2021 yılında memleketler arası alakalarda ve Türk dış siyasetinde öne çıkan gündem mevzuları ve 2022’e aktarılan kıymetli başlıkları ODTÜ Memleketler arası Alakalar Kısmı Öğretim Üyesi ve Dış Siyaset Enstitüsü Lideri Prof. Dr. Hüseyin Bağcı ile konuştuk.
‘Çin ile ABD içindeki rekabet sertleşecek’
Prof. Hüseyin Bağcı’ya nazaran, global pandemi ve ekonomik tezahürleri eşliğinde kuvvetli geçen 2021 yılının akabinde 2022’de de milletlerarası politik gündem hareketli olacak.
ABD-Rusya bağları, Fransa’daki seçimler ve yeni Alman hükümeti siyasetlerinin öne çıkacağını belirten Bağcı, Çin ile ABD içinde rekabetin sertleştiği hareketli bir yıl bekliyor:
“’Gelen gideni aratır’ diye bir atasözü vardır. ‘Perşembenin gelişi çarşambadan bellidir’ derler. Milletlerarası münasebetlerde de bu biçimde bir şey var. 2021’e Kovid’le ilgili olarak baktığımızda tüm dünyada ekonomik ve toplumsal açıdan biroldukça dengeyi değiştirdi. Dünyanın genel gidişatı itibariyle baktığımızda 2022, gelişmeler açısından 2021’den daha tesirli ve farklı olacak. 2021’i biroldukça sıkıntıyla bir arada yaşadık fakat 2022’de hem bölgesel tıpkı vakitte global açıdan yaşanacaklar epey değerli. Putin-Biden görüşmesinden başlayıp Fransa’daki seçimlere, bir daha Alman hükümetinin siyasetlerine, Türkiye’de bilhassa son devirde yaşanan ekonomik krizin tesirlerinin daha da artacağı bir surece girdik. Çin ile ABD içindeki rekabetin bilhassa Uzakdoğu’da daha da sertleşeceği bir yıl olacağı gerçek. 2022’yi sakin geçireceğimizi düşünmüyorum.”
‘İktidar değişirse Türkiye’nin memleketler arası alanda kaybettiği prestij konusunda değişim yaşanabilir’
Bağcı 2021’de Türk dış siyaseti açısından Dağlık Karabağ‘ın Azerbaycan tarafınca Türkiye’nin sayesinde kurtarılmış olması öne çıktı. Yeni senede Suriye’nin yanı sıra Libya ve İsrail ile Mısır sınırıyla yeni bir periyodun açılmasını bekleyen Bağcı, Avrupa Birliği (AB) ile adeta askıya alınmış bağların muhtemel tarafına işaret etti.
Prof. Bağcı, ekonomik kriz eşliğinde Türkiye iç siyasetindeki mümkün dönüşümlerin Batı’yla süreçleri etkileyeceği görüşünde:
“Türkiye’nin bölgesel gelişmeler bakımından bilhassa 2021’de bana nazaran Azerbaycan ile ilgili olan gelişmeler hayli kıymetliydi. Üst Karabağ’ın Türkiye’nin de büyük dayanağıyla kurtarılmış olması epeyce değerliydi. Bunun haricinde Suriye’deki gelişmeler nereden bakarsak bakalım Türkiye’yi etkilemeye devam ediyor. Libya’daki seçimlerin ertelenmesi Türk dış siyaseti açısından bir daha değerli bir sorun haline geldi. Daha da değerlisi Kıbrıs başta olmak üzere Türkiye’nin Arap ülkeleriyle ve Doğu Akdeniz’deki gelişmeler çerçevesinde İsrail ve Mısır ile olumlu tarafta yaşanacak olan gelişmeler değerli. Diplomatik değişimler yapılacak üzere gözüküyor. Lakin nereden bakarsak bakalım Türkiye’nin iç ve dış siyasette başının epeyce kalabalık olduğu bir müddetç yaşanacak. Şu anda Türkiye’nin AB ile ilgilerinin askıya alınmış olmasıyla ekonomik olarak kolay bir müddetç olmayacak. Önümüzdeki periyotta Türkiye’nin ortasında değişimler yaşanabilir, yani erken seçim olabilir ya da seçimler vaktinde yapılırsa da iktidar değişimi kelam konusu olduğunda Türkiye’nin memleketler arası alanda son devirde süratli biçimde kaybettiği prestij konusunda bir değişim yaşanabilir. Hukuksal bir itibarsızlık yaşanıyor. Siyasal manada kıymetli bir güvensizlik yaşanıyor. Bunlar Türkiye’nin ortasındaki tartışmaları da gerginleştirecek süreci de birlikteinde getirebilir. Seçim vaktine gerçek yaklaşıldıkça kutuplaşmanın daha da artacağı bir müddetç ortaya çıkabilir diye düşünüyorum.”
‘Rusya ile Çin’i birebir anda karşısına alan bir Amerika’nın işinin kolay olmayacak’
Türkiye-Rusya bağlarının değerine atıf yapan Bağcı, Ankara’nın Kiev’le bağlarının Moskova’ya olumsuz yansıması olduğunu anımsattı. Bağcı, ABD ile Rusya içindeki tansiyonun devamını öngörse de hem Rusya hem Çin’i tıpkı anda karşısına alan bir ABD’nin işinin kolay olmayacağını lisana getirdi:
“Türkiye-Rusya bağlantıları hem ikili tıpkı vakitte bölgesel manada fazlaca kıymetli. Ukrayna ile Türkiye içindeki alakaların geldiği nokta epey olumlu olmakla bir arada bunun Rusya’ya olumsuz bir yansıması var. Ancak Karadeniz bölgesinde askeri bir çatışmanın şu evrede olacağını düşünmüyorum. Putin ile Biden içinde yapılacak olan toplantıda de bir daha kartlar bir daha karılacak. Rusya ile ABD içindeki gerginlik devam edecek üzere gözüküyor. Ancak Rusya ile Çin’i tıpkı anda karşısına alan bir Amerika’nın da işinin kolay olmayacağı kesin.”
‘Ermenistan’la olağanlaşma çalışmaları en değerli olaylardan biri olacak’
Global Kovid-19 pandemisinin ekonomik duruma tesirlerini anımsatan Prof. Bağcı, sıhhat ve savunmanın tüm dünyada evvel çıkan dallar olduğunu vurguladı. Türkiye açısından Karadeniz ve Kafkasya’da siyasi istikrarın bir biçimde devam edeceği manzarası bulunduğunu belirten Bağcı, Türkiye ile Ermenistan‘ın Moskova’da başlatılacak biçimde olağanlaşma görüşmelerinin kıymetine atıfta bulundu:
“2021’in bilhassa Kovid ile ilgili olarak dünyada ekonomik gelişmeyi birinci başta tarım ve malların sirkülasyonu konusunda kıymetli zorluklar yaşandı. Şu anda tabir yerindeyse birinci kere yıllardır bir ülkeden başka ülkeye seyahat etmenin hayli sıkıntı olduğu bir müddetç yaşanıyor. İnsanların bu salgından etkilendiği, yeni dalga Omicron ile bir arada önümüzdeki periyotta Avrupa’nın daha sert tedbirler alacağını görüyoruz. Amerika da misal bir siyaset içine girecek üzere gözüküyor. Sıhhat ve savunmanın son vakit içinderda yükselen iki kesim olduğu gerçeğini de görmemiz gerekecek. Tahminen Türkiye açısından şu biçimde bir gelişme olabilir. Karadeniz ve Kafkaslar’da siyasal istikrar bir biçimde devam edecek üzere gözüküyor. Ermenistan’ın Türkiye’ye yakınlaşması ve Türkiye ile Ermenistan içinde uçuşların başlayacak olması değerli. İki özel temsilcinin Moskova’da buluşacak olmaları ve alakaları geliştirmeye çalışmaları bence 2022’nin en değerli olaylarından biri olacak. Azerbaycan-Ermenistan ilgileri de bu çerçevede daha da yumuşayacak üzere gözüküyor. Zira 1 Jenerasyon 1 Yol projesi çerçevesinde bölgesel gelişmeler açısından epey kıymetli rolleri olduğu gerçeği ortaya çıktı.”
‘Mısır ile yaşanan gerginliğin bitmiş oldurilmesi hakikat bir geri adım’
Prof. Bağcı, Ortadoğu’da Türkiye ile İran’ın bağlarının Irak ve Suriye’deki mümkün tesirlerine işaret ederken, İbrahim Muahedeleri daha sonrası Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile başlayan yumuşamanın Suudi Arabistan ve İsrail’le devam edeceğini öngördü. Bağcı, Mısır ile yaşanan tansiyonun sona ermesi ve U dönüşünün Ankara açısından yanlışsız bir geri adım olduğu değerlendirmesinde bulundu:
“İran ile Türkiye içindeki gelişmeler de kıymetli. İran’da yeni bir devlet lideri var. İran, ABD ile olan bağlarında yeni şartlar ortaya koydu. İran’ın hem Irak hem Suriye tıpkı vakitte Yemen’deki tesiri o denli gözüküyor ki devam edecek. Türkiye ile İran içindeki ikili bağlantıların bölgesel alanda da daha da ileri gideceği bir müddetç yaşanacak üzere gözüküyor. Bilhassa Astana sürecinin devam edeceği, yeni toplantıların yapılacağı ve terörle gayret konusunda Türkiye, Rusya ve İran’ın bir arada hareket edeceğini görüyoruz. Akdeniz’deki gelişmeler enteresan. İbrahim mutabakatları daha sonrasında BAE ile başlayan yumuşama Suudi Arabistan ile devam edecek üzere gözüküyor. İsrail ile yaşanan gerginliğin pek yarar sağlamadığı gerçeğinden hareketle İsrail ile diplomatik ilgiler de büyükelçi düzebir daha çıkarılacak gözüküyor. Mısır ile münasebetlerin diplomatik seviyede en üst düzeye getirilmesi, jeostratejik ve jeopolitik açıdan bu kadar değerli bir ülke olan Mısır ile yaşanan gerginliğin bitmiş oldurilmesi, bir U dönüşü yahut bir geri adım olarak tanımlanabilir. Bu geri adımın Türk dış siyaset açısından hakikat bir geri adım olacak diye düşünüyorum.”
‘Biden ile Erdoğan içinde ferdî tansiyon devam etse de ABD Türkiye’yle işbirliği yapmak durumunda’
Bağcı, Türk-Amerikan bağlarındaki tansiyonun son 2 yılda Türkiye’ye bir epey hususta ‘ambargo’ olarak döndüğünü anımsatırken, Biden ile Erdoğan içinde tansiyonun kişisel olarak devam etmesine karşın ABD’nin devlet çıkarları açısından Türkiye’yle işbirliğini kaçınılmaz görüyor. Bağcı’ya bakılırsa, Brexit de Ankara açısından avantaj yaratıyor:
“Türk-Amerikan bağlarında yaşanan gerginlik 2020 ve 21’de Türkiye’ye biroldukça bahiste ambargo olarak döndü. Trump devrindeki alakalarla Biden periyodundaki bağlantılar birbirinden çok farklı olacak. Bilhassa Biden idaresi ile Erdoğan içindeki gerginlik ferdî manada devam edecek lakin kurumsal manada ABD, Türkiye ile işbirliği yapmak durumunda. Devletlerin çıkarları açısından bakıldığında işbirliği kaçınılmaz gözüküyor. Türkiye’nin bir avantajı İngiltere’nin AB’den ayrılması oldu. Çabucak İngiltere ile sağlanan mutabakat Türkiye’ye bir rahatlama getirdi. Türkiye’nin AB ile olan bağlantılarında siyasi bedellerden epey jeopolitik ve jeoekonomik ilgiler daha fazla ön plana çıkacak. Fakat Avrupa’nın güvenliği Rusya, Türkiye, İngiltere ve ABD’ye bağlı. AB üyesi olmayan dört ülkeye bağlı olarak devam edecek üzere gözüküyor.”
‘Çin ile ABD içindeki rekabet sertleşecek’
Prof. Hüseyin Bağcı’ya nazaran, global pandemi ve ekonomik tezahürleri eşliğinde kuvvetli geçen 2021 yılının akabinde 2022’de de milletlerarası politik gündem hareketli olacak.
ABD-Rusya bağları, Fransa’daki seçimler ve yeni Alman hükümeti siyasetlerinin öne çıkacağını belirten Bağcı, Çin ile ABD içinde rekabetin sertleştiği hareketli bir yıl bekliyor:
“’Gelen gideni aratır’ diye bir atasözü vardır. ‘Perşembenin gelişi çarşambadan bellidir’ derler. Milletlerarası münasebetlerde de bu biçimde bir şey var. 2021’e Kovid’le ilgili olarak baktığımızda tüm dünyada ekonomik ve toplumsal açıdan biroldukça dengeyi değiştirdi. Dünyanın genel gidişatı itibariyle baktığımızda 2022, gelişmeler açısından 2021’den daha tesirli ve farklı olacak. 2021’i biroldukça sıkıntıyla bir arada yaşadık fakat 2022’de hem bölgesel tıpkı vakitte global açıdan yaşanacaklar epey değerli. Putin-Biden görüşmesinden başlayıp Fransa’daki seçimlere, bir daha Alman hükümetinin siyasetlerine, Türkiye’de bilhassa son devirde yaşanan ekonomik krizin tesirlerinin daha da artacağı bir surece girdik. Çin ile ABD içindeki rekabetin bilhassa Uzakdoğu’da daha da sertleşeceği bir yıl olacağı gerçek. 2022’yi sakin geçireceğimizi düşünmüyorum.”
‘İktidar değişirse Türkiye’nin memleketler arası alanda kaybettiği prestij konusunda değişim yaşanabilir’
Bağcı 2021’de Türk dış siyaseti açısından Dağlık Karabağ‘ın Azerbaycan tarafınca Türkiye’nin sayesinde kurtarılmış olması öne çıktı. Yeni senede Suriye’nin yanı sıra Libya ve İsrail ile Mısır sınırıyla yeni bir periyodun açılmasını bekleyen Bağcı, Avrupa Birliği (AB) ile adeta askıya alınmış bağların muhtemel tarafına işaret etti.
Prof. Bağcı, ekonomik kriz eşliğinde Türkiye iç siyasetindeki mümkün dönüşümlerin Batı’yla süreçleri etkileyeceği görüşünde:
“Türkiye’nin bölgesel gelişmeler bakımından bilhassa 2021’de bana nazaran Azerbaycan ile ilgili olan gelişmeler hayli kıymetliydi. Üst Karabağ’ın Türkiye’nin de büyük dayanağıyla kurtarılmış olması epeyce değerliydi. Bunun haricinde Suriye’deki gelişmeler nereden bakarsak bakalım Türkiye’yi etkilemeye devam ediyor. Libya’daki seçimlerin ertelenmesi Türk dış siyaseti açısından bir daha değerli bir sorun haline geldi. Daha da değerlisi Kıbrıs başta olmak üzere Türkiye’nin Arap ülkeleriyle ve Doğu Akdeniz’deki gelişmeler çerçevesinde İsrail ve Mısır ile olumlu tarafta yaşanacak olan gelişmeler değerli. Diplomatik değişimler yapılacak üzere gözüküyor. Lakin nereden bakarsak bakalım Türkiye’nin iç ve dış siyasette başının epeyce kalabalık olduğu bir müddetç yaşanacak. Şu anda Türkiye’nin AB ile ilgilerinin askıya alınmış olmasıyla ekonomik olarak kolay bir müddetç olmayacak. Önümüzdeki periyotta Türkiye’nin ortasında değişimler yaşanabilir, yani erken seçim olabilir ya da seçimler vaktinde yapılırsa da iktidar değişimi kelam konusu olduğunda Türkiye’nin memleketler arası alanda son devirde süratli biçimde kaybettiği prestij konusunda bir değişim yaşanabilir. Hukuksal bir itibarsızlık yaşanıyor. Siyasal manada kıymetli bir güvensizlik yaşanıyor. Bunlar Türkiye’nin ortasındaki tartışmaları da gerginleştirecek süreci de birlikteinde getirebilir. Seçim vaktine gerçek yaklaşıldıkça kutuplaşmanın daha da artacağı bir müddetç ortaya çıkabilir diye düşünüyorum.”
‘Rusya ile Çin’i birebir anda karşısına alan bir Amerika’nın işinin kolay olmayacak’
Türkiye-Rusya bağlarının değerine atıf yapan Bağcı, Ankara’nın Kiev’le bağlarının Moskova’ya olumsuz yansıması olduğunu anımsattı. Bağcı, ABD ile Rusya içindeki tansiyonun devamını öngörse de hem Rusya hem Çin’i tıpkı anda karşısına alan bir ABD’nin işinin kolay olmayacağını lisana getirdi:
“Türkiye-Rusya bağlantıları hem ikili tıpkı vakitte bölgesel manada fazlaca kıymetli. Ukrayna ile Türkiye içindeki alakaların geldiği nokta epey olumlu olmakla bir arada bunun Rusya’ya olumsuz bir yansıması var. Ancak Karadeniz bölgesinde askeri bir çatışmanın şu evrede olacağını düşünmüyorum. Putin ile Biden içinde yapılacak olan toplantıda de bir daha kartlar bir daha karılacak. Rusya ile ABD içindeki gerginlik devam edecek üzere gözüküyor. Ancak Rusya ile Çin’i tıpkı anda karşısına alan bir Amerika’nın da işinin kolay olmayacağı kesin.”
‘Ermenistan’la olağanlaşma çalışmaları en değerli olaylardan biri olacak’
Global Kovid-19 pandemisinin ekonomik duruma tesirlerini anımsatan Prof. Bağcı, sıhhat ve savunmanın tüm dünyada evvel çıkan dallar olduğunu vurguladı. Türkiye açısından Karadeniz ve Kafkasya’da siyasi istikrarın bir biçimde devam edeceği manzarası bulunduğunu belirten Bağcı, Türkiye ile Ermenistan‘ın Moskova’da başlatılacak biçimde olağanlaşma görüşmelerinin kıymetine atıfta bulundu:
“2021’in bilhassa Kovid ile ilgili olarak dünyada ekonomik gelişmeyi birinci başta tarım ve malların sirkülasyonu konusunda kıymetli zorluklar yaşandı. Şu anda tabir yerindeyse birinci kere yıllardır bir ülkeden başka ülkeye seyahat etmenin hayli sıkıntı olduğu bir müddetç yaşanıyor. İnsanların bu salgından etkilendiği, yeni dalga Omicron ile bir arada önümüzdeki periyotta Avrupa’nın daha sert tedbirler alacağını görüyoruz. Amerika da misal bir siyaset içine girecek üzere gözüküyor. Sıhhat ve savunmanın son vakit içinderda yükselen iki kesim olduğu gerçeğini de görmemiz gerekecek. Tahminen Türkiye açısından şu biçimde bir gelişme olabilir. Karadeniz ve Kafkaslar’da siyasal istikrar bir biçimde devam edecek üzere gözüküyor. Ermenistan’ın Türkiye’ye yakınlaşması ve Türkiye ile Ermenistan içinde uçuşların başlayacak olması değerli. İki özel temsilcinin Moskova’da buluşacak olmaları ve alakaları geliştirmeye çalışmaları bence 2022’nin en değerli olaylarından biri olacak. Azerbaycan-Ermenistan ilgileri de bu çerçevede daha da yumuşayacak üzere gözüküyor. Zira 1 Jenerasyon 1 Yol projesi çerçevesinde bölgesel gelişmeler açısından epey kıymetli rolleri olduğu gerçeği ortaya çıktı.”
‘Mısır ile yaşanan gerginliğin bitmiş oldurilmesi hakikat bir geri adım’
Prof. Bağcı, Ortadoğu’da Türkiye ile İran’ın bağlarının Irak ve Suriye’deki mümkün tesirlerine işaret ederken, İbrahim Muahedeleri daha sonrası Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile başlayan yumuşamanın Suudi Arabistan ve İsrail’le devam edeceğini öngördü. Bağcı, Mısır ile yaşanan tansiyonun sona ermesi ve U dönüşünün Ankara açısından yanlışsız bir geri adım olduğu değerlendirmesinde bulundu:
“İran ile Türkiye içindeki gelişmeler de kıymetli. İran’da yeni bir devlet lideri var. İran, ABD ile olan bağlarında yeni şartlar ortaya koydu. İran’ın hem Irak hem Suriye tıpkı vakitte Yemen’deki tesiri o denli gözüküyor ki devam edecek. Türkiye ile İran içindeki ikili bağlantıların bölgesel alanda da daha da ileri gideceği bir müddetç yaşanacak üzere gözüküyor. Bilhassa Astana sürecinin devam edeceği, yeni toplantıların yapılacağı ve terörle gayret konusunda Türkiye, Rusya ve İran’ın bir arada hareket edeceğini görüyoruz. Akdeniz’deki gelişmeler enteresan. İbrahim mutabakatları daha sonrasında BAE ile başlayan yumuşama Suudi Arabistan ile devam edecek üzere gözüküyor. İsrail ile yaşanan gerginliğin pek yarar sağlamadığı gerçeğinden hareketle İsrail ile diplomatik ilgiler de büyükelçi düzebir daha çıkarılacak gözüküyor. Mısır ile münasebetlerin diplomatik seviyede en üst düzeye getirilmesi, jeostratejik ve jeopolitik açıdan bu kadar değerli bir ülke olan Mısır ile yaşanan gerginliğin bitmiş oldurilmesi, bir U dönüşü yahut bir geri adım olarak tanımlanabilir. Bu geri adımın Türk dış siyaset açısından hakikat bir geri adım olacak diye düşünüyorum.”
‘Biden ile Erdoğan içinde ferdî tansiyon devam etse de ABD Türkiye’yle işbirliği yapmak durumunda’
Bağcı, Türk-Amerikan bağlarındaki tansiyonun son 2 yılda Türkiye’ye bir epey hususta ‘ambargo’ olarak döndüğünü anımsatırken, Biden ile Erdoğan içinde tansiyonun kişisel olarak devam etmesine karşın ABD’nin devlet çıkarları açısından Türkiye’yle işbirliğini kaçınılmaz görüyor. Bağcı’ya bakılırsa, Brexit de Ankara açısından avantaj yaratıyor:
“Türk-Amerikan bağlarında yaşanan gerginlik 2020 ve 21’de Türkiye’ye biroldukça bahiste ambargo olarak döndü. Trump devrindeki alakalarla Biden periyodundaki bağlantılar birbirinden çok farklı olacak. Bilhassa Biden idaresi ile Erdoğan içindeki gerginlik ferdî manada devam edecek lakin kurumsal manada ABD, Türkiye ile işbirliği yapmak durumunda. Devletlerin çıkarları açısından bakıldığında işbirliği kaçınılmaz gözüküyor. Türkiye’nin bir avantajı İngiltere’nin AB’den ayrılması oldu. Çabucak İngiltere ile sağlanan mutabakat Türkiye’ye bir rahatlama getirdi. Türkiye’nin AB ile olan bağlantılarında siyasi bedellerden epey jeopolitik ve jeoekonomik ilgiler daha fazla ön plana çıkacak. Fakat Avrupa’nın güvenliği Rusya, Türkiye, İngiltere ve ABD’ye bağlı. AB üyesi olmayan dört ülkeye bağlı olarak devam edecek üzere gözüküyor.”