Kıbrıs’taki Birleşmiş Milletler Barış Gücü 1964 yılında Birleşmiş Milletler tarafınca Kıbrıs Türkleri ile Kıbrıs Rumları içindeki çatışmaları engellemek ve ada üstündeki tertip ile kanunun olağan kaidelerde devam etmesini sağlamak maksadıyla nazaranve başladı. Barış Gücü, Türk ve Rum kuvvetlerini ayıran ve Yeşil Sınır ismi verilen 180 kilometre uzunluğunda, 346 kilometrekarelik orta bölgeyi denetim ediyor.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin BM Barış Gücü’nün nazaranv mühletini altı ay daha uzatma sonucuna rağmen birinci açıklama Kuzey Kıbrıs Dışişleri Bakanlığı’ndan geldi. Açıklamada şu tabirlere yer verildi:
“Birleşmiş Milletler Barış Gücü’nün misyon mühletinin uzatılmasında KKTC’nin isteğinin alınmaması BM’nin kendi unsur ve kurallarının ihlali manasına gelmektedir. Barış operasyonlarının temel desteği olan tüm tarafların isteklerine başvurulmasına ait rehber unsurun şahsen BM tarafınca göz arkası edilmesi, BM’nin prestijini derinden sarsmakta ve ülkemizdeki varlığını sorgulatmaktadır. Birleşmiş Milletler Barış Gücü’nün (BMBG), KKTC topraklarındaki faaliyetlerini, hala hüsnüniyetimiz ile sürdürebilmektedir. BMBG’nin ülkemizdeki varlığı ve operasyonlarının devamı için KKTC ve BM içinde üzerinde mutabık kalınacak yasal bir düzenlemeye muhtaçlık bulunmaktadır. Bu konudaki tüm çağrılarımızın karşılıksız bırakılması niçiniyle, gerekli adımları atmaktan diğer seçeneğimiz kalmamıştır.”
‘Rum tarafının siyasetlerini destekleme manası taşımaktadır’
Açıklamaya, “BMGK kelam konusu sonucunda, geçerliliğini yitirmiş, denenmiş ve tüketilmiş ‘iki kesitli, iki toplumlu federasyon’ modelini dayatmaya çalışması kabul edilemezdir. Bu yaklaşım, Kıbrıs Türk halkını ucu açık bir surece hapsetmek ve izolasyon altında yaşamak zorunda bırakmayı amaçlayan Rum tarafının siyasetlerini destekleme manası taşımaktadır. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’ne kelamda ‘tüm adanın temsilcisi’ üzere davranmaktan vazgeçmesi gerekmektedir. Adada iki hâkim eşit devlet ve iki halkın bulunduğu gerçeğinin BM Güvenlik Kurulu dahil tüm memleketler arası toplum tarafınca kabul edilmesi, en gerçekçi yaklaşım olacaktır” tabirleri de eklendi.
Türk Dışişleri: KKTC makamlarının isteği bir daha alınmamıştır
Türk Dışişleri de bu açıklamaya dayanak vererek şu tabirleri kullandı:
“Söz konusu karar alınırken, bu tarafta yapılan tüm davet ve ikazlara karşın KKTC makamlarının isteği BM kural ve prensiplerine muhalif olarak bir daha alınmamıştır. Yasal bir düzenleme yapılmasından bugüne kadar ısrarla imtina edilmiş, fakat BM Barış Gücü KKTC makamlarının uygun niyetli yaklaşımı çerçevesinde faaliyetlerini sürdürebilmiştir. Bu mevzuda KKTC makamlarının bundan daha sonra atacağı adımlara dayanağımız tamdır. Güvenlik Konseyi’nin bir yandan Ada’daki taraflara tahlili bulmalarını söylerken, öteki yandan elli yılı aşkın müddettir denenmiş, tüketilmiş, sonuç vermediği kanıtlanmış ve bir tarafın isteğini yansıtmayan bir tahlil modelini dayatmaya çalışması gerçeklikten kopuk ve çelişkili bir tavırdır.”
‘Kıbrıs’ta barışı tesis eden, 1974 Barış Harekatı’yla Türkiye olmuştur’
Kıbrıs’taki Barış Gücü’nün müddetinin altı ay daha uzatılması ve bu bahisteki itirazları Sputnik’e yorumlayan Ankara Toplumsal Bilimler Üniversitesi Kıbrıs Yerleşkesi Milletlerarası Hukuk Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr Emete Gözügüzelli, şunları söylemiş oldu:
“BM Barış Gücü’nün 1964 yılından beri Kıbrıs’ta var olmasının niçini çatışmaların önlenmesi ve eski nizamın yerine getirilmesi içindi. Ancak 1964’te adaya konuşlanmalarından 1974’e kadar geçen süreçte bunu engelleyemediler. Kıbrıs’ta barışı tesis eden 1974 Barış Harekatı’yla Türkiye olmuştur. BM Barış Gücü’nün bakılırsav mühleti Kıbrıs’ta her altı ayda bir uzatılıyor ve taraflar müzakereler ve kelamda bir federal tahlile davet ediliyor. Son alınan uzatılma sonucunda ‘ateşkes sınırları boyunca askeri statükonun devam eden ihlalleri’ vurgusu son derece düşündürücüdür. Çünkü hudut bölgelerinde Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin portatif mevziler oluşturarak askeri varlığını artırdığı tespit edildi. Bu durum defaatle Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti makamları tarafınca BM Barış Gücü askerlerine iletilmiş bulunmasına karşın hiç bir caydırıcı önlem alınmadı. BM Barış Gücü’nün uzatılması sonucunda bilhassa de Doğu Akdeniz vurgusuna yönelik ileti verilmesi de dikkat çekiyor. Doğu Akdeniz vurgusunun tek taraflı olarak Kıbrıs Türklerinin haklarını görmezden gelerek yapılması da kabul edilemez bir tavır.”
‘Kıbrıs’ta 1974’ten bugüne kadar hiç bir çatışma olmadı’
“1964 yılından beri adada bulunan BM Barış Gücü, makul süreyi fazlacatan aşmıştır” diye devam eden Gözügüzelli, şunları ekledi:
“Uluslararası hukuk nezdinde bu sıkıntıya baktığımızda, Kıbrıs Türklerinin BM tarafınca uzatılan Barış Gücü’nün Kıbrıs’taki korumasına yönelik sonucunda Kıbrıs Türkünün isteği alınmadığı üzere Barış Gücü’nün hukukî statüsünün de şahsen kıymetlendirilmesi gerekir. Yabancı bir askeri gücün öteki bir ülkede konuşlanmasına dair milletlerarası hukukta genel kabul bakılırsan net bir mukavele, net bir izahat yoktur. Barış Gücü insani yardım başlığı altında ve tampon bölgede varlık gösteren bir şekilsel, görsel hiç bir faaliyeti olmayan, misyonunu yitirmiş bir ünite. Kıbrıs’ta 1974’ten bugüne kadar hiç bir çatışma olmadı. Bu süreçte müzakerelere Kıbrıs Türk tarafı katılarak Türkiye buna açık net takviye vererek işbirliği ve diyalogdan yana halini her vakit ortaya koyarken Güney Kıbrıs’ın çok silahlanma yoluna giderek adada tek hâkim devlet üzere davranmaya devam etmesinin, BMGK nezdinde de bu türlü görülmeye devam etmesi kabul edilebilecek bir durum değildir. Birleşmiş Milletler’in objektif olması ve barışın sağlanmasına katkı sağlaması gerekmektedir. Ama görüyoruz ki yazılı mevzuatın dışına çıkan ve misyonunu, rolünü yitiren bir Barış Gücü var. Külliyen jeopolitik çıkarlara nazaran hareket eden bir misyonun Kıbrıs’ta artık bulunması anlamsız bir durumdur.”
‘ABD ve İngiltere üzere dev güçlerin çıkarlarına hizmet ediyor’
Pekala, Kıbrıs’taki BM Barış Gücü varlığı Güney Kıbrıs ve Yunanistan’da nasıl karşılanıyor? Atina’da bulunan Panteion Toplumsal ve Siyasal Bilimler Üniversitesi’nin milletlerarası siyaset uzmanı Prof. Christodoulos Giallouridis, Sputnik’e açıklamasında, “Birleşmiş Milletler Barış Gücü, Kıbrıs problemini Kıbrıslı Rumların değil, büyük güçlerin çıkarları doğrultusunda çözmek niyetinde” dedi.
BM’nin Kıbrıs probleminin tahliline hiç bir biçimde katkıda bulunmadığını, Türkler ve Rumlar içinde dengeleyici rol oynadığını öne süren Giallouridis, “Yetki mühletinin uzatılması, bu türlü adadaki durumu denetim altında tutan fakat sonuç prestijiyle Kıbrıs sorunun tahliline yardımcı olan ABD ve İngiltere üzere dev güçlerin çıkarlarına hizmet ediyor” tabirini kullandı.
Giallouridis, “Tahminen de Kıbrıs Cumhuriyeti, barış gücü varlığında kendini inançta hissetmeli, lakin barış gücü Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türkler içinde çıkan büyük olayları önlemekte her vakit başarılı olamıyor. BM sahiden de isteseydi Türkleri 1974’te çıkarırdı, barış gücü sayesinde adada yaşamalarına müsaade vermezdi” görüşünü de ileri sürdü.
İsmini açıklamak istemeyen Kıbrıslı bir subay ise “Kıbrıs’ta, 180 kilometreden çok uzunluğa sahip alanda, yaklaşık 800 barış gücü askeri her yıl yüzlerce olayla uğraşmak zorunda kalıyor” diyerek Barış Gücü askerlerinin her iki kısma, altyapıyı ayakta tutmakta da yardımcı olduğunu kaydetti.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin BM Barış Gücü’nün nazaranv mühletini altı ay daha uzatma sonucuna rağmen birinci açıklama Kuzey Kıbrıs Dışişleri Bakanlığı’ndan geldi. Açıklamada şu tabirlere yer verildi:
“Birleşmiş Milletler Barış Gücü’nün misyon mühletinin uzatılmasında KKTC’nin isteğinin alınmaması BM’nin kendi unsur ve kurallarının ihlali manasına gelmektedir. Barış operasyonlarının temel desteği olan tüm tarafların isteklerine başvurulmasına ait rehber unsurun şahsen BM tarafınca göz arkası edilmesi, BM’nin prestijini derinden sarsmakta ve ülkemizdeki varlığını sorgulatmaktadır. Birleşmiş Milletler Barış Gücü’nün (BMBG), KKTC topraklarındaki faaliyetlerini, hala hüsnüniyetimiz ile sürdürebilmektedir. BMBG’nin ülkemizdeki varlığı ve operasyonlarının devamı için KKTC ve BM içinde üzerinde mutabık kalınacak yasal bir düzenlemeye muhtaçlık bulunmaktadır. Bu konudaki tüm çağrılarımızın karşılıksız bırakılması niçiniyle, gerekli adımları atmaktan diğer seçeneğimiz kalmamıştır.”
‘Rum tarafının siyasetlerini destekleme manası taşımaktadır’
Açıklamaya, “BMGK kelam konusu sonucunda, geçerliliğini yitirmiş, denenmiş ve tüketilmiş ‘iki kesitli, iki toplumlu federasyon’ modelini dayatmaya çalışması kabul edilemezdir. Bu yaklaşım, Kıbrıs Türk halkını ucu açık bir surece hapsetmek ve izolasyon altında yaşamak zorunda bırakmayı amaçlayan Rum tarafının siyasetlerini destekleme manası taşımaktadır. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’ne kelamda ‘tüm adanın temsilcisi’ üzere davranmaktan vazgeçmesi gerekmektedir. Adada iki hâkim eşit devlet ve iki halkın bulunduğu gerçeğinin BM Güvenlik Kurulu dahil tüm memleketler arası toplum tarafınca kabul edilmesi, en gerçekçi yaklaşım olacaktır” tabirleri de eklendi.
Türk Dışişleri: KKTC makamlarının isteği bir daha alınmamıştır
Türk Dışişleri de bu açıklamaya dayanak vererek şu tabirleri kullandı:
“Söz konusu karar alınırken, bu tarafta yapılan tüm davet ve ikazlara karşın KKTC makamlarının isteği BM kural ve prensiplerine muhalif olarak bir daha alınmamıştır. Yasal bir düzenleme yapılmasından bugüne kadar ısrarla imtina edilmiş, fakat BM Barış Gücü KKTC makamlarının uygun niyetli yaklaşımı çerçevesinde faaliyetlerini sürdürebilmiştir. Bu mevzuda KKTC makamlarının bundan daha sonra atacağı adımlara dayanağımız tamdır. Güvenlik Konseyi’nin bir yandan Ada’daki taraflara tahlili bulmalarını söylerken, öteki yandan elli yılı aşkın müddettir denenmiş, tüketilmiş, sonuç vermediği kanıtlanmış ve bir tarafın isteğini yansıtmayan bir tahlil modelini dayatmaya çalışması gerçeklikten kopuk ve çelişkili bir tavırdır.”
‘Kıbrıs’ta barışı tesis eden, 1974 Barış Harekatı’yla Türkiye olmuştur’
Kıbrıs’taki Barış Gücü’nün müddetinin altı ay daha uzatılması ve bu bahisteki itirazları Sputnik’e yorumlayan Ankara Toplumsal Bilimler Üniversitesi Kıbrıs Yerleşkesi Milletlerarası Hukuk Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr Emete Gözügüzelli, şunları söylemiş oldu:
“BM Barış Gücü’nün 1964 yılından beri Kıbrıs’ta var olmasının niçini çatışmaların önlenmesi ve eski nizamın yerine getirilmesi içindi. Ancak 1964’te adaya konuşlanmalarından 1974’e kadar geçen süreçte bunu engelleyemediler. Kıbrıs’ta barışı tesis eden 1974 Barış Harekatı’yla Türkiye olmuştur. BM Barış Gücü’nün bakılırsav mühleti Kıbrıs’ta her altı ayda bir uzatılıyor ve taraflar müzakereler ve kelamda bir federal tahlile davet ediliyor. Son alınan uzatılma sonucunda ‘ateşkes sınırları boyunca askeri statükonun devam eden ihlalleri’ vurgusu son derece düşündürücüdür. Çünkü hudut bölgelerinde Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin portatif mevziler oluşturarak askeri varlığını artırdığı tespit edildi. Bu durum defaatle Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti makamları tarafınca BM Barış Gücü askerlerine iletilmiş bulunmasına karşın hiç bir caydırıcı önlem alınmadı. BM Barış Gücü’nün uzatılması sonucunda bilhassa de Doğu Akdeniz vurgusuna yönelik ileti verilmesi de dikkat çekiyor. Doğu Akdeniz vurgusunun tek taraflı olarak Kıbrıs Türklerinin haklarını görmezden gelerek yapılması da kabul edilemez bir tavır.”
‘Kıbrıs’ta 1974’ten bugüne kadar hiç bir çatışma olmadı’
“1964 yılından beri adada bulunan BM Barış Gücü, makul süreyi fazlacatan aşmıştır” diye devam eden Gözügüzelli, şunları ekledi:
“Uluslararası hukuk nezdinde bu sıkıntıya baktığımızda, Kıbrıs Türklerinin BM tarafınca uzatılan Barış Gücü’nün Kıbrıs’taki korumasına yönelik sonucunda Kıbrıs Türkünün isteği alınmadığı üzere Barış Gücü’nün hukukî statüsünün de şahsen kıymetlendirilmesi gerekir. Yabancı bir askeri gücün öteki bir ülkede konuşlanmasına dair milletlerarası hukukta genel kabul bakılırsan net bir mukavele, net bir izahat yoktur. Barış Gücü insani yardım başlığı altında ve tampon bölgede varlık gösteren bir şekilsel, görsel hiç bir faaliyeti olmayan, misyonunu yitirmiş bir ünite. Kıbrıs’ta 1974’ten bugüne kadar hiç bir çatışma olmadı. Bu süreçte müzakerelere Kıbrıs Türk tarafı katılarak Türkiye buna açık net takviye vererek işbirliği ve diyalogdan yana halini her vakit ortaya koyarken Güney Kıbrıs’ın çok silahlanma yoluna giderek adada tek hâkim devlet üzere davranmaya devam etmesinin, BMGK nezdinde de bu türlü görülmeye devam etmesi kabul edilebilecek bir durum değildir. Birleşmiş Milletler’in objektif olması ve barışın sağlanmasına katkı sağlaması gerekmektedir. Ama görüyoruz ki yazılı mevzuatın dışına çıkan ve misyonunu, rolünü yitiren bir Barış Gücü var. Külliyen jeopolitik çıkarlara nazaran hareket eden bir misyonun Kıbrıs’ta artık bulunması anlamsız bir durumdur.”
‘ABD ve İngiltere üzere dev güçlerin çıkarlarına hizmet ediyor’
Pekala, Kıbrıs’taki BM Barış Gücü varlığı Güney Kıbrıs ve Yunanistan’da nasıl karşılanıyor? Atina’da bulunan Panteion Toplumsal ve Siyasal Bilimler Üniversitesi’nin milletlerarası siyaset uzmanı Prof. Christodoulos Giallouridis, Sputnik’e açıklamasında, “Birleşmiş Milletler Barış Gücü, Kıbrıs problemini Kıbrıslı Rumların değil, büyük güçlerin çıkarları doğrultusunda çözmek niyetinde” dedi.
BM’nin Kıbrıs probleminin tahliline hiç bir biçimde katkıda bulunmadığını, Türkler ve Rumlar içinde dengeleyici rol oynadığını öne süren Giallouridis, “Yetki mühletinin uzatılması, bu türlü adadaki durumu denetim altında tutan fakat sonuç prestijiyle Kıbrıs sorunun tahliline yardımcı olan ABD ve İngiltere üzere dev güçlerin çıkarlarına hizmet ediyor” tabirini kullandı.
Giallouridis, “Tahminen de Kıbrıs Cumhuriyeti, barış gücü varlığında kendini inançta hissetmeli, lakin barış gücü Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türkler içinde çıkan büyük olayları önlemekte her vakit başarılı olamıyor. BM sahiden de isteseydi Türkleri 1974’te çıkarırdı, barış gücü sayesinde adada yaşamalarına müsaade vermezdi” görüşünü de ileri sürdü.
İsmini açıklamak istemeyen Kıbrıslı bir subay ise “Kıbrıs’ta, 180 kilometreden çok uzunluğa sahip alanda, yaklaşık 800 barış gücü askeri her yıl yüzlerce olayla uğraşmak zorunda kalıyor” diyerek Barış Gücü askerlerinin her iki kısma, altyapıyı ayakta tutmakta da yardımcı olduğunu kaydetti.