Suriye’de ABD öncülüğündeki Batı’nın, siyasal İslam’ı araçsallaştırarak giriştiği savaş büyük ölçüde teskin olsa da, 12 yılda yarattığı şok dalgaları en çok Türkiye’yi vurmuş durumda. Erdoğan idaresinin Suriye’nin kuzeyindeki statükoyu sürdürme ve Şam ile anlaşmamaktaki ısrarı sürerken, Türkiye’de 5 milyonu bulan mülteci sorunu iç siyasetin kıymetli materyali. Başlangıçta savaştan kaçan insanların akını, ekonomik sebepli göçle birleşmişken, ‘göçmenlerin geri gönderilmesi’ başlıklı hararetli tartışmalar, Suriyelilerin memleketlerine ‘bayram ziyaretleri’ temasıyla birleşerek bir daha ağırlaştı.
Bilhassa Ümit Özdağ liderliğindeki Zafer Partisi’nin mevzuyu gündemde tutması dikkat çekiyor İçişleri Bakanı Süleyman Soylu bu defa, “Bu bayram için de önümüzdeki bayram için de inançlı bölgelere gidiş konusunda da kısıtımız kelam konusu. Bayramda gidişlere müsaade etmemek konusunda kıymetlendirmemiz var” açıklaması yaptı.
‘Bitirilmeyen’ Suriye savaşı ve sığınmacı krizini araştırmacı muharrir Buyruk Aşnas ile konuştuk.
‘Türkiye dahil Batı mülteci kartını Suriye idaresini yıkmak için kullandı’
Buyruk Aşnas’a bakılırsa, Türkiye açısından Suriye’den kaynaklı mülteci sorunu ‘düzensiz göç’ olarak tanımlanamaz. Bunun en başından itibaren ‘özellikle istenildiğini, kast edildiğini’, BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin de göz yumduğunu belirten Aşnas, bunun niçininin Türkiye dahil Batı’nın mülteci kartının Suriye idaresini yıkmak amaçlı kullanımı olduğunu vurguladı:
“Özellikle Türkiye açısından Suriye’den kaynaklanan mülteci meselesinin sistemsiz göç ortasında tanımlanabileceğini düşünmüyorum. Zira bu en başından itibaren umulmadık sayılara ulaştı, konjonktür değişti. Lakin bu bilhassa istenildi, kastedildi ve mültecilerle silahlılar bir ortaya kondu. BM Yüksek Komiserliği de buna göz yumdu. ötürüsıyla sıkıntıyı temelinden almazsak tahminen de epey düzgün sonuçlara varamayabiliriz. Şu an Türkiye’nin de öbür ülkelerin de sistemsiz göç sorunu var. Türkiye’nin sığınmacı sorunu da var, can yakıcı bir sorun haline geldi. Televizyonlar daima bu mevzuyu işlediler. Ancak bu Suriye sıkıntısında şuurlu olarak başlatıldı. Mülteci kartı başta Türkiye olmak üzere Batı tarafınca Suriye’deki idaresi yıkmakta kullanılmak istendi. 2014-15’ten daha sonra, 2016’da Halep’in geri kalan kısmı kurtarıldıktan daha sonra bu işin olamayacağı anlaşıldı. Ancak sığınmacı boyutu itibariyle de denetimden çıkmıştı, oldu bitti ile hayli farklı yerlere geldi.”
‘Bütün toplumu derinden etkileyen bir sorun ve bir tahlil bulunması gerekiyor’
Aşnas, ırkçılık yapılmaması gerektiğini lakin mülteci probleminin Türkiye toplumunu derinden etkileyen ve çözülmesi gereken büyük bir sorun olduğunu vurguladı. Fakat Aşnas’a bakılırsa hem iktidar hem muhalefet bu sorunda dağılmış durumda, topluma hiç bir somut proje sunan yok:
“Seçimlerin yaklaşmasıyla gitgide daha epey tartışılır oldu. Elbet bunun yarattığı siyasi, demokratik, toplumsal, ekonomik meseleler var, bunları görmezden gelemeyiz. Lakin bugün Türkiye Cumhuriyeti’nde hem hükümetin hem muhalefetin kendi naçizane görüşüm dağılmış durumda olduğu. O denli boyutlara geldi ki bu işin ortasından çıkılamıyor. Anketlerde hayat pahalılığından daha sonra halkın en hayli şikayet ettiği bahis bu. ‘Marjinal’ görünebilecek bir parti bile aslında fazlaca tanınan bir hale geldi. Daha evvel Dışişleri Bakanlığı yapmış, başbakan yardımcılığı yapmış profesörler bu partiye katıldılar. Devlet ne yapacağını bilemez durumda, çelişkiler ortasında. Daha berbatı karşısındaki muhalefet dediğimiz Millet İttifakı da o denli, kendi ortasında çelişkili. Bu Millet İttifakı’nın en büyük partisi, bugüne kadar fazlaca adım attı üzere görünüyor ancak bu adımlara baktığınızda bir bütünsellik goremiyorsunuz, kendi ortasında çelişkili. Rastgele bir somut projeyi Türk toplumuna sunan yok. Irkçı olmak zorunda değiliz lakin bu bütün toplumu derinden etkileyen bir sorun ve buna bir tahlil bulunması gerekiyor.”
‘Ürdün ve Lübnan’da mülteci sayısı azalma trendinde, yalnızca Türkiye’de artıyor’
Savaşın bir etabında Ürdün ve Lübnan’da Suriyeli mülteci sayısının dengelendiği ve azalma trendine girdiğini belirten Aşnas, sayının yalnızca Türkiye’de arttığını anımsattı. Aşnas’a bakılırsa bunda Türkiye’nin Suriye topraklarına müdahalesi de tesirli:
“Gazeteci Ali Örnek’in de işaret ettiği bir nokta var. Savaşın bir noktasına kadar Suriye’nin hudut komşularındaki mülteci sayısı aşağı üst yakındı. 2016’dan itibaren Ürdün, Lübnan esasen ikircikli bir tavırdaydı. Birinci senelerda kendi iç istikrarları niçiniyle bu işten çekilmeye çalıştılar, bunlar çıkınca mülteci sayısı sabitlendi. Türkiye’deki ise gitgide artmaya başladı. Zira savaş Türkiye’nin çabucak sonundaki yerlerde ve Türkiye’nin müdahalesiyle oldu. Savaşta beşerler doğal olarak kaçarlar. Lübnan’da 1.5 milyonu aşıyordu, bugün 800 bin civarlarına inmiş durumda. Neredeyse yarıya yakın bir dönüş var. Lübnan da istikrarlı bir ülke değil. Suriye’den nefret edenlerin devlet ortasında pozisyonları var. Ürdün’de bu kadar olmamakla birlikte bir daha sayı aşağı çekildi. Irak konusu değişik, kendine has bir özelliği var, orada IŞİD hala duruyor. Orada mültecilerin 150-200 bin ortası oldukları iddia ediliyor. Sadece Türkiye’de bu sayı artıyor. Öbür ülkelerde azalma oranları farklı olmakla birlikte iniş trendine girdi lakin Türkiye’de bu olmadı.”
‘Türkiye’de hükümet ve muhalefet ABD ve NATO siyasetleri dışına çıkmıyor’
Ankara’nın 194 bin Suriyelinin vatandaş yapıldığı açıklamasına güvenmeyen Aşnas, gönderildiği söylenen 400 bin kişinin de bir daha Türkiye denetimindeki İdlib’e yollandığını anımsattı. Aşnas’a nazaran Türkiye’de iktidar ve muhalefetin Suriye’de istedikleri ödünleri alana kadar problemlerin çözülmesini istemeyen ABD ve NATO siyasetlerinin dışına çıkmaması asıl sorun:
“Türkiye’de vatandaş olan 194 bin dediler fakat açıkçası Türkiye’nin mültecilerle ilgili hiç bir verisine güvenemiyorum. Ne kadar kişiyi vatandaş yaptıklarını da bilemiyorum. 400 bin kadar kişiyi de gönderdik dediler. Gönderdikleri yer de Türkiye denetimindeki yerler. Suriyeli sığınmacılarla ilgili yaratılan meseleler yalnızca Türkiye’de olmadığı için İdlib’de, Türkiye sonunun tabanında ve güneyinde kaç yüz milyon insanın fazlaca güç şartlarda yaşadığını da bilmiyoruz. Bu birbirine o kadar karıştı ki Türkiye birtakım bireyleri hudut dışına gönderiyor, genelde İdlib’e. Afganları bile gönderdiği oldu. Türkiye’de hükümet ve muhalefet ABD ve NATO siyasetleri dışına çıkmıyor. Zira onlar Suriye’deki istikrarsızlığın devam etmesi ve Suriye’de kendi istedikleri ödünleri alana kadar sıkıntıların çözülmesini istemiyorlar. Türkiye de buna en büyük katkıda bulunan ülke. Seçim yaklaştığı için ve bu halk içinde gitgide şikayet konusu olduğu için iktidar bile daha evvelki telaffuzlarıyla çelişen adımlar atmaya, tahminen de Suriye ile görüşmeye çalıştı.”
‘Türkiye’den daha zayıf bir ülke olsa da Suriye önşartlarını değiştirmiş değil’
Aşnas’a göre Türkiye’nin mülteci problemini Suriye hükümetiyle toplantıdan çözmesi mümkün değil. Fakat Erdoğan’ın taa 2011’de sıkıntıyı ‘Türkiye’nin iç sorunu’ olarak tanımladığını anımsatan Aşnas, mülteci probleminin tahlili için temel paradigma değişimi gerektiğini, bu biçimde bir eğilimin ise ne iktidar ne de muhalefette bulunduğunun altını çizdi. Aşnas, Ankara’nın karşısında ise Türkiye’den daha zayıf bir ülke olsa da ilkesel olarak önşartlarını değiştirmemiş olan Şam idaresi bulunduğunu anımsattı:
“Ürdün ve Lübnan’dan farklı olarak Türkiye’nin Suriyeli sığınmacı sorunu var. Bu sorunu Suriye hükümetiyle toplantıdan çözmeniz mümkün değil. Ne kadar kamuoyunu tatmin edecek tahlillere ulaşırsınız, o farklı bir tartışma. Lakin tahlil istiyorsanız, beğenirsiniz beğenmezsiniz BM’nin tanıdığı bir devlet var, onunla görüşmek zorundasınız. Onunla görüşebilmek için de siyasetinizi değiştirmeniz lazım. Sıkıntı sığınmacı sıkıntısı değil. Suriye ile olan sorun Türkiye’nin Suriye siyaseti, bu sıradan bir dış siyaset konusu da değil. 2011 Ağustos’undan beri Erdoğan’ın söylemiş olduği üzere ‘Türkiye’nin bir iç sorunu’, temel siyasi sıkıntılarından haline gelmiş, büsbütün Türkiye tarafınca bu hale getirilmiş durumda. Büsbütün paradigma değiştirmeye gereksinimimiz var ancak bu biçimde bir eğilim yok. Muhalefette de ne kadar olduğundan şüpheliyim. Televizyon izlerken Gelecek Partisi’nin genel lider yardımcısı bir emekli büyükelçi Ümit Yardım, AKP ve MHP’den daha sert karşı çıktı, ‘Nasıl göndereceksiniz? Birincisi milletlerarası kuruluşlarla anlaşmanız lazım. İkincisi Esad kendisi için tehlike oluşturduğunu biliyor ve istemiyor’ dedi. bu türlü yaklaştığınızda adım atabilmeniz fazlaca mümkün değil. yıllardır birebir noktadayız. Suriye ile Türkiye’nin problemleri çözmesi için Adana mutabakatına atıfta bulunuluyor. Ancak burada değerli olan, Suriye olağan ki her açıdan Türkiye’den zayıf bir ülkedir. Ancak geri adım atmadığı bir şey var. Türkiye ile temas kurabilmek, siyasi manada müzakere yapabilmek için iki ön kuralı var, asla değiştirmiyor. Adana mutabakatı ortaya atıldığından ve Soçi mutabakatına girdiğinden beri Suriye Dışişleri birebir açıklamayı yapıyor. ‘Topraklarımdan çekilmedikçe, teröristlere takviyesi kesmedikçe sizinle görüşmeyiz’ diyor. yıllardır bu manada aralık alabilmiş değiliz. Bunlar olmadıkça Türkiye’nin Suriye sorunu ve sığınmacı meselesinde rastgele bir gelişme olmasını beklemiyorum.”
Bilhassa Ümit Özdağ liderliğindeki Zafer Partisi’nin mevzuyu gündemde tutması dikkat çekiyor İçişleri Bakanı Süleyman Soylu bu defa, “Bu bayram için de önümüzdeki bayram için de inançlı bölgelere gidiş konusunda da kısıtımız kelam konusu. Bayramda gidişlere müsaade etmemek konusunda kıymetlendirmemiz var” açıklaması yaptı.
‘Bitirilmeyen’ Suriye savaşı ve sığınmacı krizini araştırmacı muharrir Buyruk Aşnas ile konuştuk.
‘Türkiye dahil Batı mülteci kartını Suriye idaresini yıkmak için kullandı’
Buyruk Aşnas’a bakılırsa, Türkiye açısından Suriye’den kaynaklı mülteci sorunu ‘düzensiz göç’ olarak tanımlanamaz. Bunun en başından itibaren ‘özellikle istenildiğini, kast edildiğini’, BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin de göz yumduğunu belirten Aşnas, bunun niçininin Türkiye dahil Batı’nın mülteci kartının Suriye idaresini yıkmak amaçlı kullanımı olduğunu vurguladı:
“Özellikle Türkiye açısından Suriye’den kaynaklanan mülteci meselesinin sistemsiz göç ortasında tanımlanabileceğini düşünmüyorum. Zira bu en başından itibaren umulmadık sayılara ulaştı, konjonktür değişti. Lakin bu bilhassa istenildi, kastedildi ve mültecilerle silahlılar bir ortaya kondu. BM Yüksek Komiserliği de buna göz yumdu. ötürüsıyla sıkıntıyı temelinden almazsak tahminen de epey düzgün sonuçlara varamayabiliriz. Şu an Türkiye’nin de öbür ülkelerin de sistemsiz göç sorunu var. Türkiye’nin sığınmacı sorunu da var, can yakıcı bir sorun haline geldi. Televizyonlar daima bu mevzuyu işlediler. Ancak bu Suriye sıkıntısında şuurlu olarak başlatıldı. Mülteci kartı başta Türkiye olmak üzere Batı tarafınca Suriye’deki idaresi yıkmakta kullanılmak istendi. 2014-15’ten daha sonra, 2016’da Halep’in geri kalan kısmı kurtarıldıktan daha sonra bu işin olamayacağı anlaşıldı. Ancak sığınmacı boyutu itibariyle de denetimden çıkmıştı, oldu bitti ile hayli farklı yerlere geldi.”
‘Bütün toplumu derinden etkileyen bir sorun ve bir tahlil bulunması gerekiyor’
Aşnas, ırkçılık yapılmaması gerektiğini lakin mülteci probleminin Türkiye toplumunu derinden etkileyen ve çözülmesi gereken büyük bir sorun olduğunu vurguladı. Fakat Aşnas’a bakılırsa hem iktidar hem muhalefet bu sorunda dağılmış durumda, topluma hiç bir somut proje sunan yok:
“Seçimlerin yaklaşmasıyla gitgide daha epey tartışılır oldu. Elbet bunun yarattığı siyasi, demokratik, toplumsal, ekonomik meseleler var, bunları görmezden gelemeyiz. Lakin bugün Türkiye Cumhuriyeti’nde hem hükümetin hem muhalefetin kendi naçizane görüşüm dağılmış durumda olduğu. O denli boyutlara geldi ki bu işin ortasından çıkılamıyor. Anketlerde hayat pahalılığından daha sonra halkın en hayli şikayet ettiği bahis bu. ‘Marjinal’ görünebilecek bir parti bile aslında fazlaca tanınan bir hale geldi. Daha evvel Dışişleri Bakanlığı yapmış, başbakan yardımcılığı yapmış profesörler bu partiye katıldılar. Devlet ne yapacağını bilemez durumda, çelişkiler ortasında. Daha berbatı karşısındaki muhalefet dediğimiz Millet İttifakı da o denli, kendi ortasında çelişkili. Bu Millet İttifakı’nın en büyük partisi, bugüne kadar fazlaca adım attı üzere görünüyor ancak bu adımlara baktığınızda bir bütünsellik goremiyorsunuz, kendi ortasında çelişkili. Rastgele bir somut projeyi Türk toplumuna sunan yok. Irkçı olmak zorunda değiliz lakin bu bütün toplumu derinden etkileyen bir sorun ve buna bir tahlil bulunması gerekiyor.”
‘Ürdün ve Lübnan’da mülteci sayısı azalma trendinde, yalnızca Türkiye’de artıyor’
Savaşın bir etabında Ürdün ve Lübnan’da Suriyeli mülteci sayısının dengelendiği ve azalma trendine girdiğini belirten Aşnas, sayının yalnızca Türkiye’de arttığını anımsattı. Aşnas’a bakılırsa bunda Türkiye’nin Suriye topraklarına müdahalesi de tesirli:
“Gazeteci Ali Örnek’in de işaret ettiği bir nokta var. Savaşın bir noktasına kadar Suriye’nin hudut komşularındaki mülteci sayısı aşağı üst yakındı. 2016’dan itibaren Ürdün, Lübnan esasen ikircikli bir tavırdaydı. Birinci senelerda kendi iç istikrarları niçiniyle bu işten çekilmeye çalıştılar, bunlar çıkınca mülteci sayısı sabitlendi. Türkiye’deki ise gitgide artmaya başladı. Zira savaş Türkiye’nin çabucak sonundaki yerlerde ve Türkiye’nin müdahalesiyle oldu. Savaşta beşerler doğal olarak kaçarlar. Lübnan’da 1.5 milyonu aşıyordu, bugün 800 bin civarlarına inmiş durumda. Neredeyse yarıya yakın bir dönüş var. Lübnan da istikrarlı bir ülke değil. Suriye’den nefret edenlerin devlet ortasında pozisyonları var. Ürdün’de bu kadar olmamakla birlikte bir daha sayı aşağı çekildi. Irak konusu değişik, kendine has bir özelliği var, orada IŞİD hala duruyor. Orada mültecilerin 150-200 bin ortası oldukları iddia ediliyor. Sadece Türkiye’de bu sayı artıyor. Öbür ülkelerde azalma oranları farklı olmakla birlikte iniş trendine girdi lakin Türkiye’de bu olmadı.”
‘Türkiye’de hükümet ve muhalefet ABD ve NATO siyasetleri dışına çıkmıyor’
Ankara’nın 194 bin Suriyelinin vatandaş yapıldığı açıklamasına güvenmeyen Aşnas, gönderildiği söylenen 400 bin kişinin de bir daha Türkiye denetimindeki İdlib’e yollandığını anımsattı. Aşnas’a nazaran Türkiye’de iktidar ve muhalefetin Suriye’de istedikleri ödünleri alana kadar problemlerin çözülmesini istemeyen ABD ve NATO siyasetlerinin dışına çıkmaması asıl sorun:
“Türkiye’de vatandaş olan 194 bin dediler fakat açıkçası Türkiye’nin mültecilerle ilgili hiç bir verisine güvenemiyorum. Ne kadar kişiyi vatandaş yaptıklarını da bilemiyorum. 400 bin kadar kişiyi de gönderdik dediler. Gönderdikleri yer de Türkiye denetimindeki yerler. Suriyeli sığınmacılarla ilgili yaratılan meseleler yalnızca Türkiye’de olmadığı için İdlib’de, Türkiye sonunun tabanında ve güneyinde kaç yüz milyon insanın fazlaca güç şartlarda yaşadığını da bilmiyoruz. Bu birbirine o kadar karıştı ki Türkiye birtakım bireyleri hudut dışına gönderiyor, genelde İdlib’e. Afganları bile gönderdiği oldu. Türkiye’de hükümet ve muhalefet ABD ve NATO siyasetleri dışına çıkmıyor. Zira onlar Suriye’deki istikrarsızlığın devam etmesi ve Suriye’de kendi istedikleri ödünleri alana kadar sıkıntıların çözülmesini istemiyorlar. Türkiye de buna en büyük katkıda bulunan ülke. Seçim yaklaştığı için ve bu halk içinde gitgide şikayet konusu olduğu için iktidar bile daha evvelki telaffuzlarıyla çelişen adımlar atmaya, tahminen de Suriye ile görüşmeye çalıştı.”
‘Türkiye’den daha zayıf bir ülke olsa da Suriye önşartlarını değiştirmiş değil’
Aşnas’a göre Türkiye’nin mülteci problemini Suriye hükümetiyle toplantıdan çözmesi mümkün değil. Fakat Erdoğan’ın taa 2011’de sıkıntıyı ‘Türkiye’nin iç sorunu’ olarak tanımladığını anımsatan Aşnas, mülteci probleminin tahlili için temel paradigma değişimi gerektiğini, bu biçimde bir eğilimin ise ne iktidar ne de muhalefette bulunduğunun altını çizdi. Aşnas, Ankara’nın karşısında ise Türkiye’den daha zayıf bir ülke olsa da ilkesel olarak önşartlarını değiştirmemiş olan Şam idaresi bulunduğunu anımsattı:
“Ürdün ve Lübnan’dan farklı olarak Türkiye’nin Suriyeli sığınmacı sorunu var. Bu sorunu Suriye hükümetiyle toplantıdan çözmeniz mümkün değil. Ne kadar kamuoyunu tatmin edecek tahlillere ulaşırsınız, o farklı bir tartışma. Lakin tahlil istiyorsanız, beğenirsiniz beğenmezsiniz BM’nin tanıdığı bir devlet var, onunla görüşmek zorundasınız. Onunla görüşebilmek için de siyasetinizi değiştirmeniz lazım. Sıkıntı sığınmacı sıkıntısı değil. Suriye ile olan sorun Türkiye’nin Suriye siyaseti, bu sıradan bir dış siyaset konusu da değil. 2011 Ağustos’undan beri Erdoğan’ın söylemiş olduği üzere ‘Türkiye’nin bir iç sorunu’, temel siyasi sıkıntılarından haline gelmiş, büsbütün Türkiye tarafınca bu hale getirilmiş durumda. Büsbütün paradigma değiştirmeye gereksinimimiz var ancak bu biçimde bir eğilim yok. Muhalefette de ne kadar olduğundan şüpheliyim. Televizyon izlerken Gelecek Partisi’nin genel lider yardımcısı bir emekli büyükelçi Ümit Yardım, AKP ve MHP’den daha sert karşı çıktı, ‘Nasıl göndereceksiniz? Birincisi milletlerarası kuruluşlarla anlaşmanız lazım. İkincisi Esad kendisi için tehlike oluşturduğunu biliyor ve istemiyor’ dedi. bu türlü yaklaştığınızda adım atabilmeniz fazlaca mümkün değil. yıllardır birebir noktadayız. Suriye ile Türkiye’nin problemleri çözmesi için Adana mutabakatına atıfta bulunuluyor. Ancak burada değerli olan, Suriye olağan ki her açıdan Türkiye’den zayıf bir ülkedir. Ancak geri adım atmadığı bir şey var. Türkiye ile temas kurabilmek, siyasi manada müzakere yapabilmek için iki ön kuralı var, asla değiştirmiyor. Adana mutabakatı ortaya atıldığından ve Soçi mutabakatına girdiğinden beri Suriye Dışişleri birebir açıklamayı yapıyor. ‘Topraklarımdan çekilmedikçe, teröristlere takviyesi kesmedikçe sizinle görüşmeyiz’ diyor. yıllardır bu manada aralık alabilmiş değiliz. Bunlar olmadıkça Türkiye’nin Suriye sorunu ve sığınmacı meselesinde rastgele bir gelişme olmasını beklemiyorum.”