen devam eden Aslanoğlu, Türkiye’nin bu projeden kazancısını ise “Doğalgazı Türkiye’den fiyatlayıp satmak üzere bir durum ortaya çıkabilir. Bu Türkiye’nin bir anda güç siyaseti yapan bir ülke olması manasına gelir. Natürel bunun yanı sıra maddi çıkar da sağlar” diyerek anlattı.
Bu proje (EastMed) temelinde olacak bir iş değil. Bunun bütün tahlillerini yaptılar, baktılar ki bu işin müspet olabilecek bir yanı yok. Yani maliyet hesapları tutmuyor. Amerika bütün adımını aslına bakarsan kapital üzerinde yürüten bir ülke. Bunun maliyet tahlilleri tutmadığı için de ‘Bu olacak bir iş değil’ diyerek takviyesini çekti. aslına bakarsan, burada daima konuşulan nedir? Bu iş, Türkiye’siz olmaz. Zira şayet buradan Avrupa’ya gaz gidecekse bu lakin Türkiye üzerinden olur. Berat (Albayrak) Beyefendi, Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanı olduğu periyotta bile İsrailli muhatabı, bu biçimde o teklifle gelmişti. İş bir yere hakikat da gidiyordu. Tahminen biz bu biçimde İsrail ile o işi bağlayabilirdik. Pekala artık bağlama umudu yok mu? Kurallar oturup konuşulur. Zira bu işin menfaat tahlilleri hayli kıymetli. Aşikâr bir yere de geldik. İsrail Cumhurbaşkanı (Isaac) Herzog ile görüşmelerimiz oluyor. İsrail Başbakanı (Naftali) Bennett daha değişik seviyede haberler gönderiyor. Bütün bunlarla birlikte biliyorsunuz, geçenlerde İslam Ülkeleri Hahamlar İttifakı üyelerini Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde kabul ettim, onlarla görüşmelerimiz oldu. Şayet biz siyaset yapacaksak siyaset, hengame dövüşle olmaz. Siyaseti barış çizgisinde götürmeye mecburuz.
EastMed Boru Sınırı projesi nedir?
Doğu Akdeniz Boru Çizgisi yahut EastMed Boru Sınırı projesi, İsrail’in Doğu Akdeniz’deki güç kaynaklarını Kıbrıs ve Girit üstünden Yunanistan topraklarına ulaştırması beklenen doğalgaz boru çizgisi olarak doğdu. Proje tamamlandığında doğalgazın Yunanistan üzerinden İtalya’ya oradan da bütün Avrupa’ya aktarılması planlanıyordu. Boru sınırının uzunluğunun 1.900 kilometre, derinliğinin ise 3 kilometre olması öngörülüyordu. Yılda 10 milyar metreküp doğalgaz taşıma kapasitesili olarak tasarlanan projenin 7 milyar dolara mal olacağı ve imalinin 7 yıl süreceği belirtiliyordu. Lakin uzmanlar bu projenin hayata geçmesi için harcanan paranın neredeyse iki katı fazla olacağını vurguluyordu.
2 Ocak 2020’de Yunanistan’ın başşehri Atina’da İsrail, Yunanistan ve Güney Kıbrıs önderleri içinde EastMed Boru Sınırı projesi mukavelesini imzaladı. 19 Temmuz 2020’de ise İsrail hükümeti EastMed Boru Çizgisi projesini onayladı. Washington, imzadan iki yıl daha sonra projeden takviyesini çekti. Yunan basınının hükümet kaynaklarına dayandırdığı haberlerde, ABD’nin, EastMed’e ait çekincelerini gayriresmi bir yazı ile (non paper) Yunanistan, İsrail ve Güney Kıbrıs’a ilettiği bildirildi. ABD’nin lisana getirdiği çekinceler içinde projenin ekonomik açıdan sürdürülebilir olmaması ve çevresel hassasiyetlere uzak olması gösterildi.
Öte yandan Türkiye de Libya’yla yapmış olduğu Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) muahedesi daha sonrası EastMed’in geçirilmesi planlanan deniz sonlarını denetim ettiğini ve projeye müsaade vereyeceğini belirtmişti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da belirttiği üzere İsrail doğalgazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya aktarılması konusunda EastMed projesindilk evvel de gündeme gelmişti. İsrail doğalgazının Avrupa’ya direkt Türkiye’ye boru sınırı ile aktarılmasının EastMed projesine göre fazlaca daha ekonomik ve hayata geçirilmesinin daha kolay olduğu uzmanlar tarafınca vurgulanıyor.
‘EastMed Boru Çizgisi projesi siyasi bir projedir’
Pekala artık Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu mevzuyu bir daha İsrail’le görüşmeye açması ne manaya geliyor? Doğu Akdeniz’deki istikrarlar bu durumdan nasıl etkilenir? Hususun uzmanları Sputnik’e kıymetlendirdi.
Emekli Tümamiral Cem Gürdeniz, “ABD’nin EastMed projesini destekleme sonucundan geri çekilmesi sürpriz olmadı” diyerek şunları söylemiş oldu:
Bu projeden başta İtalya çekilmişti. Projenin gerek sürdürülebilirlik gerek maliyet yarar tahlilleri yapıldığında ekonomik parametrelerin hayli haricinde olduğu esasen biliniyor. EastMed Boru Çizgisi projesi siyasi bir projedir. Türkiye’ye karşı Mavi Vatan’da geri adım atması için oluşturulan bir ataktı. Yani hiç bir vakit ticari bir proje olmadı. İsrail’in kendi gazını dış pazarlara ihraç etmesi için en uygun rotanın Türkiye üzerinden olduğu bilinen bir gerçektir. Taraflar bu gerçeğe geri dönüyor. Burada dikkat edilmesi gereken en kıymetli konu İsrail’in Türkiye’nin deniz yetki alanları sonlarına hürmet duyup duymayacağıdır. Bu hususta İsrail ile karşılıklı çıkar dengelemesi yapılmadan Türkiye’nin geri adım atması kabul edilmemelidir.
‘Türkiye Güney Kıbrıs’ı elimine etmiş olacak’
Güç uzmanı Volkan Aslanoğlu ise Doğu Akdeniz gazının Avrupa’ya aktarılması için birinci başta konuşulan ülkü yolun Türkiye üzerinden gitmesi olduğunu hatırlatarak daha sonrasında yükselen tansiyonun bunu sekteye uğrattığını tabir etti. Bu sürecin akabinde EastMed Boru Çizgisi projesinin ortaya çıktığını tabir eden Aslanoğlu, şunları söylemiş oldu:
EastMed, maliyetlerin devasa yükseklikte olması sebebiyle güç bir projeydi. Bir de doğalgaz fiyatları projenin başlangıç basamağından bugüne hayli arttı. Doğalgaz ulaşıbilen ve bu kadar kıymetli bir şey olmadığı vakit içinderda bile EastMed esasen çok yapılabilir bir proje değilken artık ekstra yapılamayacak bir proje haline geldi. Bölgedeki üreticiler içinde eli en kuvvetli olan İsrail. Güney Kıbrıs idaresi İsrail’i takip etmek zorunda. Bu durumda İsrail ile Türkiye içinde bir yakınlaşma ve mutabakat olduğu senaryoda, Türkiye Güney Kıbrıs’ı elimine etmiş olacak. Bu yüzden de Türkiye ismine pek başarılı bir strateji olabilir.
Türkiye’ye ne kazandırır?
“Türkiye’nin bir güç merkezi haline gelmek için uzun müddettir bir stratejisi var” diyen devam eden Aslanoğlu, Türkiye’nin bu projeden kazancısını ise “Doğalgazı Türkiye’den fiyatlayıp satmak üzere bir durum ortaya çıkabilir. Bu Türkiye’nin bir anda güç siyaseti yapan bir ülke olması manasına gelir. Natürel bunun yanı sıra maddi çıkar da sağlar” diyerek anlattı.