Türk-Amerikan münasebetlerindeki tansiyon, Roma görüşmesinin akabinde Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun ABD ile PKK/YPG, FETÖ ve S-400 mevzularında ortak çalışma kümesi kurulacağını duyurmasıyla teskin olmuş gönürüyor. Fakat Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan‘ın ABD Liderı Joe Biden ile Roma görüşmesinden Biden’ın ‘F-16 tedariki için çabalama’ vaadinin ötesinde ikili bağlardaki meselelerin tahliline dair somut sonuç çıkmadığı değerlendirmeleri öne çıkıyor. Son olarak Biden idaresinin dünyada ‘demokrasinin tehdit altıda olduğu’ temasıyla 9-10 Aralık doruğunda düzenleyeceği sanal ‘Demokrasi Zirvesi’ne Türkiye’ye ‘davet etmediği’ dikkat çekti. Sızdırılan listede Türkiye’ye yer verilmezken, durumun değişip değişmeyeceği merak ediliyor.
F-16’lardan Suriye’ye, ‘büyükelçiler krizinden’ Doğu Akdeniz’e Türk-Amerikan bağlantılarındaki durumu Prof. Dr. İlhan Uzgel ile konuştuk.
‘Erdoğan idaresi epey köşeye sıkışırsa, taviz veriyor, uzlaşıyor, pragmatik davranıyor ancak…’
Prof. İlhan Uzgel’e göre Türk-Amerikan münasebetleri 10 ayı aşkın müddettir Cumhurbaşkanı’nın istediği çizgiye oturmadı. Biden idaresinin Erdoğan, el Sisi ve Muhammed bin Salman üzere başkanlarla Trump’ın tersine ‘kurumsal prosedürler üzerinden’ siyaset yapmayı tercih ettiğini belirtin Uzgel, Türk hükümeti, Afganistan evrakındaki üzere ne kadar istekli ve istekli ortak olma isteğini gösterse de karşılığını bulamıyor:
“İlişkiler Cumhurbaşkanı’nın istediği bir çizgiye oturmadı. Biden idaresinin Erdoğan idaresi ve gibisi idarelerle Mısır’ın Sisi’si, Suudilerde Muhammed Bin Salman ile kuvvetli önderler ortası irtibat, diplomasi üzere usuller değil daha uzaklıklı, daha kurumsal formüller üzerinden siyaseti kurmaya çalışıyorlar. Erdoğan idaresi Trump idaresine daha yakındı. Onu tercih de ediyordu, bu biliniyor. Buradan gelen bir aralık var. Daha geçmişten kalan bir sorun var. S-400’lerin alınması, Amerikan tarafınca kabul edilmemesi, iç hukukuna dayalı tedbirler alması bir de Erdoğan idaresinin bölge siyasetine tam oturmadığını düşünüyorlar. Erdoğan idaresi de buna ahenk sağlamaya çalışıyor. Afganistan konusunda epey istekli ve istekli göründü, fakat o denli olmadı. Amerikan idaresine bir şeyler sunarak bağlantıları düzeltmek istiyor, bu biçimde bir manzara var. Lakin Amerikan tarafı biraz ağırdan alıyor. Mısır, İsrail, Suudiler olsun onlar da Türkiye ile münasebetleri düzeltme konusunda telaşlı davranmıyorlar, Türkiye kadar istekli görünmüyorlar. Erdoğan idaresi fazlaca köşeye sıkışırsa, taviz veriyor, uzlaşıyor, pragmatik davranıyor. En değerli husus Amerika için onlar oraya takıldılar, S-400 konusunda geri adım atmıyorlar. Bir kırmızı çizgi olarak görüyor. Türkiye de o hususta beklenen geri adımı atmadı. Ortak bir askeri kurul kuralım dediler, Amerika yanaşmadı. Sonuçta söylenen, istenen şey belirli. Bir orta yola yanaşmadı Amerikan tarafı, Türkiye buna hazırdı. İlgilerin ortasında büyük bir handikap olarak kaldı.”
‘Türkiye’nin birinci çekildiği alan Doğu Akdeniz oldu, Doğu Avrupa’ya angaje olunarak uyumlu davranıldı’
Ankara’nın odunlarının son periyotta en öne çıkanının Doğu Akdeniz olduğunu lisana getiren Uzgel, Batılı fikir kuruluşlarının raporlarına geçen ‘uyumlu Türkiye‘ övgülerini anımsattı. Ankara’nın Doğu Akdeniz’de didişme havasını bıraktığını, sondaj gemileri ve eşlik eden askeri gemilerini çektiğini belirten Uzgel, Karadeniz ve Doğu Avruya’da ‘uyumlu’ davranıldığı ve Ukrayna belgesine da angaje olunarak NATO içerisinde de tansiyonun düşürüldüğün vurguladı. Uzgel, Kabil havaalanı işletmeciliğinin Erdoğan idaresinin ‘Biden’a ulaşma yolu’ olarak görüldüğünü fakat umulanlların gerekleşmediğini ekledi:
“Türkiye, Doğu Akdeniz’de taviz verdi. Türkiye ile ilgili bir fikir kuruluşunun raporunu okuyordum, bundan övgüyle bahsediyordu, Türkiye Doğu Akdeniz’de uyumlu davrandı diyordu. Birinci çekildiği alan orası oldu. Orada üst takdir topladı, uygun bir şey olmasa da. AB de mutlu. Yunanistan ve Fransa ile Doğu Akdeniz’de güç şirketleriyle bir didişme havası yok. Sondaj gemileri limana çekildi. Sondaj gemileri olmayınca savaş gemileri de onlara eşlik etmiyor. ötürüsıyla orada tansiyon düşürüldü. NATO ortasında bir tansiyon vardı, onu düşürdüler. Karadeniz’le Doğu Avrupa’da Türkiye bir daha uyumlu davranıyor. Ukrayna’ya angaje oldu. Kırım’ı tanımıyorum dedi, Rusları rahatsız eden şeyler bunlar. Oralarda uyumlu bir aktör olacağını, Amerika ile bu coğrafyada NATO çerçevesinde güvenlik konusunda güzel işler yapacağını göstermeye çalışıyor. Bunun en son kesimi Afganistan, Taliban ile biz arabulucu oluruz, Cumhurbaşkanı ‘İdeolojik olarak karşıt düşmüyoruz’ dedi. Bir paydaşlık arayışıydı, Taliban üzerinden Biden idaresine ulaşalım dediler, o işlemedi. AKP idaresi orada daha umutluydu. Havaalanının işletilmesi, korunmasında bizi de şaşırtan ısrar ve istek gösterdi. Heyeti buraya kabul ettiler, Türkiye de öbür ülkeler de tanımıyor. Kolay kolay da tanımazlar. Ona karşın olmadı. Havaalanı sorununu halledemedi. Muhtemelen 14 Haziran NATO Zirvesi’nde Erdoğan herhâlde bundan bahsetti. Amerikalılar da Türkiye’nin Taliban konusunda ne yapacağını merak ettiler. Lakin oradaki beklenti sanırım Amerika açısından gerçekleşmedi. En son görüşme Roma’da 70 dakika sürdü. Ancak rastgele bir hususta bir tahlil, ileriye gidiş olmadı. Biden ile Erdoğan, iki dışişleri bakanı orada. Onların çözemediğini savunma konusunda albaylar bir ortaya gelip bir şey çözmeleri güç iş. ötürüsıyla orada tıkanıklık devam ediyor.”
‘ABD bölgedeki ülkelere ‘benim için ne yapabilirsin’ formunda yaklaşıyor’
Uzgel, datalı problemler üzerine en son yaşanan ‘elçiler krizini’ anımsatırken, bunun ‘yapay ve kalıcı’ olmadığını fakat Suriye, Fırat’ın doğusu, F-35 programından çıkarılma üzere asıl yapısal problemlerin kalıcılaştığı görüşünde. Ankara’nın datalı problemleri paranteze alma ve kompartımanize etme işini Rusya ile kötü götürmediğini lakin bunun ABD ile işlemediğini belirten Uzgel’e göre bunun sebebi ABD’nin birlikte çalışmak için karşısındaki aktörden kendisi için yapabileceklerini talep etmesi:
“Bir elçi krizi yaşadık üzerine. Dindirmek toplantıdan önceydi. Bir yükselme oldu, kriz imajı yaşandı. Yapay bir kriz, kalıcı yapısal bir sorun değil. Türkiye-Amerika bağlantılarında kimi yapısal hale gelmiş meseleler var; Suriye, Fırat’ın doğusu üzere. İdlib’de Türkiye ile Amerika ortak hareket ediyorlar. Lakin Fırat’ın doğusunda anlaşamıyorlar. F-35 üzere birtakım bahisler yapısal olmaya hakikat gidiyor. Yani kalıcılaşıyor. Türkiye’nin münasebetleri kriz imajını arttırabilecek, tansiyonu yükseltecek bir konumu yok şu anda. Problemleri paranteze alıyorsunuz. Türkiye bunu Rusya ile kötü götürmedi. Çok sorun var ancak kompartmanize edebildiler. Amerika ile o denli olmuyor. Amerika bir noktada durunca orada duruyor. Ancak sırf şimdiki hükümetle de ilgili değil. -Bundan rahatsızlık duyarak söylüyorum- Amerikalılar genelde bir bölgeye bizim üzere ülkelere bu biçimde yaklaşıyorlar. ‘Sen benim için ne yapabilirsin diyorlar, biz bir arada ne çalışabiliriz, Suriye’de ne yapabiliriz vs’. ötürüsıyla Amerika şu anda bu konumda. Türkiye’ye dönerek AKP hükümetine ‘Sen bize ne sunabilirsin?’ diyorlar. ‘Bize güzel bir şey sun, biz de seninle çalışmaya devam edelim’.”
‘Genişletilmiş Avrasya kavramı üzerinden ABD ile çalışma istekleri lisana getiriliyor’
Uzgel, ABD’nin tavrı karşısında Ankara’nın daha geniş bir işbirliğine hazır olduğu görüşünde. Hem Biden ile görüşme hevesinin birebir vakitte S-400 krizine tahlil için gündeme taşınan F-16’lar veya SAM-T’lerin bunun işareti olduğunu belirten Uzgel, Türkiye’nin Washington Büyükelçisi Murat Mercan’ın son makalesinin de durumu ortaya serdiğini söylemiş oldu. ABD’ye açıkça ‘genişletilmiş Avrasya’da bir arada çalışalım’ iletisi içeren yazının merkezden bağımsız kaleme alınamayacağı görüşündeki Uzgel, “Ben hayatımda dışişleri mensubundan çıkmış bu biçimde bir yazı hiç görmedim” vurgusu yaptı:
“Türkiye daha geniş bir işbirliğine hazır. Bunu da şuradan anlıyoruz. Hem bu görüşme hevesinden. Cumhurbaşkanı, ‘Biden’la görüşeyim ki şu konularda çalışabiliriz’i gösterebileyim’ tavrından… F-16’nın manalarından birisi ABD’ye savunma işbirliğinin devam ettiğini göstermek. Hatta Patriot’u alırız dediler bir orta. Hatta artık de SAMP-T füze sistemini, S-400’lerin yanına alırız deniliyor. Düzgün bir şey değil, bir ondan bir ondan alıyorsunuz. F-16’lar da bir göstergesi. Uzmanlar da tartışıyor, ‘Türkiye’nin ne kadar uçağa gereksinimi var, yeni F-16 mı almak lazım’ diye. Teknik bahisler bunlar. Kendi uçak üretim süreci var ancak daha uzun mühletler alacağa benziyor. Washington Büyükelçisi’nin yazdığı yazı var, bir büyükelçi merkezden bağımsız yazamaz. ‘Biz Avrasya’da birlikte çalışalım’ diyor. Amerika’nın bütün stratejik pozisyonunu, ilişkilerini, en son BM’de bu yıl Çin’in Uygur sıkıntısı yüzünden eleştirildiği metne Türkiye’nin katılmasında da gördük. Amerika’ya bir açılım yapmak istiyor. ‘Bakın biz bir arada çalışabileceğiniz bir müttefikiz’… ‘Genişletilmiş Avrasya’ kavramını kullanmış, bence bu Rusya’yı da kapsar. ‘Çin ve Rusya bağlamında biz sizin yanınızda yer alırız’ diyor o metin. Büyükelçinin kendisi diplomat sayılmaz, meslek diplomatı değil, onu kim yazdıysa ben hayatımda bir dışişleri mensubundan çıkmış bu biçimde bir yazı hiç görmedim.”
‘Türkiye’nin demokrasi doruğu listesine konulmaması son anda girebilirsiniz de bildirisi içeriyor’
Uzgel, Erdoğan idaresinin demokratikleşme konusundaki ezaları bilinirken, ABD’nin 9-10 aralıktaki ‘Demokrasi Zirvesi’ için sızdırılan listede Türkiye’nin bulunmamasının bir ‘mesaj’ içerdiği görüşünde. Uzgel’e göre bu ileti talepleri karşılanırsa resmileşmemiş listeye Türkiye’nin de eklenebileceğini içeriyor. Bu tavrın ABD’nin kendisini ‘sistemin tepesinde’ konumlandırıp ‘kimin demokratik olup olmadığına’ karar vereceği, demokrasinin Soğuk Savaş’takine emsal halde araçsallaştırılmasını yansıttığını lisana getiren Uzgel, Washington’ın müttefiklerini zorlayacağı yeni bir periyoda girildiğini ve Biden idaresinin sonuna kadar bunun yaşanacağı değerlendirmesinde bulundu:
“Türkiye, demokratikleşme konusunda kasvetleri olan bir ülke. Orada bir bildiri da var. ‘9 Aralık’a kadar kendinizi toparlayın, son anda girebilirsiniz de..’ üzere bir mana da çıkarılabilir. Ya da mesken ödevi, seneye bu tepe yüz yüze yapılacak. Amerika ‘Sistemin zirvesindeyim, kimin demokratik olup olmadığına, kimin çağrılıp çağrılmadığına ben karar veririm’ diyor. O liste sızdırılmış bir liste fakat resmen kabul edilmiş bir liste değil. 107 ülke var, üçte biri Avrupa’dan. Ortadoğu’dan bir tek Irak ve İsrail var. Amerika aslında doruğa çağırarak dünyaya ‘Götürdük bakın demokrasiyi’ diyor. Türkiye yok. Angola var lakin Macaristan yok. Şayet Türkiye ve Macaristan çağrılmazsa, ‘siz kendi coğrafyanızın, siyasi geçmişinizin hakkını vermediniz’ demek istiyor. Oraya çağrılan birtakım ülkelerle karşılaştırılmaz fakat ‘siz kendi standartlarınızın gerisine düştünüz’ demek istiyor Amerika. O yüzden de bu biçimde bir ileti veriyor. Demokrasinin Soğuk Savaş’takine benzeri -ama birebir değil- global strateji için araçsallaştırıldığı yeni bir periyoda girdik. Biden idaresi bunu daha epeyce vurgulayacak. Çin’i yalnızlaştırmak açısından dünyayı demokratikler ve otoriterler olarak bölmek istiyor. O yüzden kendi müttefiklerini de biraz daha zorluyor. Mısır’ı da zorluyorlar. Çok büyük bir şey yapmıyorlar, yapamazlar. ‘Benimle çalışacaksınız’ diyor, birkaç insan hakları aktivistini hür bırakıyorlar. Bunları Türkiye’de de yaşadık ve yaşamaya devam edeceğiz muhtemelen. Onlar da bu biçimde kozmetik düzenlemelerle önderler ‘O kadar ısrar ediyorsanız biz de birkaç kişiyi bırakalım, fazla üzerimize gelmeyin’ diyordur. ötürüsıyla bu biçimde bir oyun oynanacak. Biden periyodunun sonuna kadar bunu yaşayacağız.”
F-16’lardan Suriye’ye, ‘büyükelçiler krizinden’ Doğu Akdeniz’e Türk-Amerikan bağlantılarındaki durumu Prof. Dr. İlhan Uzgel ile konuştuk.
‘Erdoğan idaresi epey köşeye sıkışırsa, taviz veriyor, uzlaşıyor, pragmatik davranıyor ancak…’
Prof. İlhan Uzgel’e göre Türk-Amerikan münasebetleri 10 ayı aşkın müddettir Cumhurbaşkanı’nın istediği çizgiye oturmadı. Biden idaresinin Erdoğan, el Sisi ve Muhammed bin Salman üzere başkanlarla Trump’ın tersine ‘kurumsal prosedürler üzerinden’ siyaset yapmayı tercih ettiğini belirtin Uzgel, Türk hükümeti, Afganistan evrakındaki üzere ne kadar istekli ve istekli ortak olma isteğini gösterse de karşılığını bulamıyor:
“İlişkiler Cumhurbaşkanı’nın istediği bir çizgiye oturmadı. Biden idaresinin Erdoğan idaresi ve gibisi idarelerle Mısır’ın Sisi’si, Suudilerde Muhammed Bin Salman ile kuvvetli önderler ortası irtibat, diplomasi üzere usuller değil daha uzaklıklı, daha kurumsal formüller üzerinden siyaseti kurmaya çalışıyorlar. Erdoğan idaresi Trump idaresine daha yakındı. Onu tercih de ediyordu, bu biliniyor. Buradan gelen bir aralık var. Daha geçmişten kalan bir sorun var. S-400’lerin alınması, Amerikan tarafınca kabul edilmemesi, iç hukukuna dayalı tedbirler alması bir de Erdoğan idaresinin bölge siyasetine tam oturmadığını düşünüyorlar. Erdoğan idaresi de buna ahenk sağlamaya çalışıyor. Afganistan konusunda epey istekli ve istekli göründü, fakat o denli olmadı. Amerikan idaresine bir şeyler sunarak bağlantıları düzeltmek istiyor, bu biçimde bir manzara var. Lakin Amerikan tarafı biraz ağırdan alıyor. Mısır, İsrail, Suudiler olsun onlar da Türkiye ile münasebetleri düzeltme konusunda telaşlı davranmıyorlar, Türkiye kadar istekli görünmüyorlar. Erdoğan idaresi fazlaca köşeye sıkışırsa, taviz veriyor, uzlaşıyor, pragmatik davranıyor. En değerli husus Amerika için onlar oraya takıldılar, S-400 konusunda geri adım atmıyorlar. Bir kırmızı çizgi olarak görüyor. Türkiye de o hususta beklenen geri adımı atmadı. Ortak bir askeri kurul kuralım dediler, Amerika yanaşmadı. Sonuçta söylenen, istenen şey belirli. Bir orta yola yanaşmadı Amerikan tarafı, Türkiye buna hazırdı. İlgilerin ortasında büyük bir handikap olarak kaldı.”
‘Türkiye’nin birinci çekildiği alan Doğu Akdeniz oldu, Doğu Avrupa’ya angaje olunarak uyumlu davranıldı’
Ankara’nın odunlarının son periyotta en öne çıkanının Doğu Akdeniz olduğunu lisana getiren Uzgel, Batılı fikir kuruluşlarının raporlarına geçen ‘uyumlu Türkiye‘ övgülerini anımsattı. Ankara’nın Doğu Akdeniz’de didişme havasını bıraktığını, sondaj gemileri ve eşlik eden askeri gemilerini çektiğini belirten Uzgel, Karadeniz ve Doğu Avruya’da ‘uyumlu’ davranıldığı ve Ukrayna belgesine da angaje olunarak NATO içerisinde de tansiyonun düşürüldüğün vurguladı. Uzgel, Kabil havaalanı işletmeciliğinin Erdoğan idaresinin ‘Biden’a ulaşma yolu’ olarak görüldüğünü fakat umulanlların gerekleşmediğini ekledi:
“Türkiye, Doğu Akdeniz’de taviz verdi. Türkiye ile ilgili bir fikir kuruluşunun raporunu okuyordum, bundan övgüyle bahsediyordu, Türkiye Doğu Akdeniz’de uyumlu davrandı diyordu. Birinci çekildiği alan orası oldu. Orada üst takdir topladı, uygun bir şey olmasa da. AB de mutlu. Yunanistan ve Fransa ile Doğu Akdeniz’de güç şirketleriyle bir didişme havası yok. Sondaj gemileri limana çekildi. Sondaj gemileri olmayınca savaş gemileri de onlara eşlik etmiyor. ötürüsıyla orada tansiyon düşürüldü. NATO ortasında bir tansiyon vardı, onu düşürdüler. Karadeniz’le Doğu Avrupa’da Türkiye bir daha uyumlu davranıyor. Ukrayna’ya angaje oldu. Kırım’ı tanımıyorum dedi, Rusları rahatsız eden şeyler bunlar. Oralarda uyumlu bir aktör olacağını, Amerika ile bu coğrafyada NATO çerçevesinde güvenlik konusunda güzel işler yapacağını göstermeye çalışıyor. Bunun en son kesimi Afganistan, Taliban ile biz arabulucu oluruz, Cumhurbaşkanı ‘İdeolojik olarak karşıt düşmüyoruz’ dedi. Bir paydaşlık arayışıydı, Taliban üzerinden Biden idaresine ulaşalım dediler, o işlemedi. AKP idaresi orada daha umutluydu. Havaalanının işletilmesi, korunmasında bizi de şaşırtan ısrar ve istek gösterdi. Heyeti buraya kabul ettiler, Türkiye de öbür ülkeler de tanımıyor. Kolay kolay da tanımazlar. Ona karşın olmadı. Havaalanı sorununu halledemedi. Muhtemelen 14 Haziran NATO Zirvesi’nde Erdoğan herhâlde bundan bahsetti. Amerikalılar da Türkiye’nin Taliban konusunda ne yapacağını merak ettiler. Lakin oradaki beklenti sanırım Amerika açısından gerçekleşmedi. En son görüşme Roma’da 70 dakika sürdü. Ancak rastgele bir hususta bir tahlil, ileriye gidiş olmadı. Biden ile Erdoğan, iki dışişleri bakanı orada. Onların çözemediğini savunma konusunda albaylar bir ortaya gelip bir şey çözmeleri güç iş. ötürüsıyla orada tıkanıklık devam ediyor.”
‘ABD bölgedeki ülkelere ‘benim için ne yapabilirsin’ formunda yaklaşıyor’
Uzgel, datalı problemler üzerine en son yaşanan ‘elçiler krizini’ anımsatırken, bunun ‘yapay ve kalıcı’ olmadığını fakat Suriye, Fırat’ın doğusu, F-35 programından çıkarılma üzere asıl yapısal problemlerin kalıcılaştığı görüşünde. Ankara’nın datalı problemleri paranteze alma ve kompartımanize etme işini Rusya ile kötü götürmediğini lakin bunun ABD ile işlemediğini belirten Uzgel’e göre bunun sebebi ABD’nin birlikte çalışmak için karşısındaki aktörden kendisi için yapabileceklerini talep etmesi:
“Bir elçi krizi yaşadık üzerine. Dindirmek toplantıdan önceydi. Bir yükselme oldu, kriz imajı yaşandı. Yapay bir kriz, kalıcı yapısal bir sorun değil. Türkiye-Amerika bağlantılarında kimi yapısal hale gelmiş meseleler var; Suriye, Fırat’ın doğusu üzere. İdlib’de Türkiye ile Amerika ortak hareket ediyorlar. Lakin Fırat’ın doğusunda anlaşamıyorlar. F-35 üzere birtakım bahisler yapısal olmaya hakikat gidiyor. Yani kalıcılaşıyor. Türkiye’nin münasebetleri kriz imajını arttırabilecek, tansiyonu yükseltecek bir konumu yok şu anda. Problemleri paranteze alıyorsunuz. Türkiye bunu Rusya ile kötü götürmedi. Çok sorun var ancak kompartmanize edebildiler. Amerika ile o denli olmuyor. Amerika bir noktada durunca orada duruyor. Ancak sırf şimdiki hükümetle de ilgili değil. -Bundan rahatsızlık duyarak söylüyorum- Amerikalılar genelde bir bölgeye bizim üzere ülkelere bu biçimde yaklaşıyorlar. ‘Sen benim için ne yapabilirsin diyorlar, biz bir arada ne çalışabiliriz, Suriye’de ne yapabiliriz vs’. ötürüsıyla Amerika şu anda bu konumda. Türkiye’ye dönerek AKP hükümetine ‘Sen bize ne sunabilirsin?’ diyorlar. ‘Bize güzel bir şey sun, biz de seninle çalışmaya devam edelim’.”
‘Genişletilmiş Avrasya kavramı üzerinden ABD ile çalışma istekleri lisana getiriliyor’
Uzgel, ABD’nin tavrı karşısında Ankara’nın daha geniş bir işbirliğine hazır olduğu görüşünde. Hem Biden ile görüşme hevesinin birebir vakitte S-400 krizine tahlil için gündeme taşınan F-16’lar veya SAM-T’lerin bunun işareti olduğunu belirten Uzgel, Türkiye’nin Washington Büyükelçisi Murat Mercan’ın son makalesinin de durumu ortaya serdiğini söylemiş oldu. ABD’ye açıkça ‘genişletilmiş Avrasya’da bir arada çalışalım’ iletisi içeren yazının merkezden bağımsız kaleme alınamayacağı görüşündeki Uzgel, “Ben hayatımda dışişleri mensubundan çıkmış bu biçimde bir yazı hiç görmedim” vurgusu yaptı:
“Türkiye daha geniş bir işbirliğine hazır. Bunu da şuradan anlıyoruz. Hem bu görüşme hevesinden. Cumhurbaşkanı, ‘Biden’la görüşeyim ki şu konularda çalışabiliriz’i gösterebileyim’ tavrından… F-16’nın manalarından birisi ABD’ye savunma işbirliğinin devam ettiğini göstermek. Hatta Patriot’u alırız dediler bir orta. Hatta artık de SAMP-T füze sistemini, S-400’lerin yanına alırız deniliyor. Düzgün bir şey değil, bir ondan bir ondan alıyorsunuz. F-16’lar da bir göstergesi. Uzmanlar da tartışıyor, ‘Türkiye’nin ne kadar uçağa gereksinimi var, yeni F-16 mı almak lazım’ diye. Teknik bahisler bunlar. Kendi uçak üretim süreci var ancak daha uzun mühletler alacağa benziyor. Washington Büyükelçisi’nin yazdığı yazı var, bir büyükelçi merkezden bağımsız yazamaz. ‘Biz Avrasya’da birlikte çalışalım’ diyor. Amerika’nın bütün stratejik pozisyonunu, ilişkilerini, en son BM’de bu yıl Çin’in Uygur sıkıntısı yüzünden eleştirildiği metne Türkiye’nin katılmasında da gördük. Amerika’ya bir açılım yapmak istiyor. ‘Bakın biz bir arada çalışabileceğiniz bir müttefikiz’… ‘Genişletilmiş Avrasya’ kavramını kullanmış, bence bu Rusya’yı da kapsar. ‘Çin ve Rusya bağlamında biz sizin yanınızda yer alırız’ diyor o metin. Büyükelçinin kendisi diplomat sayılmaz, meslek diplomatı değil, onu kim yazdıysa ben hayatımda bir dışişleri mensubundan çıkmış bu biçimde bir yazı hiç görmedim.”
‘Türkiye’nin demokrasi doruğu listesine konulmaması son anda girebilirsiniz de bildirisi içeriyor’
Uzgel, Erdoğan idaresinin demokratikleşme konusundaki ezaları bilinirken, ABD’nin 9-10 aralıktaki ‘Demokrasi Zirvesi’ için sızdırılan listede Türkiye’nin bulunmamasının bir ‘mesaj’ içerdiği görüşünde. Uzgel’e göre bu ileti talepleri karşılanırsa resmileşmemiş listeye Türkiye’nin de eklenebileceğini içeriyor. Bu tavrın ABD’nin kendisini ‘sistemin tepesinde’ konumlandırıp ‘kimin demokratik olup olmadığına’ karar vereceği, demokrasinin Soğuk Savaş’takine emsal halde araçsallaştırılmasını yansıttığını lisana getiren Uzgel, Washington’ın müttefiklerini zorlayacağı yeni bir periyoda girildiğini ve Biden idaresinin sonuna kadar bunun yaşanacağı değerlendirmesinde bulundu:
“Türkiye, demokratikleşme konusunda kasvetleri olan bir ülke. Orada bir bildiri da var. ‘9 Aralık’a kadar kendinizi toparlayın, son anda girebilirsiniz de..’ üzere bir mana da çıkarılabilir. Ya da mesken ödevi, seneye bu tepe yüz yüze yapılacak. Amerika ‘Sistemin zirvesindeyim, kimin demokratik olup olmadığına, kimin çağrılıp çağrılmadığına ben karar veririm’ diyor. O liste sızdırılmış bir liste fakat resmen kabul edilmiş bir liste değil. 107 ülke var, üçte biri Avrupa’dan. Ortadoğu’dan bir tek Irak ve İsrail var. Amerika aslında doruğa çağırarak dünyaya ‘Götürdük bakın demokrasiyi’ diyor. Türkiye yok. Angola var lakin Macaristan yok. Şayet Türkiye ve Macaristan çağrılmazsa, ‘siz kendi coğrafyanızın, siyasi geçmişinizin hakkını vermediniz’ demek istiyor. Oraya çağrılan birtakım ülkelerle karşılaştırılmaz fakat ‘siz kendi standartlarınızın gerisine düştünüz’ demek istiyor Amerika. O yüzden de bu biçimde bir ileti veriyor. Demokrasinin Soğuk Savaş’takine benzeri -ama birebir değil- global strateji için araçsallaştırıldığı yeni bir periyoda girdik. Biden idaresi bunu daha epeyce vurgulayacak. Çin’i yalnızlaştırmak açısından dünyayı demokratikler ve otoriterler olarak bölmek istiyor. O yüzden kendi müttefiklerini de biraz daha zorluyor. Mısır’ı da zorluyorlar. Çok büyük bir şey yapmıyorlar, yapamazlar. ‘Benimle çalışacaksınız’ diyor, birkaç insan hakları aktivistini hür bırakıyorlar. Bunları Türkiye’de de yaşadık ve yaşamaya devam edeceğiz muhtemelen. Onlar da bu biçimde kozmetik düzenlemelerle önderler ‘O kadar ısrar ediyorsanız biz de birkaç kişiyi bırakalım, fazla üzerimize gelmeyin’ diyordur. ötürüsıyla bu biçimde bir oyun oynanacak. Biden periyodunun sonuna kadar bunu yaşayacağız.”