‘Karadeniz’in istikrarsızlaşmasından birinci Türkiye etkilenir, Ukrayna-Rusya içinde istikrar kurmalı’

Kurnazlik

Global Mod
Global Mod
Türk dış siyasetinde geçtiğimiz bir sene ortasında Batı ile münasebetlerden, Ortadoğu‘ya uzanan geniş bir cephede dikkat cazibeli gelişmeler yaşandı.


2021’de Türk-Amerikan münasebetleri Washington’daki iktidar değişiminden etkilenirken, Avrupa Birliği (AB) ile ilgiler ‘sığınmacı‘ temasına çakılıp kaldı. Ankara’nın Doğu Akdeniz‘de ise Batı bloğunun talep ettiği ‘sükuneti’ sağlaması dikkat çekti.


Ortadoğu’da Mısır ve Körfez çizgisi dahil Arap coğrafyasıyla bağlantılarda Türkiye ortasında giderek derinleşen ekonomik kriz eşliğinde ‘normalleşme’ ve ‘restorasyon’ başlıkları öne çıktı. Ortadoğu siyasetleri Ankara açısından giderek Yunanistan ve Güney Kıbrıs’ın da dahil olduğu Doğu Akdeniz’i kapsayan daha karmaşık bir fotoğrafın modülü haline geldi. Suriye konusunda somut adım atmayan Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan idaresinin Doğu Avrupa sınırında derinleşen savunma sanayi alakaları de dikkat cazip bir öbür öge oldu.


Türk dış siyasetindeki 2021 yılında öne çıkan başlıkları İstanbul Aydın Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Naim Babüroğlu ile konuştuk.


‘Türkiye Ege, Doğu Akdeniz ve başka bölgelerde stratejik boşluk oluşturdu’


Dr. Naim Babüroğlu’na göre Ankara Ege, Doğu Akdeniz ve öteki bölgelerde dış siyaset açısından ‘stratejik boşluk’ oluşturdu, bu da en Yunanistan’a ve Fransa üzere aktörlere yaradı. Doğu Akdeniz’deki faaliyetlerin dondurulmasına dikkat çeken Babüroğlu, İsrail, Mısır, Suriye ve öteki ülkelerle bağlar güzel olsaydı, bu durumun yaşanmayacağı görüşünü lisana getirdi:

“Normalleşme 2021 sonunda ağırlaşmaya başladı. Türkiye; Ege, Doğu Akdeniz ve öbür bölgelerde dış siyasette bir boşluk oluşturdu, buna ben ‘stratejik boşluk’ diyorum. Bu boşluk Türkiye’ye hasmane tavır sergileyen Yunanistan’a epey yaradı. Türkiye’yle gerginliği isteyen aktörlere yaradı. Fransa’ya yaradı. Türkiye’nin son senelerda yalnızlık stratejisi ve atmosferinden en çok Türkiye ziyan gördü. Türkiye ne yaptı? Doğu Akdeniz’de kendi doğal kaynaklarını arama ve sondaj faaliyetlerine yaklaşık bir yıldır orta verdi. Orada ihtlaflı bölgelerde sismik arama yapmıyor. Zira ABD ve AB’ye olumlu bir adım attığı görülsün diye. meğer orası Türkiye’nin kendi doğal kaynakları. Niçin aramıyor? Zira Yunanistan istemiyor, AB’yi etkiledi, onlar da ABD’yi etkiledi. Türkiye yalnız olmasaydı, İsrail, Mısır, Suriye ve öteki ülkelerle işbirliği 2010’larda ve öncesindeki üzere olsaydı Türkiye’nin oluşturduğu bu boşluktan Yunanistan faydalanamayacaktı. Bence geç kaldık. Zararın neresinden dönülse kardır lakin stratejide meydana gelen gecikmeyi telafi etmek yıllar sürebilir.”

‘Kissenger’ın bir kelamı var; Mısırsız savaş Suriyesiz barış olmaz, diye. Türkiye bu iki kıymetli ülkeyi de dışladı’


Babüroğlu, Mısır ile atılan adımları olumlu bulsa da Kahire’nin kaidelerine dikkat çekti. Yalnızca Kahire’nin değil Arap Birliği’nin de hem Müslüman Kardeşler birebir vakitte Libya ile ilgili taleplerini anımsatan Babüroğlu, Ankara’nın karşısında oluşan ittifaklar sistemine ve Doğu Akdeniz’de hareketsiz kalmasına atıfta bulundu:

“En azından geç de olsa Mısır ile yeterli münasebetler istikametinde adım atmak olumlu. Türkiye, Mısır ile işbirliği tarafında adımlar atmak istiyor lakin Mısır masaya şu koşulları koyuyor. Bir, Türkiye, Müslüman Kardeşler’i desteklemeyecek. Türkiye’de bulunan üyeleri teslim edilecek yahut hudut dışı edilecek. İki, Türkiye, Libya’dan askerlerini çekecek. Bir husus daha var, önümüzdeki yılın başından itibaren bunu konuşacağız. Mısır başta olmak üzere Arap Birliği, Suriye’den çekilmesini isteyecek. Türkiye, evvelce ‘değerli yalnızlık’ kaygısı, daha sonra pek kıymetli olmadığı anlaşıldı ancak bir baktık ki ‘stratejik yalnızlık’ pozisyonuna geldi. Jeopolitik güç gayretinde, eski ABD Dışişleri Bakanı Kissenger’ın bir kelamı var; ‘Mısırsız savaş Suriyesiz barış olmaz’. Türkiye bu iki değerli ülkeyi de dışladı. bu biçimdece Yunanistan ve Güney Kıbrıs içinde deniz yetki alanları muahedesi yapıldı. Mısır ile Yunanistan içinde askeri işbirliği arttı. Körfez ile Yunanistan içinde ittifaklar oldu. Fransa ve Yunanistan içinde askeri ittifak muahedesi oldu. ABD ile Yunanistan içinde da askeri ittifak muahedesi oldu. Bu iş çığrından çıkabilir, Türkiye bunu kabul edilebilir risk seviyesinde nazaranbilir. Fakat Türkiye doğal kaynaklarını niçin aramıyor? Yunanistan aramamasını istiyor, aramıyor.”

‘Türk-Yunan sıkıntıları birinci kez Türkiye-AB problemleri haline geldi’


Babüroğlu, Türk-Yunan sıkıntılarının birinci defa Türkiye-AB meseleleri haline geldiğini vurgularken, bunu Ankara’nın elde ettiği ‘stratejik sonuç’ olduğunu ve Atina’ya el üstünlüğü verdiğini belirtti. Babüroğlu Katar’ın Rumlar için güç aramalarında verilen kelamların tutulmama riskine de işaret etti:

“Türk-Yunan sıkıntıları birinci sefer Türkiye-AB meseleleri haline geldi. Stratejik bir sonuçtur bu. Evvelden Türkiye’nin karşısında Yunanistan vardı ve Türkiye-Yunanistan meseleleri halinde masada tartışılırdı. Yunanistan artık hak etmediği bir muvaffakiyet kazanarak bu sıkıntıları Türkiye-AB sıkıntıları haline getirdi. Yazılı olmayan kelamlı olarak ‘Biz bunu dikkate alacağız’ diyebilir. Fakat Türkiye’nin geçmişten ders aldığı o kadar kıymetli olay var ki… örneğin 1980’de Kenan Cihan vardı, Yunanistan’ın NATO’nun askeri kanadına dönüşüyle ilgili vetosunu kaldırdı, ‘Rogers Planı’ dedi. Kenan Cihan anılarında ‘Rogers bize yemin etti, kelamında durmadı’ dedi. Kelamlı olarak söylenen kelamlar yarın öbür gün bize kelam veren diğer makamda olabilir. Tarihte bunun ziyanını hayli gördük. Yunanistan bu boşluktan faydalanarak kendisine ilişkin olmayan adalarda silahlanma, askerleştirme, ‘Bu benim adam’ deme cüretini gösterdi.”

‘2021 sonuna geldik, Türkiye hangi durumda?’


Türkiye’nin 2021 sonunda izlenin strateji ile yüzleştiği görüşündeki Babüroğlu, önündeki kritik üç sorunu, ‘dünyanın en çok göçmene sahip ülkesi haline gelmek, terör üreten bir coğrafyaya komşu olmak, küçük Afganistan olan İdlib ile komşu olmak’ olarak sıraladı. Babüroğlu’na bakılırsa bu meselelerin tesirleri 10 yılda bile çözülemez:


“Belki 2021 sonunda Türkiye’nin izlenen strateji kararında yüzleştiği stratejik sıkıntılar nelerdir sorusu daha manalı. 2021 sonuna geldik, Türkiye hangi durumda? Dünyanın hiç bir ülkesinin kabul edemeyeceği en çok göçmene mesken sahipliği yapan ülke pozisyonuna geldi. Ne ABD ne Almanya Türkiye’nin yerinde olmak istemez. Türkiye-Suriye hududu yaklaşık 911 km’dir, dünyanın hiç bir ülkesi bu sonda terör üreten bir coğrafyayla komşu olmak istemez. Türkiye artık bu pozisyonda. Dünyanın hiç bir ülkesi küçük Afganistan ile komşu olmak istemez. İdlib küçük Afganistan’dır ve Türkiye’nin 130 kilometre sonu var. ABD’nin desteklediği radikal kümeler IŞİD, El Esas türevi paralı savaşçılar var. Dünyanın hiç bir ülkesi bu pozisyonda olmak istemez. Bu üç stratejik sorun, dünyanın en çok göçmenine mesken sahipliği yapma, güney hududunda terör üreten bir coğrafyayla komşu olma zaruriliği ve küçük Afganistan ile komşu olma durumu 10 yıl ortasında çözülecek meseleler değil. Gelecek jenerasyonlara devredilme potansiyeli taşıyan stratejik işler. 2021 sonunda Türkiye buraya geldi. Bunları kısa müddette çözme yeteneği yok, 10 yılda da çözemez. Bu göçmenler 10 yılda ülkelerine inançlı biçimde gönderilemez. Suriye’de hududunda terör üreten coğrafya 10 yıl ortasında huzurlu bir yere de dönüştürülemez. Orada ABD’nin istediği biçimde bir PKK/PYD terör örgütü devletçiği gitgide güçleniyor, kuruluyor. Türkiye bence bunu tartışmalı.”


‘Doğu Akdeniz’deki yalnızlaşmadan daha sonra Libya ve Suriye’deki varlık da sorgulanacak’


Babüroğlu’na göre önümüzdeki yıl Doğu Akdeniz’de yalnız kalan Ankara’nın Libya’daki varlığı da sorgulanacak. Babüroğlu, Mısır ve Arap Birliğinin hem Libya hem Suriye’deki Türk varlığından rahatsızlığına dikkat çekti:

“Türkiye, Doğu Akdeniz’de yalnız kaldı. Tahminen önümüzdeki yılda tahminen de Libya’da da o yalnızlığı yaşayacak. Zira Mısır ve Arap Birliği, Türkiye’yi Libya’da istemiyor. Cezayir, Arap Birliği’nin periyot başkanlığını üstlenecek ve büyük bir olasılıkla Suriye üyeliğe davet edilecek. bu biçimdelikle Türkiye’nin Suriye’deki askeri varlığı Arap Birliği’nde reaksiyonla karşılanıp, ona bakılırsa bildiriler verilecek. Körfez bölgesinde nazaranv yaptım, Katar’da yaklaşık 13 bin ABD askeri var, Ortadoğu’nun en büyük üssü. Türkiye’nin orada az sayıda askeri var. BAE, Bahreyn ve Kuveyt üzere ülkelerde ABD ve İngiltere’nin üsleri var. BAE yahut Katar, Libya’da bölgede Doğu Akdeniz ya da rastgele bir yerde kıymetli bir adım atacakları vakit kesinlikle ABD ile koordine ederler. Britanya’yı diplomatik açıdan katabiliriz. Britanya’nın ABD’yi desteklemediği hiç bir alan yok. Britanya neredeyse topuzun başı halinde hareket eder. Diplomasiyi aslında onlar yapar.”

‘Ankara NATO veya ABD’nin Karadeniz’deki varlığını teşvik etmek yerine reaksiyon göstermeli’


Babüroğlu, Karadeniz’in Montrö Kontratı yardımıyla bugüne kadar bir barış gölü olduğunu belirtirken, ABD, Britanya ve öbür NATO ülkelerinin Rusya’yı sonlandırmak için buraya ataklar yapmasını tehlikeli buluyor. Babüroğlu, bu durumda ortaya çıkacak istikrarsızlıktan en çok Türkiye’nin etkileneceğini anımsatırken, Ankara’nın, ABD ve NATO’nun varlığını teşvik etmek yerine reaksiyon göstermesi gerektiğini lisana getirdi:

“Karadeniz bugüne kadar bir barış gölü olmuştur. Karadeniz’e kıyısı olan bütün ülkeler barış ortasında sorun yaşamadan devam etmiştir. Ege ve Doğu Akdeniz’deki meselelerin hiç biri Karadeniz’e yansımamıştır. Zira kıyıdaş ülkelerin hepsi anlaşmıştır, teminatı da Montrö’dür. Ancak Karadeniz’e kıyısı olmayan ABD, İngiltere ve başka NATO ülkelerinin Karadeniz’e müdahil olması yahut Türkiye’nin tatbikat yahut öteki niçinlerle girmeye teşvik etmesinin ana sebebi Rusya’yı sonlandırmak. En uzun kıyısı olan Türkiye. Karadeniz’in istikrarsız bir deniz olmasından Türkiye ziyan görür. Türkiye, NATO ya da ABD ile Karadeniz’de tatbikat yapmaktan askeri varlığını burada bulundurmaktan kaçınmalıdır. Teşvik değil reaksiyon göstermelidir. Atatürk’ten üç temel tavsiyesi vardır: Dış siyasette Arap ülkelerinin iç işlerine karışmayın. Büyük devletlerin peşine takılmayın. Rusya’yı tahrik etmeyin zira Rusya sizin komşunuz. Karadeniz’in istikrarsızlığı evvel Türkiye’yi daha sonra Rusya’yı tesirler. Onun için Türkiye, Ukrayna’da izlediği siyasette İHA, SİHA satsın. Kırım’ın ilhakını da kabul etmemeli. Ancak her platformda güya ABD ve NATO ülkelerinin tümünden daha fazla reaksiyon çeken açıklamalar yapması uygun değil. Zira Ukrayna’nın da Karadeniz’e kıyısı var, Rusya’nın da var. Bu yüzden Türkiye, Ukrayna ve Rusya içinde istikrar sağlamalı.”
 
Üst