Türkiye İstatistik Kurumu’nun Kasım bilgilerine bakılırsa, aylık bazda yüzde 3.51 artan TÜFE, yıllık bazda yüzde 21.31’e yükseldi. Artışın en çok gözlemlendiği kümelerden biri olan besin ve alkolsüz içeceklerde ise yüzde 27.11 düzeyinde belirtildi.
Fakat bir taraftan da Türkiye’de yaşanan liranın bedelinin düşmesi, ithalata bağlı olan bölümlerde maliyet artışına niye oldu. Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) ve Türkiye Süt Üreticileri Merkez Birliği’nin de ortalarında yer aldığı kurumlardan yapılan ortak açıklamada, hammaddede yüzde 60 ithalata bağlı olduğu vurgulanarak, çiğ süt fiyatının 4 lira 70 kuruş olarak belirlenmesinin ‘anlamını yitirdiği’ açıklandı. Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD) ise üreticilerin artan fiyatlara ‘katlanacak gücün kalmadığını’ vurguladı ve besin krizine işaret etti.
Bitkisel üretimde ise artan gübre fiyatlarından ötürü çiftçiler, gübre kullanmadıklarını belirtiyor. Çünkü, TÜİK’in Ekim ayı Ziraî Girdi Fiyat Endeksi’ne bakılırsa, gübrede yıllık yüzde 90.15’lik bir artış görüldü. Bu durumda, 2022’de Türkiye’yi tarım ve hayvancılıkta neler beklediği merak konusu olarak gündemde.
Sputnik, çiftçilere ve hayvancılık yapanlara fiyat artışından yaşadıkları zorlukları sordu. Cumhuriyet Halk Partisi Milletvekili ve Tarım, Orman ve Köyişleri Kurulu üyesi Orhan Sarıbal ise tarımın durumunu ve 2022’de Türkiye’yi neler beklediğini anlattı.
‘Bir dönüm tarla 10 bin lirayken, bir ton gübre 16 bin liraya çıktı, hiç bir çiftçi bu sene kar etmedi’
Diyarbakır’da çiftçilik yapan Zeki Alankuş kelamlarına “Bitirdiler çiftçiyi, yok ettiler artık” halinde başladı. Alankuş artan girdi fiyatlarının çiftçiyi epeyce sıkıntı durumda bıraktığını söyleyerek “sıradan bir örnek vereyim, bir dönüm tarla 10 bin lira, bir ton gübre 16 bin liraya çıktı. Gübre 2 bin liradan 16 bin liraya çıktı. Artık çiftçi ne yapacak? Mazot 10 lirayı geçti. Evvelce gübrenin tonunu 2.800 ile 3 bin lira içinde alıyorduk, artık 16 bin lira oldu. Mazot 6 liraydı artık 11 lira. Yem birebir biçimde, çiftçilik bitti, hayvancılık bitti. Saman, yem değerli. hiç bir çiftçi bu sene kar etmedi” dedi.
‘Birfazlaca kişi tarlasını gübresiz ekti, 1’e 2 mi 5 mi verecek bilinmez lakin eskisi üzere 1’e 25 vermez artık’
2 yıldır süren kuraklığın esasen tarımı olumsuz etkilediğini söz eden çiftçi Alankuş “Şimdi daha makûs durumdayız. Bu yıl artan gübre meblağları niçiniyle biroldukça kişi, tarlasını gübresiz ekti. Gübre atmadan tohumu attı ve Allah’a bıraktı. Artık gelecek mi gelmeyecek mi 1’e 2 mi verecek, 1’e 5 mi verecek bilinmez ancak eskisi üzere 1’e 25 vermez artık. En sıradan örneği, Süleyman Demirel, merhum Turgut Özal vaktinde bir kilo buğday satıyorduk 3 kilo gübre alıyorduk. Artık 3 kilo, 5 kiloyu bırak da gübre almak hayal oldu. Birfazlaca arkadaşımız geçinemediği için köyden kente göç etmek zorunda kaldı. Minimum fiyat 2800 lira iken 20 teneke sıvı yağ alınıyordu, artık taban fiyat 4250 ancak 6 teneke yağ alınıyor. 14 teneke zarardayız” diye konuştu.
‘20 tane hayvanım vardı 3 tane kaldı, yem meblağları düşmezse bu işi bırakmak zorunda kalacağız’
Hayvancılık yapan Salih Yalçın ise yem meblağlarının artışına dikkat çekiyor. “Artık karı değil, ne kadar ziyan ettiğimizi hesaplıyoruz” diyen Yalçın “Dövizdeki bizi hayli etkiledi. Yem, arpa, yulaf her şeyin fiyatı hayli arttı. Dolar düştü lakin yem fiyatları düşmedi. Evvelden yemin kilosunu 2 liraya alıyorduk, artık 4.30 oldu. Yüzde 100 artış oldu. Evvelce 20 büyük baş hayvanım vardı lakin artık 3 tane kaldı. Yem fiyatlarından dolayı artık bakamıyoruz. Dün 4 tane keçi kestim, kilosunu 50 liradan sattık. Kasap bunu 75 liraya satıyor. Marketler 90 ve daha üstü fiyata satıyor. esasen hiç bir biçimde kar etmiyoruz. Kardan yana beklentimiz yok. Bizim için en değerli olan şey yem fiyatlarıdır. Yem fiyatları düşerse bizi de rahatlatır. Düşmezse bu işi bırakmak zorunda kalacağız” dedi.
‘Et bulmak da problemli, pahalılık niçiniyle üretici de ziyan edeceği için pazara hayvan getirmiyor’
Besici ve bununla birlikte kasaplık yapan Salih Güden ise artan meblağların hayvan pazarlarına da tesir ettiğini belirtiyor. Güden “Döviz artışı bizi de olumsuz etkiledi. Daha evvel hayvan pazarında etin kilosu 55-60 lira içindeydı. Artık 75 liraya kesim oluyor. Esnaf olarak bizi de hayli etkiliyor. Şu an biz de 75 liraya et satıyoruz. Daha öncesinden 60-65 lira içinde fiyat değişiyordu, artık yükseldi. Evvelce 55 liraya kesim yapıyorduk, artık 70 ile 75 liraya içinde bir fiyatla kesim yapıyoruz. Fiyatlar bu biçimde artınca satışlar düştü. Eskisi üzere olmuyor. Milletin alım gücü de yok. 75 liraya 1 kilo et bana göre de oldukcatur. Her şey artınca et de arttı lakin et öteki eserlere nazaran yüksek oranda artmadı. Şu anda et bulmak da düşünceli. Hayvan pazarına hayli az sayıda hayvan geliyor. Daha öncesinden çok geliyordu. Pahalılık niçiniyle üretici de ziyan edeceği için pazara hayvan getirmiyor. Hayvan pazarına hayvan gelmeyince fiyatlar da yükseliyor. Bilhassa tavukta baya bir artış oldu. Daha öncesinden 10 liraya aldığımız tavuk şuan 23 lira oldu. Bilhassa tavuk fiyatlarında artış oldu” sözlerini kullandı.
‘bu biçimde giderse seneye yüksek fiyatla et satmak zorunda kalacağız, gidişat hiç düzgün değil’
Güden “hem de besicilik de yapıyorum. 2021 yılının Ocak ayında besiciliğe başladığım vakit yemin torbası 85 liraydı bugün yemin torbası 250 lira oldu. Öncelikle yem maliyetlerinin düşürülmesi lazım. Maliyetler yüksek olunca et fiyatlarına da yansıyor. örneğin 1 kilo arpa dönem başında 1.95’den 4.5 liraya çıktı. bu biçimde giderse seneye yüksek fiyatla et satmak zorunda kalacağız, zira gidişat hiç âlâ değil. Tarım Bakanlığı’nın yem meblağlarını düşürmesi lazım, o denli olursa hem üretim artar birebir vakitte vatandaş daha ucuza et yer” diye konuştu.
‘Yılın birinci aylarında kuraklık kaynaklı rekolte düşüklüğü yaşandı”
Cumhuriyet Halk Partisi Milletvekili ve Tarım, Orman ve Köyişleri Komitesi üyesi Orhan Sarıbal, bitkisel üretimde bu yılın birinci aylarında kuraklıktan kaynaklanan bir rekolte düşüklüğünün gözlemlendiği “İlk aylarda yaşanan ıstırap doğal olarak yaşanan kuraklık sebebiyleydi. Bilhassa hububat, mercimek, arpa, yulaf ve buğday da önemli ziyanlar oldu. 2021 yılı büyük bir kuraklık sorunu ile başladı. Bunların başında ise buğday geliyor. Resmi sayılara göre 4-4 buçuk milyon ton lakin bize nazaran 5 milyon tonun epeyce üzerinde bir rekolte düşüklüğü oldu” diye tabir etti.
‘Ülkeler besin stoklarını artırdı, iç dinamiklerini korumak için buğdaya ihracat kısıtı getirdi’
tıpkı vakitte koronavirüs normalleşmelerinin akabinde bir talep artışı olduğunu belirten Sarıbal’a nazaran bunun gerisinde kendini besin stokunu korumak isteyen ülkeler geliyor:
“Bu talebin özünde Hindistan, Çin, Rusya üzere büyük dev ülkelerin kendi besin stoklarında ve kendi hammadde stoklarının arttırılması ve mahallî üretimi mahallî kaynaklara çeşitli ve yüksek oranda kaynaklar ayırarak evvela kendi ülkelerinin insanlarının besin gereksinimini karşılama; olabilecek, gelecekteki risklere karşı bir daha tarımın, planlama, bir daha üretimi, şekillendirme noktasında epeyce önemli tavırları, davranışları oldu. Yani stoklarını arttırma sonucu verdiler. Bundan dolayı da önemli manada dünyada talebe karşın arz yetersizliği yaşandı. örneğin Çin besin stokunu yüzde 50 artırma sonucu aldı. Bu fazlaca değerli, büyük bir sayı. Hindistan besin stoklarını tutmaya karar verdi. Rusya mümkün ve gelecekteki gereksinimlerine bakılırsa buğdaya ihracat kısıtı getirdi. Ukrayna, Romanya tıpkı biçimde. Biroldukça ülke kendi iç dinamiklerini güçlendirmek için bir tavır sergilediler. bununla birlikte Milletlerarası Yeşil Ağ dediğimiz lojistik ve ulaştırmada önemli maliyetler oldu. 2-3 kat… Örneğin, 3 bin dolar olan bir konteyner 7 bin dolara çıktı. 3 bin avro olan Avrupa’ya gidiş gelişler 5 bin avroya çıktı.”
Türkiye’nin artan fiyatlara karşın, buğday ithalatı yaptığına dikkat çeken Sarıbal, meblağların un endüstrisine ekmek meblağları artmasın diye epeyce daha ucuza verildiğine vurgu yaptı.
‘2021’deki talih, harcamaların yapıldığı birinci 6 ayda maliyet bugüne göre epeyce daha makuldü’
Türkiye’de yapılan üretimde en değerli sarfiyatların birinci 6 ayda gerçekleştiğini söyleyen Sarıbal, ondan sonrasında hasatın yapıldığını tabir etti. Birinci ayda ayda sarfiyatların bugüne kıyasla daha makul olduğunun altını çizen Sarıbal “Bitkisel üretici çiftçi ne yazık ki istediği geliri elde edemedi. Girdiler hayli süratli bir biçimde arttı lakin 2021’de talihimiz şuydu. Geçtiğimiz sene bu vakit içinder ekilmişti buğdaylar ve bu biçimde gübrelerin fiyatı daha azdı, ilaç, tohum fiyatları aşağıdaydı. Tohum 2600-3000 liraydı, bugün 5200 lira oldu. İlacın tonu 300 lirayken, bugün 1000 lira oldu. Gübre geçen yıl bu vakit içinder 3000 lira civarındayken 15 bin lira oldu. 2021 avantajımız şuydu. Girdiler bu seneye bakılırsa nazaranceli olarak hayli daha aşağıdaydı. Mazot 6.50 liraydı, artık 11 küsür lira. bu biçimde baktığımızda çiftçi eserini kısmen kıymetli da satmış olsa, elinde tutanlar, Toprak Mahsulleri’ne satanlar hiç bir gelir elde edemedi, elde ettikleri gelir maliyetlerini karşılayamayacak. Tüccarlar da kısmen para kazanmış olabilirler fakat 2021’in birinci aylarındaki maliyetlerine bakılırsa. Kuraklık üzere çiftçiler birebir vakit gübre ve ilaç fiyatlarından da kısmen etkilendiler” dedi.
‘Çiftçinin bir litre sütte 2.6 lira ziyanı var, damızlık hayvanlar bölüme gidiyor’
Mevcut durumda üreticilerin girdi meblağlarının artmasından kaynaklı maliyet ziyanına maruz kaldıklarını söyleyen Sarıbal “Yem fiyatları şu an yüzde 120-130 artmış durumda. Geçen sene 90 lira olan süt yemi, şu an 250 lira. Tıpkı biçimde besi yemi 80-85 lirayken, şu anda 232 lira. Bu şu demektir. Bir litre sütle 1.5 kilo yem alacaksınız. Şu anda 1 litre sütle 800 gram yem alabiliyorsunuz. Şu anda çiftçi ürettiği ile ziyan ediyor ve batıyor. Son 1 yılda önemli manada gebe inekler, damızlık hayvanlar kesite gidiyor. Şu anda da bu paradigma devam ediyor. Sütü 4.70 liraya çıkardılar, 20 kuruş da prim verdiler, 4.90 oldu. Şu anda en ucuz süt yemi 250 lira, bir buçuk litre süt 7.50 lira. Çiftçinin bir litre sütte 2.6 lira ziyanı var” dedi ve ekledi:
‘Çiftçinin borç sarmalı büyüdü, mazot, yem, gübre hepsi peşin alınıyor, alınan kredilerdeki faiz hepsi sırtlarında yük’
“Bir kilo karkas ette yaklaşık 25 kilo yem alması lazım. Bugün et meblağları 60-65 lira içinde. Yem fiyatları 232 lira. ötürüsıyla bir kilo ette 13-14 kilo yem alabiliyor. Çiftçi bir kilo kırmızı et üretmek için yaklaşık 11 kilo yem ziyanı yapıyor, bunun karşılığı 45-46 lira. özetlemek gerekirse, 2021 yılında çiftçi üretimden uzaklaşıyor, doğal afetlerden dolayı önemli ziyan gördü, Eylül ayında vereceklerini hala vermediler. Bugünlerde vermeye çalışıyorlar, ortada para yüzde 50 eridi. Çiftçinin borç sarmalı büyüdü. Bu borçları ödeyebilme gücü yok. Bilhassa tarım kredi borçları daima faizle katlanarak çiftçinin sırtında yük. Çiftçinin toplumsal refahı düzelmedi. Aslında göç, kentlerde sıkışma sorunu tekrar gündemde. Çiftçi hiç bir gelir garantisi olmadığı için en kıymetli sorun çiftçinin parasının olmaması. İlaççıya gittiği vakit vade yok, peşin alacak. Mazotu esasen peşin alacak. Yemi peşin alacak, bununla ilgili hiç bir geliri yok. Çiftçi sütü rastgele bir firmaya verdiği vakit parası lakin 45 gün daha sonra geliyor. Tümü ziyan.”
‘2022 hem tüketici hem üretici için fazlaca daha sıkıntı olacak’
Gelecek yılın 2021’i aratacağını tabir eden Sarıbal “2022 hem üretici hem tüketici açısından devasa yükseklikte maliyet sıkıntılarının olduğu bir yıl olacak. Bunu bakanlık açıklamıyor. Şayet buğday, arpa ekiminde açıklar var ise bakılırsaceğiz ekim alanlarının daralmasını. En büyük risk de, ektiler lakin tahminen kaliteli tohumu kullanmadılar, kâfi gübre atmadılar, hiç gübre atmadılar. ötürüsıyla bu biçimde bir badire ile karşı karşıyayız. Kaldı ki geriye dönme talihiniz yok. ‘tekrar ben buğday ekeyim’ diyecek bir durum yok, bitti, gitti. Biz vaktinde iktidarı ‘tohum, gübre dağıtın’ diye uyardık. Bugün gübrenin fiyatını sıfır da yapsanız geriye dönüp buğday atamayacaksınız. Artık önümüze bakacağız. ötürüsıyla gelecek yılın epey daha sıkıntı olacağını söyleyebilirim” diye konuştu.
‘Türkiye’de bu biçimde giderse, paranız da olsa besine ulaşamayacağınız tarihi bir periyoda hakikat gidiliyor’
“2021 yılında çiftçi için uygun hiç bir şey yok, ötürüsıyla tüketici için de hiç bir düzgün şey yok” diyen Sarıbal, “Bilin, çiftçi ziyan ederse besin olmaz, kâfi üretim olmaz. Türkiye’de bugüne kadar yaşanan bir besin krizi var. Bunun 3 boyutu var, şu an parası olan besine ulaşıyor, olmayan pazarda artık mal arıyor, aşevlerinden yararlanıyor. Bu bir besin krizidir. Türkiye’nin besin bağımsızlığı, garantisi yok. Kâfi besine ulaşabilme gücü yok, muhakkak sınıflar hariç. Bunun yanı sıra Türkiye bundan daha sonra üretimden kaynaklı bir önemli bir besin krizine gidiyor ki, bu şayet bu biçimde devam ederse paranız da olsa besine ulaşamayacağınız tarihî bir periyoda hakikat gidiyor. Bizim besin krizinin üretimden kaynaklandığı bir periyoda hakikat dönüştüğünü açıkça paylaşmak lazım. Zira girdiler büsbütün ithalata dayalı ve ne yazık ki ekmek bile bugün ithalata dayalı” sözlerini kullandı.
Fakat bir taraftan da Türkiye’de yaşanan liranın bedelinin düşmesi, ithalata bağlı olan bölümlerde maliyet artışına niye oldu. Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) ve Türkiye Süt Üreticileri Merkez Birliği’nin de ortalarında yer aldığı kurumlardan yapılan ortak açıklamada, hammaddede yüzde 60 ithalata bağlı olduğu vurgulanarak, çiğ süt fiyatının 4 lira 70 kuruş olarak belirlenmesinin ‘anlamını yitirdiği’ açıklandı. Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD) ise üreticilerin artan fiyatlara ‘katlanacak gücün kalmadığını’ vurguladı ve besin krizine işaret etti.
Bitkisel üretimde ise artan gübre fiyatlarından ötürü çiftçiler, gübre kullanmadıklarını belirtiyor. Çünkü, TÜİK’in Ekim ayı Ziraî Girdi Fiyat Endeksi’ne bakılırsa, gübrede yıllık yüzde 90.15’lik bir artış görüldü. Bu durumda, 2022’de Türkiye’yi tarım ve hayvancılıkta neler beklediği merak konusu olarak gündemde.
Sputnik, çiftçilere ve hayvancılık yapanlara fiyat artışından yaşadıkları zorlukları sordu. Cumhuriyet Halk Partisi Milletvekili ve Tarım, Orman ve Köyişleri Kurulu üyesi Orhan Sarıbal ise tarımın durumunu ve 2022’de Türkiye’yi neler beklediğini anlattı.
‘Bir dönüm tarla 10 bin lirayken, bir ton gübre 16 bin liraya çıktı, hiç bir çiftçi bu sene kar etmedi’
Diyarbakır’da çiftçilik yapan Zeki Alankuş kelamlarına “Bitirdiler çiftçiyi, yok ettiler artık” halinde başladı. Alankuş artan girdi fiyatlarının çiftçiyi epeyce sıkıntı durumda bıraktığını söyleyerek “sıradan bir örnek vereyim, bir dönüm tarla 10 bin lira, bir ton gübre 16 bin liraya çıktı. Gübre 2 bin liradan 16 bin liraya çıktı. Artık çiftçi ne yapacak? Mazot 10 lirayı geçti. Evvelce gübrenin tonunu 2.800 ile 3 bin lira içinde alıyorduk, artık 16 bin lira oldu. Mazot 6 liraydı artık 11 lira. Yem birebir biçimde, çiftçilik bitti, hayvancılık bitti. Saman, yem değerli. hiç bir çiftçi bu sene kar etmedi” dedi.
‘Birfazlaca kişi tarlasını gübresiz ekti, 1’e 2 mi 5 mi verecek bilinmez lakin eskisi üzere 1’e 25 vermez artık’
2 yıldır süren kuraklığın esasen tarımı olumsuz etkilediğini söz eden çiftçi Alankuş “Şimdi daha makûs durumdayız. Bu yıl artan gübre meblağları niçiniyle biroldukça kişi, tarlasını gübresiz ekti. Gübre atmadan tohumu attı ve Allah’a bıraktı. Artık gelecek mi gelmeyecek mi 1’e 2 mi verecek, 1’e 5 mi verecek bilinmez ancak eskisi üzere 1’e 25 vermez artık. En sıradan örneği, Süleyman Demirel, merhum Turgut Özal vaktinde bir kilo buğday satıyorduk 3 kilo gübre alıyorduk. Artık 3 kilo, 5 kiloyu bırak da gübre almak hayal oldu. Birfazlaca arkadaşımız geçinemediği için köyden kente göç etmek zorunda kaldı. Minimum fiyat 2800 lira iken 20 teneke sıvı yağ alınıyordu, artık taban fiyat 4250 ancak 6 teneke yağ alınıyor. 14 teneke zarardayız” diye konuştu.
‘20 tane hayvanım vardı 3 tane kaldı, yem meblağları düşmezse bu işi bırakmak zorunda kalacağız’
Hayvancılık yapan Salih Yalçın ise yem meblağlarının artışına dikkat çekiyor. “Artık karı değil, ne kadar ziyan ettiğimizi hesaplıyoruz” diyen Yalçın “Dövizdeki bizi hayli etkiledi. Yem, arpa, yulaf her şeyin fiyatı hayli arttı. Dolar düştü lakin yem fiyatları düşmedi. Evvelden yemin kilosunu 2 liraya alıyorduk, artık 4.30 oldu. Yüzde 100 artış oldu. Evvelce 20 büyük baş hayvanım vardı lakin artık 3 tane kaldı. Yem fiyatlarından dolayı artık bakamıyoruz. Dün 4 tane keçi kestim, kilosunu 50 liradan sattık. Kasap bunu 75 liraya satıyor. Marketler 90 ve daha üstü fiyata satıyor. esasen hiç bir biçimde kar etmiyoruz. Kardan yana beklentimiz yok. Bizim için en değerli olan şey yem fiyatlarıdır. Yem fiyatları düşerse bizi de rahatlatır. Düşmezse bu işi bırakmak zorunda kalacağız” dedi.
‘Et bulmak da problemli, pahalılık niçiniyle üretici de ziyan edeceği için pazara hayvan getirmiyor’
Besici ve bununla birlikte kasaplık yapan Salih Güden ise artan meblağların hayvan pazarlarına da tesir ettiğini belirtiyor. Güden “Döviz artışı bizi de olumsuz etkiledi. Daha evvel hayvan pazarında etin kilosu 55-60 lira içindeydı. Artık 75 liraya kesim oluyor. Esnaf olarak bizi de hayli etkiliyor. Şu an biz de 75 liraya et satıyoruz. Daha öncesinden 60-65 lira içinde fiyat değişiyordu, artık yükseldi. Evvelce 55 liraya kesim yapıyorduk, artık 70 ile 75 liraya içinde bir fiyatla kesim yapıyoruz. Fiyatlar bu biçimde artınca satışlar düştü. Eskisi üzere olmuyor. Milletin alım gücü de yok. 75 liraya 1 kilo et bana göre de oldukcatur. Her şey artınca et de arttı lakin et öteki eserlere nazaran yüksek oranda artmadı. Şu anda et bulmak da düşünceli. Hayvan pazarına hayli az sayıda hayvan geliyor. Daha öncesinden çok geliyordu. Pahalılık niçiniyle üretici de ziyan edeceği için pazara hayvan getirmiyor. Hayvan pazarına hayvan gelmeyince fiyatlar da yükseliyor. Bilhassa tavukta baya bir artış oldu. Daha öncesinden 10 liraya aldığımız tavuk şuan 23 lira oldu. Bilhassa tavuk fiyatlarında artış oldu” sözlerini kullandı.
‘bu biçimde giderse seneye yüksek fiyatla et satmak zorunda kalacağız, gidişat hiç düzgün değil’
Güden “hem de besicilik de yapıyorum. 2021 yılının Ocak ayında besiciliğe başladığım vakit yemin torbası 85 liraydı bugün yemin torbası 250 lira oldu. Öncelikle yem maliyetlerinin düşürülmesi lazım. Maliyetler yüksek olunca et fiyatlarına da yansıyor. örneğin 1 kilo arpa dönem başında 1.95’den 4.5 liraya çıktı. bu biçimde giderse seneye yüksek fiyatla et satmak zorunda kalacağız, zira gidişat hiç âlâ değil. Tarım Bakanlığı’nın yem meblağlarını düşürmesi lazım, o denli olursa hem üretim artar birebir vakitte vatandaş daha ucuza et yer” diye konuştu.
‘Yılın birinci aylarında kuraklık kaynaklı rekolte düşüklüğü yaşandı”
Cumhuriyet Halk Partisi Milletvekili ve Tarım, Orman ve Köyişleri Komitesi üyesi Orhan Sarıbal, bitkisel üretimde bu yılın birinci aylarında kuraklıktan kaynaklanan bir rekolte düşüklüğünün gözlemlendiği “İlk aylarda yaşanan ıstırap doğal olarak yaşanan kuraklık sebebiyleydi. Bilhassa hububat, mercimek, arpa, yulaf ve buğday da önemli ziyanlar oldu. 2021 yılı büyük bir kuraklık sorunu ile başladı. Bunların başında ise buğday geliyor. Resmi sayılara göre 4-4 buçuk milyon ton lakin bize nazaran 5 milyon tonun epeyce üzerinde bir rekolte düşüklüğü oldu” diye tabir etti.
‘Ülkeler besin stoklarını artırdı, iç dinamiklerini korumak için buğdaya ihracat kısıtı getirdi’
tıpkı vakitte koronavirüs normalleşmelerinin akabinde bir talep artışı olduğunu belirten Sarıbal’a nazaran bunun gerisinde kendini besin stokunu korumak isteyen ülkeler geliyor:
“Bu talebin özünde Hindistan, Çin, Rusya üzere büyük dev ülkelerin kendi besin stoklarında ve kendi hammadde stoklarının arttırılması ve mahallî üretimi mahallî kaynaklara çeşitli ve yüksek oranda kaynaklar ayırarak evvela kendi ülkelerinin insanlarının besin gereksinimini karşılama; olabilecek, gelecekteki risklere karşı bir daha tarımın, planlama, bir daha üretimi, şekillendirme noktasında epeyce önemli tavırları, davranışları oldu. Yani stoklarını arttırma sonucu verdiler. Bundan dolayı da önemli manada dünyada talebe karşın arz yetersizliği yaşandı. örneğin Çin besin stokunu yüzde 50 artırma sonucu aldı. Bu fazlaca değerli, büyük bir sayı. Hindistan besin stoklarını tutmaya karar verdi. Rusya mümkün ve gelecekteki gereksinimlerine bakılırsa buğdaya ihracat kısıtı getirdi. Ukrayna, Romanya tıpkı biçimde. Biroldukça ülke kendi iç dinamiklerini güçlendirmek için bir tavır sergilediler. bununla birlikte Milletlerarası Yeşil Ağ dediğimiz lojistik ve ulaştırmada önemli maliyetler oldu. 2-3 kat… Örneğin, 3 bin dolar olan bir konteyner 7 bin dolara çıktı. 3 bin avro olan Avrupa’ya gidiş gelişler 5 bin avroya çıktı.”
Türkiye’nin artan fiyatlara karşın, buğday ithalatı yaptığına dikkat çeken Sarıbal, meblağların un endüstrisine ekmek meblağları artmasın diye epeyce daha ucuza verildiğine vurgu yaptı.
‘2021’deki talih, harcamaların yapıldığı birinci 6 ayda maliyet bugüne göre epeyce daha makuldü’
Türkiye’de yapılan üretimde en değerli sarfiyatların birinci 6 ayda gerçekleştiğini söyleyen Sarıbal, ondan sonrasında hasatın yapıldığını tabir etti. Birinci ayda ayda sarfiyatların bugüne kıyasla daha makul olduğunun altını çizen Sarıbal “Bitkisel üretici çiftçi ne yazık ki istediği geliri elde edemedi. Girdiler hayli süratli bir biçimde arttı lakin 2021’de talihimiz şuydu. Geçtiğimiz sene bu vakit içinder ekilmişti buğdaylar ve bu biçimde gübrelerin fiyatı daha azdı, ilaç, tohum fiyatları aşağıdaydı. Tohum 2600-3000 liraydı, bugün 5200 lira oldu. İlacın tonu 300 lirayken, bugün 1000 lira oldu. Gübre geçen yıl bu vakit içinder 3000 lira civarındayken 15 bin lira oldu. 2021 avantajımız şuydu. Girdiler bu seneye bakılırsa nazaranceli olarak hayli daha aşağıdaydı. Mazot 6.50 liraydı, artık 11 küsür lira. bu biçimde baktığımızda çiftçi eserini kısmen kıymetli da satmış olsa, elinde tutanlar, Toprak Mahsulleri’ne satanlar hiç bir gelir elde edemedi, elde ettikleri gelir maliyetlerini karşılayamayacak. Tüccarlar da kısmen para kazanmış olabilirler fakat 2021’in birinci aylarındaki maliyetlerine bakılırsa. Kuraklık üzere çiftçiler birebir vakit gübre ve ilaç fiyatlarından da kısmen etkilendiler” dedi.
‘Çiftçinin bir litre sütte 2.6 lira ziyanı var, damızlık hayvanlar bölüme gidiyor’
Mevcut durumda üreticilerin girdi meblağlarının artmasından kaynaklı maliyet ziyanına maruz kaldıklarını söyleyen Sarıbal “Yem fiyatları şu an yüzde 120-130 artmış durumda. Geçen sene 90 lira olan süt yemi, şu an 250 lira. Tıpkı biçimde besi yemi 80-85 lirayken, şu anda 232 lira. Bu şu demektir. Bir litre sütle 1.5 kilo yem alacaksınız. Şu anda 1 litre sütle 800 gram yem alabiliyorsunuz. Şu anda çiftçi ürettiği ile ziyan ediyor ve batıyor. Son 1 yılda önemli manada gebe inekler, damızlık hayvanlar kesite gidiyor. Şu anda da bu paradigma devam ediyor. Sütü 4.70 liraya çıkardılar, 20 kuruş da prim verdiler, 4.90 oldu. Şu anda en ucuz süt yemi 250 lira, bir buçuk litre süt 7.50 lira. Çiftçinin bir litre sütte 2.6 lira ziyanı var” dedi ve ekledi:
‘Çiftçinin borç sarmalı büyüdü, mazot, yem, gübre hepsi peşin alınıyor, alınan kredilerdeki faiz hepsi sırtlarında yük’
“Bir kilo karkas ette yaklaşık 25 kilo yem alması lazım. Bugün et meblağları 60-65 lira içinde. Yem fiyatları 232 lira. ötürüsıyla bir kilo ette 13-14 kilo yem alabiliyor. Çiftçi bir kilo kırmızı et üretmek için yaklaşık 11 kilo yem ziyanı yapıyor, bunun karşılığı 45-46 lira. özetlemek gerekirse, 2021 yılında çiftçi üretimden uzaklaşıyor, doğal afetlerden dolayı önemli ziyan gördü, Eylül ayında vereceklerini hala vermediler. Bugünlerde vermeye çalışıyorlar, ortada para yüzde 50 eridi. Çiftçinin borç sarmalı büyüdü. Bu borçları ödeyebilme gücü yok. Bilhassa tarım kredi borçları daima faizle katlanarak çiftçinin sırtında yük. Çiftçinin toplumsal refahı düzelmedi. Aslında göç, kentlerde sıkışma sorunu tekrar gündemde. Çiftçi hiç bir gelir garantisi olmadığı için en kıymetli sorun çiftçinin parasının olmaması. İlaççıya gittiği vakit vade yok, peşin alacak. Mazotu esasen peşin alacak. Yemi peşin alacak, bununla ilgili hiç bir geliri yok. Çiftçi sütü rastgele bir firmaya verdiği vakit parası lakin 45 gün daha sonra geliyor. Tümü ziyan.”
‘2022 hem tüketici hem üretici için fazlaca daha sıkıntı olacak’
Gelecek yılın 2021’i aratacağını tabir eden Sarıbal “2022 hem üretici hem tüketici açısından devasa yükseklikte maliyet sıkıntılarının olduğu bir yıl olacak. Bunu bakanlık açıklamıyor. Şayet buğday, arpa ekiminde açıklar var ise bakılırsaceğiz ekim alanlarının daralmasını. En büyük risk de, ektiler lakin tahminen kaliteli tohumu kullanmadılar, kâfi gübre atmadılar, hiç gübre atmadılar. ötürüsıyla bu biçimde bir badire ile karşı karşıyayız. Kaldı ki geriye dönme talihiniz yok. ‘tekrar ben buğday ekeyim’ diyecek bir durum yok, bitti, gitti. Biz vaktinde iktidarı ‘tohum, gübre dağıtın’ diye uyardık. Bugün gübrenin fiyatını sıfır da yapsanız geriye dönüp buğday atamayacaksınız. Artık önümüze bakacağız. ötürüsıyla gelecek yılın epey daha sıkıntı olacağını söyleyebilirim” diye konuştu.
‘Türkiye’de bu biçimde giderse, paranız da olsa besine ulaşamayacağınız tarihi bir periyoda hakikat gidiliyor’
“2021 yılında çiftçi için uygun hiç bir şey yok, ötürüsıyla tüketici için de hiç bir düzgün şey yok” diyen Sarıbal, “Bilin, çiftçi ziyan ederse besin olmaz, kâfi üretim olmaz. Türkiye’de bugüne kadar yaşanan bir besin krizi var. Bunun 3 boyutu var, şu an parası olan besine ulaşıyor, olmayan pazarda artık mal arıyor, aşevlerinden yararlanıyor. Bu bir besin krizidir. Türkiye’nin besin bağımsızlığı, garantisi yok. Kâfi besine ulaşabilme gücü yok, muhakkak sınıflar hariç. Bunun yanı sıra Türkiye bundan daha sonra üretimden kaynaklı bir önemli bir besin krizine gidiyor ki, bu şayet bu biçimde devam ederse paranız da olsa besine ulaşamayacağınız tarihî bir periyoda hakikat gidiyor. Bizim besin krizinin üretimden kaynaklandığı bir periyoda hakikat dönüştüğünü açıkça paylaşmak lazım. Zira girdiler büsbütün ithalata dayalı ve ne yazık ki ekmek bile bugün ithalata dayalı” sözlerini kullandı.