Türk dış siyasetinde Ortadoğu’da Körfez Arap ülkelerinin akabinde Güney Kafkasya’da da ‘normalleşme’ gündemi devreye sokuldu. Ankara ve Erivan’dan bir müddetdir ‘açılım’ sinyalleri gelmekteyken, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, mecliste bakanlığının bütçe görüşmeleri sırasında atılacak somut adımları duyurdu. Çavuşoğlu, Ermenistan’la olağanlaşma adımları için karşılıklı özel temsilciler atanacağını ve charter uçuşlarının başlayacağını söylemiş oldu. Çavuşoğlu, adımları Bakü idaresiyle birlikte atılacağını vurguladı.
Azerbaycan ve Ermenistan içinde geçen yılki Dağlık Karabağ savaşının Erivan’ın ağır hezimetiyle sonuçlanmasının akabinde çabucak hemen tam bir barış muahedesine ulaşılabilmiş değil. Ateşkes sağlanması ve barışın genel çizgilerinin çizilmesinde tesirli olan Rusya Federasyonu Devlet Lideri Vladimir Putin, son hudut tansiyonunun akabinde iki ülke önderlerini Soçi’de buluşturmuştu. Bu bahiste Avrupa Birliği (AB) de kolları sıvamış görünüyor. Ankara’nın ‘normalleşmeye’ dair somut adım açıklamaları da, AB Doğu Paydaşlığı projesi kapsamında Azerbaycan Devlet Lideri İlham Aliyev ile Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan‘ın Brüksel’de ağırlanmasıyla eş vakitli geldi.
Türkiye’nin Ermenistan’la yeni olağanlaşma teşebbüsünü Ortadoğu, Avrasya ve Asya-Pasifik Araştırmaları Platformu (ODAP) Yöneticisi Dr. Ali Semin ile konuştuk.
‘2009’daki Türkiye’nin Ermenistan açılımı, Azerbaycansızdı’
Dr. Ali Semin’e nazaran, Ankara’nın 2009’daki Ermenistan açılımıyla bugünkü Ermenistan açılımı içinde epeyce fark var. Eski açılımın Azerbaycan dışlanarak yürütüldüğünü belirten Semin, bu sefer Dağlık Karabağ savaşı daha sonrası Erivan ile Bakü içinde açılan görüşme kanalından Türkiye’nin de faydalandığını lisana getirdi:
“2009’daki Türkiye’nin Ermenistan açılımıyla bugünkü Ermenistan açılımı içinde fazlaca fark var. bu biçimde Azerbaycansız bir Ermenistan açılımı vardı. Geçtiğimiz yıldaki 44 gün süren çatışma Ermenistan ile Azerbaycan içinde bir görüşme kanalı da açtı. Yalnızca Ermenistan ve Azerbaycan içinde değil dolaylı yoldan Türkiye için de bir kanal açtı. Türkiye ile Azerbaycan stratejik ortak haline geldi; ‘tek millet, iki devlet’ formunda hareket edilmesinin devam etmesinden dolayı… 2021’de Türkiye artık hem bölgesel hem global manada daha epey olan krizlerle boğuşmaktansa ıslahat edilmiş bir dış siyasetle karşımıza çıkıyor. BAE, Mısır, Suudi Arabistan, İsrail ile de önümüzdeki vakit içinderda bir olağanlaşma süreci olabilir. Ancak burada bilhassa Ermenistan ile düzgün niyet biçiminde temsilcilik ataması var. Özel temsilciler çoklukla bir ülkeyle bağlar fazlaca düzgün olmadığı vakit bir diplomat tahlil yolu açsın atanır. Bu niçinle özel temsilciye epey bakılırsav düşüyor. Bu bakılırsavi de tek başına yapmayacak. Bu devlet siyaseti biçiminde yapılacak.”
‘Türkiye, Güney Kafkasya’da yük koymak istiyor’
Semin, Ankara’nın Dağlık Karabağ savaşı daha sonrasında Güney Kafkasya’da tartısını koymak istediği görüşünde. Savaşta Azerbaycan ile stratejik ortak haline gelinmesinin bunda tesirli olduğunu belirten Semin, lakin bunun vakit alacağı görüşünde. AB’nin de devreye girmeye çalıştığı hudut tansiyonunun tahlili, Erivan’ın ‘soykırım’ tezlerinden vazgeçmesi ve 3+3 formülü üzere ögelere atıf yapan Semin, bu konularda adımlar atılmazsa olağanlaşma sürecinin devam edemeyeceğinin altını çizdi:
“Türkiye-Azerbaycan içinde son periyottaki gelişmeler ve Ermenistan ile Azerbaycan içindeki 44 günlük savaşın sonucunda şu var. Türkiye, Güney Kafkasya’da bir tartı koymak istiyor. Zira Azerbaycan ile stratejik ortak haline geldi. Suşa beyannamesini bir ‘stratejik ortaklık’ olarak nitelendiriyorum. Bunun sonucunda Ervian’la atılacak adımlara bakalım. Özel temsilcilik, uçuşların başlaması halinde âlâ niyetlilikle olağanlaşma adımı atıldığını görüyorum. Bu bağların tam manasıyla âlâ olacağı manasına gelmiyor. Biraz vakit alacak. Zira Türkiye’nin tasaları var, Ermenistan’ın da beklentileri var. Bunlardan biri, Azerbaycan ile Ermenistan içindeki hudut tansiyonunun çözülmesi. Bunun için ne adım atılacak? Sanki iki taraf statüyü mü koruyacak, yoksa Ermenistan’ın hala işgal ettiği Azerbaycan topraklarından çekilmesiyle bir hudut tarifi mı yapılacak? Bunun için Avrupa Birliği tarafınca bir karar verildi. Burada bir alt kurul halinde çalışmalar devam edecek. Bu Türkiye açısından değerli bir adım olacak. İkincisi, Ermenistan kelamda Ermeni soykırımından bundan vazgeçecek mi? Bunu önümüzdeki süreçte görmemiz gerekiyor. Üçüncüsü de Türkiye’nin 3+3 formülü vardı; Gürcistan, Azerbaycan, Ermenistan, bir de İran, Türkiye ve Rusya. Bu platform kurulursa Zengezur Koridoru’nun açılması, ticaretin olması iki tarafı da şad edecek ve Güney Kafkasya’da aslında bir barış, istikrar sürecinin başlaması ve ticari manada da bakılması gerekiyor. Güney Kafkasya’da şayet bunlar gerçekleşmezse olağanlaşma sürecinin kısmi de olsa devam edemeyeceğini düşünüyorum. Karşılıklı adımlardır. Uzun müddettir Paşinyan’dan değerli iletiler geliyor, Türkiye tarafınca da sıcak bildiriler gönderiliyor. İkili bir olağanlaşma süreci için üçüncü bir ülke olmadan görüşme talebidir bu. Bu bir dilektir, bunun vakit içerisinde nasıl rayına gireceğini görmemiz gerekiyor.”
‘Suriye’deki işbirliğini Güney Kafkasya’ya taşımak Moskova için de avantajlı’
Ankara’nın tartısını Azerbaycan ile bir arada hareket etmekten aldığına işaret eden Semin, Türkiye’nin Rusya ile Suriye’deki işbirliğini Güney Kafkasya’ya taşımasının Moskova için de avantajlı olacağını savundu. Semin, AB’nin Kafkasya ile ilgilendiğini, Doğu İştiraki üzerinden genişleme siyasetleri yürüttüğünü söylerken, bu tavırda güç siyasetlerinin tesirleri olduğu değerlendirmesi yaptı:
“Şu anda Türkiye tarafında, Azerbaycan ile hareket etmesiyle Güney Kafkasya’da yükü kelam konusu. Türkiye’nin Rusya ile Suriye’de işbirliği kelam konusuyken, bunu Güney Kafkasya’da da işbirliğine dönüştürmesi Rusya için de avantajlı. Rusya o bölgeye AB’nin ya da ABD’nin girmesini istemiyor. Türkiye’nin Azerbaycan-Ermenistan içindeki savaşta Bakü’ye takviyesi Fransa başta olmak üzere Batılı ülkeler tarafınca daima eleştirildi. AB, Kafkasya ile aslına bakarsan ilgilenen bir örgüt. 2004’te komşuluk siyaseti oluşturmaya, 2007’de Karadeniz sinerjisi halinde bir siyaset izlemeye çalıştı. 2009’dan daha sonra da Doğu Ortaklıklığı’yla ilgili siyasetler üretmeye çalışıyor. AB şunu görüyor: Doğu Avrupa üzerinden genişleyebilirim. Bu da Kafkasya’ya yönelmesini sağlıyor. AB’nin unuttuğumuz bir konusu, güç sıkıntısı. Son bilgilere baktığımızda AB, petrolün yüzde 6’sını Azerbaycan’dan alıyor. Güç boru sınırlarının da fazlaca önemli jeopolitik bir manası var. Oraya yalnızca Rusya’yı dengelemek değil bununla birlikte çıkarlarına bilhassa güç üzerinden bakmamız gerekiyor.”
‘Azerbaycan ve Ermenistan hem Rusya birebir vakitte Avrupa Birliği’ni dengelemeye çalışıyor’
Dr. Semin’e göre Ankara bölgede AB isteği üzerine bulunmuyor. Azerbaycan ve Ermenistan önderlerinin evvel 26 Kasım’da Putin öncülüğündeki ‘Soçi buluşmasına’, akabinde Brüksel’deki temaslarına atıf yapan Semin, iki ülkenin Rusya ile AB faktörünü dengelemeye çalıştıkları görüşünde. Ankara’nın ise bölgede istikrar siyaseti izlemesinin ehemmiyetine atıf yapan Semin, bilhassa Ermenistan’la sonun açılmasının Erivan için büyük ehemmiyetine dikkat çekti:
“Türkiye’nin burada AB’nin isteği üzerine olduğunu düşünmüyorum. Büsbütün Azerbaycan sınırında Rusya üzerinden Ermenistan’a yakınlaştıkça Türkiye de Azerbaycan’ın yanında olmak için Ermenistan ile de normalleşebiliyor. 2009’daki açılımda Azerbaycan fazlaca büyük reaksiyon vermişti. Birkaç Azerbaycanlı gazeteciyle sohbet etmiştim, ‘Türkiye niye bunu yaptı?’ demişlerdi, epey önemli sorguladılar. Burada ise gördüğüm kadarıyla aslına bakarsan 26 Kasım’da Soçi’de Putin ile Aliyev ve Paşinyan görüştüler. çabucak sonrasında Brüksel’deki görüşmeler oldu. İki taraf için de güç bir müddetç var. Bir tarafta Rusya faktörü, bir tarafta AB faktörü var. İki ülke iki tarafı da dengelemeye çalışıyor. Paşinyan’ı Batı yanlısı bir isim olarak hatırlıyoruz. Bu hem de Aliyev için de geçerlidir. Türkiye’nin de dengeleyici bir siyaset izlemesi gerekiyor. İstikrar siyaseti izlerseniz, vakit ortasında tahminen hudut konusunda tahlile ulaşılabilir. Alt kurullar kurarak hudut gerginliğini çözmeye çalışsalar da Türkiye’nin teşebbüste bulunarak Ermenistan’la hududu açması Ermenistan için epeyce kıymetli bir şey. Şayet bunu yaparsa Ardahan başta olmak üzere Türkiye’de kıymetli bir ticaret olacaktır. Bu süreçte Azerbaycan, Ermenistan ile esasen yakınlaşmış durumda. Rusya da değerli bir faktör olarak ortada. Rusya, Türkiye’nin dengeleyici bir öge olarak durmasını istiyor. Yani gerektiğinde Azerbaycan’ı ikna edecek. Rusya için de gerektiğinde Ermenistan’ı ikna edecek biçimde bir konsensüs sağlanmış gözüküyor, Rusya-Türkiye bağlantılarında Güney Kafkasya’da.”
‘AB bölgeye güç çizgilerinin güvenliği üzerinden müdahale ediyor’
Semin’e göre AB’nin Güney Kafkasya’da aktif olma eforu Rusya’yı dengeleme siyasetiyle birlikte güç çizgilerinin güvenliğini sağlamak isteklerine da dayanıyor:
“Avrupa güç konusunda önemli bir kriz de yaşıyor. Onun için bu süreçte Azerbaycan’ın biraz güç boyutu olduğunu düşünüyorum. Bilhassa Rusya’nın da bölgedeki varlığına karşı bir dengeleme istiyorlar. Ukrayna’daki sıkıntıları biliyoruz. AB, ABD ve NATO tarafınca neredeyse çatışma haline gelmiş, daima bir ruhsal savaş var Rusya üzerinde. Bunları bir bütün olarak değerlendirdiğimizde ister istemez AB’nin burada sessiz kalması demek Rusya’nın daha epeyce hareket etmesini sağlayacak. Rusya’nın da temel gayesi Kafkasya’daki istikrarlar içerisine Batı’nın epeyce fazla girmemesi. aslına bakarsanız Paşinyan’a karşı sessiz kalması, son dakika müdahil olup taraflara kendi farkını, gücünü göstermesi, yalnızca istikrar ögesi değil bununla birlikte Rusya’nın dünyaya ‘Ben burada olduğum surece ateşkesi de savaşı da tetikleyebilecek bir aktörüm’ demesiydi. Bütün bu gelişmeleri değerlendirdiğimizde Rusya’yı dengeleme siyasetiyle bir arada güç çizgilerinin güvenliği üzerinden AB’nin müdahale ettiğini düşünüyorum.”
Azerbaycan ve Ermenistan içinde geçen yılki Dağlık Karabağ savaşının Erivan’ın ağır hezimetiyle sonuçlanmasının akabinde çabucak hemen tam bir barış muahedesine ulaşılabilmiş değil. Ateşkes sağlanması ve barışın genel çizgilerinin çizilmesinde tesirli olan Rusya Federasyonu Devlet Lideri Vladimir Putin, son hudut tansiyonunun akabinde iki ülke önderlerini Soçi’de buluşturmuştu. Bu bahiste Avrupa Birliği (AB) de kolları sıvamış görünüyor. Ankara’nın ‘normalleşmeye’ dair somut adım açıklamaları da, AB Doğu Paydaşlığı projesi kapsamında Azerbaycan Devlet Lideri İlham Aliyev ile Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan‘ın Brüksel’de ağırlanmasıyla eş vakitli geldi.
Türkiye’nin Ermenistan’la yeni olağanlaşma teşebbüsünü Ortadoğu, Avrasya ve Asya-Pasifik Araştırmaları Platformu (ODAP) Yöneticisi Dr. Ali Semin ile konuştuk.
‘2009’daki Türkiye’nin Ermenistan açılımı, Azerbaycansızdı’
Dr. Ali Semin’e nazaran, Ankara’nın 2009’daki Ermenistan açılımıyla bugünkü Ermenistan açılımı içinde epeyce fark var. Eski açılımın Azerbaycan dışlanarak yürütüldüğünü belirten Semin, bu sefer Dağlık Karabağ savaşı daha sonrası Erivan ile Bakü içinde açılan görüşme kanalından Türkiye’nin de faydalandığını lisana getirdi:
“2009’daki Türkiye’nin Ermenistan açılımıyla bugünkü Ermenistan açılımı içinde fazlaca fark var. bu biçimde Azerbaycansız bir Ermenistan açılımı vardı. Geçtiğimiz yıldaki 44 gün süren çatışma Ermenistan ile Azerbaycan içinde bir görüşme kanalı da açtı. Yalnızca Ermenistan ve Azerbaycan içinde değil dolaylı yoldan Türkiye için de bir kanal açtı. Türkiye ile Azerbaycan stratejik ortak haline geldi; ‘tek millet, iki devlet’ formunda hareket edilmesinin devam etmesinden dolayı… 2021’de Türkiye artık hem bölgesel hem global manada daha epey olan krizlerle boğuşmaktansa ıslahat edilmiş bir dış siyasetle karşımıza çıkıyor. BAE, Mısır, Suudi Arabistan, İsrail ile de önümüzdeki vakit içinderda bir olağanlaşma süreci olabilir. Ancak burada bilhassa Ermenistan ile düzgün niyet biçiminde temsilcilik ataması var. Özel temsilciler çoklukla bir ülkeyle bağlar fazlaca düzgün olmadığı vakit bir diplomat tahlil yolu açsın atanır. Bu niçinle özel temsilciye epey bakılırsav düşüyor. Bu bakılırsavi de tek başına yapmayacak. Bu devlet siyaseti biçiminde yapılacak.”
‘Türkiye, Güney Kafkasya’da yük koymak istiyor’
Semin, Ankara’nın Dağlık Karabağ savaşı daha sonrasında Güney Kafkasya’da tartısını koymak istediği görüşünde. Savaşta Azerbaycan ile stratejik ortak haline gelinmesinin bunda tesirli olduğunu belirten Semin, lakin bunun vakit alacağı görüşünde. AB’nin de devreye girmeye çalıştığı hudut tansiyonunun tahlili, Erivan’ın ‘soykırım’ tezlerinden vazgeçmesi ve 3+3 formülü üzere ögelere atıf yapan Semin, bu konularda adımlar atılmazsa olağanlaşma sürecinin devam edemeyeceğinin altını çizdi:
“Türkiye-Azerbaycan içinde son periyottaki gelişmeler ve Ermenistan ile Azerbaycan içindeki 44 günlük savaşın sonucunda şu var. Türkiye, Güney Kafkasya’da bir tartı koymak istiyor. Zira Azerbaycan ile stratejik ortak haline geldi. Suşa beyannamesini bir ‘stratejik ortaklık’ olarak nitelendiriyorum. Bunun sonucunda Ervian’la atılacak adımlara bakalım. Özel temsilcilik, uçuşların başlaması halinde âlâ niyetlilikle olağanlaşma adımı atıldığını görüyorum. Bu bağların tam manasıyla âlâ olacağı manasına gelmiyor. Biraz vakit alacak. Zira Türkiye’nin tasaları var, Ermenistan’ın da beklentileri var. Bunlardan biri, Azerbaycan ile Ermenistan içindeki hudut tansiyonunun çözülmesi. Bunun için ne adım atılacak? Sanki iki taraf statüyü mü koruyacak, yoksa Ermenistan’ın hala işgal ettiği Azerbaycan topraklarından çekilmesiyle bir hudut tarifi mı yapılacak? Bunun için Avrupa Birliği tarafınca bir karar verildi. Burada bir alt kurul halinde çalışmalar devam edecek. Bu Türkiye açısından değerli bir adım olacak. İkincisi, Ermenistan kelamda Ermeni soykırımından bundan vazgeçecek mi? Bunu önümüzdeki süreçte görmemiz gerekiyor. Üçüncüsü de Türkiye’nin 3+3 formülü vardı; Gürcistan, Azerbaycan, Ermenistan, bir de İran, Türkiye ve Rusya. Bu platform kurulursa Zengezur Koridoru’nun açılması, ticaretin olması iki tarafı da şad edecek ve Güney Kafkasya’da aslında bir barış, istikrar sürecinin başlaması ve ticari manada da bakılması gerekiyor. Güney Kafkasya’da şayet bunlar gerçekleşmezse olağanlaşma sürecinin kısmi de olsa devam edemeyeceğini düşünüyorum. Karşılıklı adımlardır. Uzun müddettir Paşinyan’dan değerli iletiler geliyor, Türkiye tarafınca da sıcak bildiriler gönderiliyor. İkili bir olağanlaşma süreci için üçüncü bir ülke olmadan görüşme talebidir bu. Bu bir dilektir, bunun vakit içerisinde nasıl rayına gireceğini görmemiz gerekiyor.”
‘Suriye’deki işbirliğini Güney Kafkasya’ya taşımak Moskova için de avantajlı’
Ankara’nın tartısını Azerbaycan ile bir arada hareket etmekten aldığına işaret eden Semin, Türkiye’nin Rusya ile Suriye’deki işbirliğini Güney Kafkasya’ya taşımasının Moskova için de avantajlı olacağını savundu. Semin, AB’nin Kafkasya ile ilgilendiğini, Doğu İştiraki üzerinden genişleme siyasetleri yürüttüğünü söylerken, bu tavırda güç siyasetlerinin tesirleri olduğu değerlendirmesi yaptı:
“Şu anda Türkiye tarafında, Azerbaycan ile hareket etmesiyle Güney Kafkasya’da yükü kelam konusu. Türkiye’nin Rusya ile Suriye’de işbirliği kelam konusuyken, bunu Güney Kafkasya’da da işbirliğine dönüştürmesi Rusya için de avantajlı. Rusya o bölgeye AB’nin ya da ABD’nin girmesini istemiyor. Türkiye’nin Azerbaycan-Ermenistan içindeki savaşta Bakü’ye takviyesi Fransa başta olmak üzere Batılı ülkeler tarafınca daima eleştirildi. AB, Kafkasya ile aslına bakarsan ilgilenen bir örgüt. 2004’te komşuluk siyaseti oluşturmaya, 2007’de Karadeniz sinerjisi halinde bir siyaset izlemeye çalıştı. 2009’dan daha sonra da Doğu Ortaklıklığı’yla ilgili siyasetler üretmeye çalışıyor. AB şunu görüyor: Doğu Avrupa üzerinden genişleyebilirim. Bu da Kafkasya’ya yönelmesini sağlıyor. AB’nin unuttuğumuz bir konusu, güç sıkıntısı. Son bilgilere baktığımızda AB, petrolün yüzde 6’sını Azerbaycan’dan alıyor. Güç boru sınırlarının da fazlaca önemli jeopolitik bir manası var. Oraya yalnızca Rusya’yı dengelemek değil bununla birlikte çıkarlarına bilhassa güç üzerinden bakmamız gerekiyor.”
‘Azerbaycan ve Ermenistan hem Rusya birebir vakitte Avrupa Birliği’ni dengelemeye çalışıyor’
Dr. Semin’e göre Ankara bölgede AB isteği üzerine bulunmuyor. Azerbaycan ve Ermenistan önderlerinin evvel 26 Kasım’da Putin öncülüğündeki ‘Soçi buluşmasına’, akabinde Brüksel’deki temaslarına atıf yapan Semin, iki ülkenin Rusya ile AB faktörünü dengelemeye çalıştıkları görüşünde. Ankara’nın ise bölgede istikrar siyaseti izlemesinin ehemmiyetine atıf yapan Semin, bilhassa Ermenistan’la sonun açılmasının Erivan için büyük ehemmiyetine dikkat çekti:
“Türkiye’nin burada AB’nin isteği üzerine olduğunu düşünmüyorum. Büsbütün Azerbaycan sınırında Rusya üzerinden Ermenistan’a yakınlaştıkça Türkiye de Azerbaycan’ın yanında olmak için Ermenistan ile de normalleşebiliyor. 2009’daki açılımda Azerbaycan fazlaca büyük reaksiyon vermişti. Birkaç Azerbaycanlı gazeteciyle sohbet etmiştim, ‘Türkiye niye bunu yaptı?’ demişlerdi, epey önemli sorguladılar. Burada ise gördüğüm kadarıyla aslına bakarsan 26 Kasım’da Soçi’de Putin ile Aliyev ve Paşinyan görüştüler. çabucak sonrasında Brüksel’deki görüşmeler oldu. İki taraf için de güç bir müddetç var. Bir tarafta Rusya faktörü, bir tarafta AB faktörü var. İki ülke iki tarafı da dengelemeye çalışıyor. Paşinyan’ı Batı yanlısı bir isim olarak hatırlıyoruz. Bu hem de Aliyev için de geçerlidir. Türkiye’nin de dengeleyici bir siyaset izlemesi gerekiyor. İstikrar siyaseti izlerseniz, vakit ortasında tahminen hudut konusunda tahlile ulaşılabilir. Alt kurullar kurarak hudut gerginliğini çözmeye çalışsalar da Türkiye’nin teşebbüste bulunarak Ermenistan’la hududu açması Ermenistan için epeyce kıymetli bir şey. Şayet bunu yaparsa Ardahan başta olmak üzere Türkiye’de kıymetli bir ticaret olacaktır. Bu süreçte Azerbaycan, Ermenistan ile esasen yakınlaşmış durumda. Rusya da değerli bir faktör olarak ortada. Rusya, Türkiye’nin dengeleyici bir öge olarak durmasını istiyor. Yani gerektiğinde Azerbaycan’ı ikna edecek. Rusya için de gerektiğinde Ermenistan’ı ikna edecek biçimde bir konsensüs sağlanmış gözüküyor, Rusya-Türkiye bağlantılarında Güney Kafkasya’da.”
‘AB bölgeye güç çizgilerinin güvenliği üzerinden müdahale ediyor’
Semin’e göre AB’nin Güney Kafkasya’da aktif olma eforu Rusya’yı dengeleme siyasetiyle birlikte güç çizgilerinin güvenliğini sağlamak isteklerine da dayanıyor:
“Avrupa güç konusunda önemli bir kriz de yaşıyor. Onun için bu süreçte Azerbaycan’ın biraz güç boyutu olduğunu düşünüyorum. Bilhassa Rusya’nın da bölgedeki varlığına karşı bir dengeleme istiyorlar. Ukrayna’daki sıkıntıları biliyoruz. AB, ABD ve NATO tarafınca neredeyse çatışma haline gelmiş, daima bir ruhsal savaş var Rusya üzerinde. Bunları bir bütün olarak değerlendirdiğimizde ister istemez AB’nin burada sessiz kalması demek Rusya’nın daha epeyce hareket etmesini sağlayacak. Rusya’nın da temel gayesi Kafkasya’daki istikrarlar içerisine Batı’nın epeyce fazla girmemesi. aslına bakarsanız Paşinyan’a karşı sessiz kalması, son dakika müdahil olup taraflara kendi farkını, gücünü göstermesi, yalnızca istikrar ögesi değil bununla birlikte Rusya’nın dünyaya ‘Ben burada olduğum surece ateşkesi de savaşı da tetikleyebilecek bir aktörüm’ demesiydi. Bütün bu gelişmeleri değerlendirdiğimizde Rusya’yı dengeleme siyasetiyle bir arada güç çizgilerinin güvenliği üzerinden AB’nin müdahale ettiğini düşünüyorum.”