Türkiye’nin Katar haricinde büyük tansiyonlar yaşadığı Körfez bölgesinde münasebetleri onarma atağında sıra, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ziyaretine geldi. Erdoğan, 2021 sonlarında BAE piri Halife bin Zayid Al Nahyan’ı ağırlamasının ve Türk iktisadının epey muhtaçlık duyduğu yatırımların kelamını almasının akabinde bu ülkeye iki günlük resmi ziyarette bulundu. Ziyaret sırasında savunma sanayii, sıhhat, iklim değişikliği, sanayi, teknoloji, kültür, tarım, ticaret, iktisat, kara, deniz nakliyeciliği, gençlik, afet idaresi, meteoroloji, irtibat ve arşiv alanında işbirliği protokolleri ve kimi mutabakatlara imza konuldu.
BAE’nin Erdoğan’ı coşkulu bir kamu diplomasisi kampanyası eşliğinde ağırlaması dikkat çekti. Erdoğan ise “Türkiye-BAE bağlantısında yeni bir devri başlattık” tabirlerini kullandı.
Ankara, BAE’yi 15 Temmuz darbe teşebbüsünün ardında bulunmakla suçlayarak ağır ithamlarda bulunmuştu. Türkiye’de bir hayli skandalla ilgili bilgiler aktaran kabahat dünyasının önde gelen isimlerinden Sedat Peker’in Dubai’de bulunması da büyük tartışmalar yaratıyordu.
Ankara’nın BAE ile ‘normalleşme’ teşebbüsünü gazeteci-yazar Ramazan Bursa ile konuştuk.
‘Trump’ın kazanamayacağı netleşince durum değiştirdiler’
Ramazan Bursa’ya bakılırsa, Körfez bölgesinde yaşananlar tek kutuplu dünyanın iflası ve fazlaca kutupluluğa yönelişin Ortadoğu’daki yansıması. Körfez ülkelerinin ABD seçimlerini Donald Trump’ın kazanamayacağı netleşince konum değiştirdiğini belirten Bursa, Türkiye ile ilgili ‘olumlu’ açıklamaların da bu süreçte geldiğini ve karşılıksız kalmadığını anımsatırken, artık Ortadoğu’da istikrar siyasetinin hakim olacağı görüşünü lisana getirdi:
“Bir ay kadar evvelden bir daha BAE-Suud eksenini konuşmuştuk. Erdoğan’ın ziyaret çerçevesinde yapılan açıklamalar söylemiş olduklerimizi dayanaklar niteliktedir. Gerçekten dünya yeni bir surece gerçek evriliyor. Bugün yaşanan düşünceler aslında Sovyetlerin dağılması daha sonrası ortaya çıkan tek kutuplu dünyanın iflası ve fazlaca kutuplu dünyanın inşasının sancıları olarak kıymetlendirmek lazım. Artık dünyada üç güç merkezi var; ABD, Çin ve Rusya. Aslında hem olayların seyri açısından bunu görüyoruz hem bu gizlenmiyor. CFR’nin Haziran 2020 raporunda bu etraflıca biçimde ortaya kondu. Amerika güç merkezi olmaktan çıkmıyor fakat tek güç merkezi olma hüviyetini kaybediyor deniliyor. Çin ve Rusya bir daha öteki güç merkezleri olarak karşımıza çıkıyor. ABD Lideri Biden’ın koltuğa oturmasında kısa bir vakit daha sonra yayınlanan süreksiz ulusal strateji dokümanı harika mühimdi, şimdi her satırının altının çizilmesi gerekiyor. Orada ABD adeta bu söylemiş olduğimizi ilan ediyor. ‘ABD tek güç merkezi olma hüviyetini kaybetti’ deniliyor. Bu çerçevede Ortadoğu da buna bakılırsa bir daha şekilleniyor. Seçimleri ne zamanki Trump’ın kazanamayacağı katılaştı, Körfez süratli biçimde durum değiştirdi ve Biden’a yani küreselcilere bakılırsa bir daha konumunu güncellemiş oldu. O süreçte Türkiye ile alakalı müspet açıklamalar geldi. daha sonra Türkiye’den açıklamalar geldi, bu süreç bu noktaya evrildi. Ortadoğu’da aslında istikrar siyaseti hakim olacak.”
‘Bu, İran’ın bölgedeki aktifliğini azaltacak bir etken. Türkiye buna da dayanak veriyor’
Türkiye’nin BAE’yle ve akabinde Suudilerle münasebetleri geliştirmesini önbakılırsan Bursa, muhakkak alanlarda rekabet bulunmasının mahzur teşkil etmediğini söylemiş oldu. Türkiye’nin Körfez açılımıyla Batı’daki küreselci kanada daha yakınlaştığını vurgulayan Bursa, Ortadoğu’da İsrail’le olağanlaşmayı seçen ve küreselci siyasetlerin bölgeye taşınmasını destekleyen bir eksen ortaya çıktığı görüşünü lisana getirdi:
“Türkiye ile BAE biroldukca alanda bağları geliştirecek. Suudi Arabistan ile birebiri olacak. Savunma, iktisat, kültürel çalışmalar bunun içerisinde. Lakin bu her mevzuda müttefik olacak ve fikir birliği ortasında hareket edecekler manasına gelmiyor, yer yer de rekabet de olacak. Rekabet olacak fakat çatışma olmayacak. Suudi Arabistan-BAE içinde yaşanan çatışma epeyce daha sert bir çatışma. Türkiye, Körfez’deki yeni açılımıyla Batı’ya daha epey yaklaşıyor. Batı’da da küreselci kanada daha yakınlaşıyor. Türkiye, küreselci siyasetlerle daha uyumlu bir siyaset izleyecek. ötürüsıyla Ortadoğu’da yeni bir eksen doğuyor. İsrail’in Arap ülkeleriyle olağanlaşmasını kabul eden, küreselci siyasetlerin bölgeye taşınmasını destekleyen bir eksen ortaya çıkıyor. Bu eksen, bir daha tıpkı biçimde İran’ın bölgedeki aktifliğini azaltacak bir etken. Türkiye buna da takviye veriyor.”
‘Erdoğan Körfez güvenliğini Türkiye’nin güvenliğinde farklı görmediğini vurguladı’
Bursa’ya nazaran bu yeni durumda Türkiye’nin Körfez’de İran’ı tehlike bakılırsan ülkelerle birebir safa geçmesi öngörülebilir. Erdoğan’ın BAE ziyareti vesilesiyle “Körfez ülkelerinin istikrar ve güvenliğini destekliyoruz ve bizim istikrar ve güvenliğimizden farklı görmüyoruz” söylemiş olduğini anımsatan Bursa, Cumhurbaşkanı’nın ocakta yapılması beklenen İran ziyaretinin hala gerçekleşmemiş bulunmasına dikkat çekti. Bursa, bu sınırın bir ayağının da Pakistan’a uzandığını söylemiş oldu:
“Cumhurbaşkanı Erdoğan, BAE ziyareti öncesi yaptığı açıklamada, Körfez ülkelerinin istikrar ve güvenliğini destekliyoruz ve bizim istikrar ve güvenliğimizden farklı görmüyoruz diyor. Körfez, İran’ın bölgede yayılmacı bir siyaset yürüttüğü ve Arap ülkelerinin iç işlerine müdahale ettiğinden şikayetçi. Cumhurbaşkanı Erdoğan isim vermese de korkularınızı önemsiyoruz bildirisi verdi. Erdoğan’ın Ocak ortası üzere İran’a gitmesinin planlandığı söz edilen haber vardı. Ziyaret çabucak hemen gerçekleşmedi. Zannedersem Türkiye, BAE ve Suud ziyaretlerinden daha sonra İran ziyaretini yapacak. Herzog’un Türkiye ziyaretinden daha sonraya da kalabilir. Türkiye, Herzog’un ziyaretini önemsiyor. Hakikaten, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Kalın, Kudüs’e gidiyor. Hem Mahmut Abbas ile hem İsrailli yetkililerle görüşecek. İran ziyareti Mart’ın 9’undan daha sonraya da kalabilir. Bunun bir kesimi da Asya’dır. Orada da Pakistan değerli. Pakistan, Afganistan ve Asya probleminde hem etkin biçimde bizimle çalışıyor hem BAE ile son senelerda bağlarını geliştirdi. BAE de o bölgeye Pakistan üzerinden uzanıyor. Katar ile Asya bölgesinde özellikle Afganistan merkezli çalışmamız var. Aslında Asya’da da kısmen BAE ile dirsek teması halindeyiz, Katar ile de daha ağır bir işbirliği ortasındayız.”
‘Libya’da tahlil için yakınlık oluşturabilir’
Türkiye’nin İsrail, BAE ve Mısır ile bağlantılarının gelişmesinin, Libya’da meselelerin tahlili için yakınlık oluşturacağı görüşündeki Bursa, tıpkı biçimde gelişmelerin Ankara’nın Arap Birliği’ne geri dönmesi beklenen Suriye’ye dait tavrına yansımaları olacağını söylemiş oldu. Bursa tıpkı şekild Suudi ve BAE ile alakalarının gelişmesinin Ankara’yı Yemen’de de daha etkin rol almaya sürükleyeceği değerlendirmesinde bulundu:
“Ziyaretin sebebi ekonomik olarak gözükmekle birlikte siyasi alanda da yansımalarını goreceğiz. BAE de Hafter’i destekliyor. Birtakım danışmanlık hizmeti veren de İsrail. Türkiye’nin İsrail, BAE ve Mısır ile bağlantılarını gelişmesi Libya’da Hafter ile BM’nin tanıdığı hükümeti içindeki sorunların tahlilinde bir yakınlık oluşturacaktır. Suriye’de yakın vakitte Arap Birliği’ne geri dönecek. Türkiye, Suriye siyasetini sessiz sedasız medyada yer almayacak biçimde inşa ediyor. Türkiye, Şam ile münasebetini bir daha masaya yatırdı ve belirli bir noktaya taşıdı. Türk Silahlı Kuvvetleri denetimindeki Fırat’ın kuzey bölgesinde ne yapacağına da karar verdi. Suudi-BAE-Türkiye bağlantılarının Suriye ve Şam ile Ankara bağlarına yansımaları olacak. Yemen’in en kuvvetli muhalif kanatları artık İstanbul’da. Islah Partisi, Yemen’in İhvanı olarak biliniyor. Islah haricindeki biroldukca küme da burada. ötürüsıyla Türkiye-Suud-BAE bağlarının gelişmesi Türkiye’yi Yemen’de askeri olarak değil politik ve diplomatik olarak faal rol almaya sürükleyecektir. Umman’ı da katabiliriz. Anladığım kadarıyla Umman da burada faal konum alacaktır. Aslında biz İhvan’ı tek modül halinde değerlendiremeyiz. Suudi Arabistan, Mısır’daki İhvan’a karşı, terör örgütü olarak kabul ediyor. BAE de terör listesine eklemiş. Lakin birebir Suudi Arabistan, Islah Partisi’nin üst yöneticilerini Suudi Arabistan’da ağırlıyor. Bu önderler ayın bir kısmını Türkiye’de bir kısmını Suud’da yaşıyor. Mısır üzerinden bölgedeki ülkelerde var olan İhvan hareketlerinin tamamını birebir değerlendirmemek lazım. Ülkelerin durumları farklı. Mezhep sorunu değil. Mısır’daki İhvan daha Sünni bir hareket. Fakat Yemen’deki İhvan ise Sünnisinin de Zeyidi mensubunun da ortasında bulunduğu bir hareket. Yemen İhvan liderliğini uzun yıllar bir Zeyidi yaptı. Hareketlerin kendi iç dinamikleri var. Mısır ihvanı durumu üzerinden Yemen ya da Ürdün’deki İhvan’ı pahalandırmak bizi yanlışa sürükler.”
BAE’nin Erdoğan’ı coşkulu bir kamu diplomasisi kampanyası eşliğinde ağırlaması dikkat çekti. Erdoğan ise “Türkiye-BAE bağlantısında yeni bir devri başlattık” tabirlerini kullandı.
Ankara, BAE’yi 15 Temmuz darbe teşebbüsünün ardında bulunmakla suçlayarak ağır ithamlarda bulunmuştu. Türkiye’de bir hayli skandalla ilgili bilgiler aktaran kabahat dünyasının önde gelen isimlerinden Sedat Peker’in Dubai’de bulunması da büyük tartışmalar yaratıyordu.
Ankara’nın BAE ile ‘normalleşme’ teşebbüsünü gazeteci-yazar Ramazan Bursa ile konuştuk.
‘Trump’ın kazanamayacağı netleşince durum değiştirdiler’
Ramazan Bursa’ya bakılırsa, Körfez bölgesinde yaşananlar tek kutuplu dünyanın iflası ve fazlaca kutupluluğa yönelişin Ortadoğu’daki yansıması. Körfez ülkelerinin ABD seçimlerini Donald Trump’ın kazanamayacağı netleşince konum değiştirdiğini belirten Bursa, Türkiye ile ilgili ‘olumlu’ açıklamaların da bu süreçte geldiğini ve karşılıksız kalmadığını anımsatırken, artık Ortadoğu’da istikrar siyasetinin hakim olacağı görüşünü lisana getirdi:
“Bir ay kadar evvelden bir daha BAE-Suud eksenini konuşmuştuk. Erdoğan’ın ziyaret çerçevesinde yapılan açıklamalar söylemiş olduklerimizi dayanaklar niteliktedir. Gerçekten dünya yeni bir surece gerçek evriliyor. Bugün yaşanan düşünceler aslında Sovyetlerin dağılması daha sonrası ortaya çıkan tek kutuplu dünyanın iflası ve fazlaca kutuplu dünyanın inşasının sancıları olarak kıymetlendirmek lazım. Artık dünyada üç güç merkezi var; ABD, Çin ve Rusya. Aslında hem olayların seyri açısından bunu görüyoruz hem bu gizlenmiyor. CFR’nin Haziran 2020 raporunda bu etraflıca biçimde ortaya kondu. Amerika güç merkezi olmaktan çıkmıyor fakat tek güç merkezi olma hüviyetini kaybediyor deniliyor. Çin ve Rusya bir daha öteki güç merkezleri olarak karşımıza çıkıyor. ABD Lideri Biden’ın koltuğa oturmasında kısa bir vakit daha sonra yayınlanan süreksiz ulusal strateji dokümanı harika mühimdi, şimdi her satırının altının çizilmesi gerekiyor. Orada ABD adeta bu söylemiş olduğimizi ilan ediyor. ‘ABD tek güç merkezi olma hüviyetini kaybetti’ deniliyor. Bu çerçevede Ortadoğu da buna bakılırsa bir daha şekilleniyor. Seçimleri ne zamanki Trump’ın kazanamayacağı katılaştı, Körfez süratli biçimde durum değiştirdi ve Biden’a yani küreselcilere bakılırsa bir daha konumunu güncellemiş oldu. O süreçte Türkiye ile alakalı müspet açıklamalar geldi. daha sonra Türkiye’den açıklamalar geldi, bu süreç bu noktaya evrildi. Ortadoğu’da aslında istikrar siyaseti hakim olacak.”
‘Bu, İran’ın bölgedeki aktifliğini azaltacak bir etken. Türkiye buna da dayanak veriyor’
Türkiye’nin BAE’yle ve akabinde Suudilerle münasebetleri geliştirmesini önbakılırsan Bursa, muhakkak alanlarda rekabet bulunmasının mahzur teşkil etmediğini söylemiş oldu. Türkiye’nin Körfez açılımıyla Batı’daki küreselci kanada daha yakınlaştığını vurgulayan Bursa, Ortadoğu’da İsrail’le olağanlaşmayı seçen ve küreselci siyasetlerin bölgeye taşınmasını destekleyen bir eksen ortaya çıktığı görüşünü lisana getirdi:
“Türkiye ile BAE biroldukca alanda bağları geliştirecek. Suudi Arabistan ile birebiri olacak. Savunma, iktisat, kültürel çalışmalar bunun içerisinde. Lakin bu her mevzuda müttefik olacak ve fikir birliği ortasında hareket edecekler manasına gelmiyor, yer yer de rekabet de olacak. Rekabet olacak fakat çatışma olmayacak. Suudi Arabistan-BAE içinde yaşanan çatışma epeyce daha sert bir çatışma. Türkiye, Körfez’deki yeni açılımıyla Batı’ya daha epey yaklaşıyor. Batı’da da küreselci kanada daha yakınlaşıyor. Türkiye, küreselci siyasetlerle daha uyumlu bir siyaset izleyecek. ötürüsıyla Ortadoğu’da yeni bir eksen doğuyor. İsrail’in Arap ülkeleriyle olağanlaşmasını kabul eden, küreselci siyasetlerin bölgeye taşınmasını destekleyen bir eksen ortaya çıkıyor. Bu eksen, bir daha tıpkı biçimde İran’ın bölgedeki aktifliğini azaltacak bir etken. Türkiye buna da takviye veriyor.”
‘Erdoğan Körfez güvenliğini Türkiye’nin güvenliğinde farklı görmediğini vurguladı’
Bursa’ya nazaran bu yeni durumda Türkiye’nin Körfez’de İran’ı tehlike bakılırsan ülkelerle birebir safa geçmesi öngörülebilir. Erdoğan’ın BAE ziyareti vesilesiyle “Körfez ülkelerinin istikrar ve güvenliğini destekliyoruz ve bizim istikrar ve güvenliğimizden farklı görmüyoruz” söylemiş olduğini anımsatan Bursa, Cumhurbaşkanı’nın ocakta yapılması beklenen İran ziyaretinin hala gerçekleşmemiş bulunmasına dikkat çekti. Bursa, bu sınırın bir ayağının da Pakistan’a uzandığını söylemiş oldu:
“Cumhurbaşkanı Erdoğan, BAE ziyareti öncesi yaptığı açıklamada, Körfez ülkelerinin istikrar ve güvenliğini destekliyoruz ve bizim istikrar ve güvenliğimizden farklı görmüyoruz diyor. Körfez, İran’ın bölgede yayılmacı bir siyaset yürüttüğü ve Arap ülkelerinin iç işlerine müdahale ettiğinden şikayetçi. Cumhurbaşkanı Erdoğan isim vermese de korkularınızı önemsiyoruz bildirisi verdi. Erdoğan’ın Ocak ortası üzere İran’a gitmesinin planlandığı söz edilen haber vardı. Ziyaret çabucak hemen gerçekleşmedi. Zannedersem Türkiye, BAE ve Suud ziyaretlerinden daha sonra İran ziyaretini yapacak. Herzog’un Türkiye ziyaretinden daha sonraya da kalabilir. Türkiye, Herzog’un ziyaretini önemsiyor. Hakikaten, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Kalın, Kudüs’e gidiyor. Hem Mahmut Abbas ile hem İsrailli yetkililerle görüşecek. İran ziyareti Mart’ın 9’undan daha sonraya da kalabilir. Bunun bir kesimi da Asya’dır. Orada da Pakistan değerli. Pakistan, Afganistan ve Asya probleminde hem etkin biçimde bizimle çalışıyor hem BAE ile son senelerda bağlarını geliştirdi. BAE de o bölgeye Pakistan üzerinden uzanıyor. Katar ile Asya bölgesinde özellikle Afganistan merkezli çalışmamız var. Aslında Asya’da da kısmen BAE ile dirsek teması halindeyiz, Katar ile de daha ağır bir işbirliği ortasındayız.”
‘Libya’da tahlil için yakınlık oluşturabilir’
Türkiye’nin İsrail, BAE ve Mısır ile bağlantılarının gelişmesinin, Libya’da meselelerin tahlili için yakınlık oluşturacağı görüşündeki Bursa, tıpkı biçimde gelişmelerin Ankara’nın Arap Birliği’ne geri dönmesi beklenen Suriye’ye dait tavrına yansımaları olacağını söylemiş oldu. Bursa tıpkı şekild Suudi ve BAE ile alakalarının gelişmesinin Ankara’yı Yemen’de de daha etkin rol almaya sürükleyeceği değerlendirmesinde bulundu:
“Ziyaretin sebebi ekonomik olarak gözükmekle birlikte siyasi alanda da yansımalarını goreceğiz. BAE de Hafter’i destekliyor. Birtakım danışmanlık hizmeti veren de İsrail. Türkiye’nin İsrail, BAE ve Mısır ile bağlantılarını gelişmesi Libya’da Hafter ile BM’nin tanıdığı hükümeti içindeki sorunların tahlilinde bir yakınlık oluşturacaktır. Suriye’de yakın vakitte Arap Birliği’ne geri dönecek. Türkiye, Suriye siyasetini sessiz sedasız medyada yer almayacak biçimde inşa ediyor. Türkiye, Şam ile münasebetini bir daha masaya yatırdı ve belirli bir noktaya taşıdı. Türk Silahlı Kuvvetleri denetimindeki Fırat’ın kuzey bölgesinde ne yapacağına da karar verdi. Suudi-BAE-Türkiye bağlantılarının Suriye ve Şam ile Ankara bağlarına yansımaları olacak. Yemen’in en kuvvetli muhalif kanatları artık İstanbul’da. Islah Partisi, Yemen’in İhvanı olarak biliniyor. Islah haricindeki biroldukca küme da burada. ötürüsıyla Türkiye-Suud-BAE bağlarının gelişmesi Türkiye’yi Yemen’de askeri olarak değil politik ve diplomatik olarak faal rol almaya sürükleyecektir. Umman’ı da katabiliriz. Anladığım kadarıyla Umman da burada faal konum alacaktır. Aslında biz İhvan’ı tek modül halinde değerlendiremeyiz. Suudi Arabistan, Mısır’daki İhvan’a karşı, terör örgütü olarak kabul ediyor. BAE de terör listesine eklemiş. Lakin birebir Suudi Arabistan, Islah Partisi’nin üst yöneticilerini Suudi Arabistan’da ağırlıyor. Bu önderler ayın bir kısmını Türkiye’de bir kısmını Suud’da yaşıyor. Mısır üzerinden bölgedeki ülkelerde var olan İhvan hareketlerinin tamamını birebir değerlendirmemek lazım. Ülkelerin durumları farklı. Mezhep sorunu değil. Mısır’daki İhvan daha Sünni bir hareket. Fakat Yemen’deki İhvan ise Sünnisinin de Zeyidi mensubunun da ortasında bulunduğu bir hareket. Yemen İhvan liderliğini uzun yıllar bir Zeyidi yaptı. Hareketlerin kendi iç dinamikleri var. Mısır ihvanı durumu üzerinden Yemen ya da Ürdün’deki İhvan’ı pahalandırmak bizi yanlışa sürükler.”