Vergi uzmanı anlattı: Türkiye’yi ‘kara bir kış’ mı bekliyor?

Kurnazlik

Global Mod
Global Mod
Türk-İş tarafınca Ekim 2021 için açıklanan açlık ve yoksulluk hududunun 10.076 TL olduğu Türkiye’de; kur artışı ve enflasyon üzere etmenlerin niye olduğu ekonomik zahmetlerin konuşulması, yükselen fiyatlardan alınan vergi artışlarını da gündeme getirdi.


Bilhassa ‘Vergi Yordam Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin 14 Ekim’de yaşallaşmasıyla bir arada, Cumhurbaşkanına, motorlu taşıtlar ve tütün içeren eserlerden alınan Özel Tüketim Vergisi’ni (ÖTV) 3 katına kadar artırma ytesirinin verilmesi tartışmalara niye olmuştu.

Az önce TBMM’de Millet İttifakı’nın muhalefetine rağmen Cumhurbaşkanına; “tütün ürünlerinin” ve “araçların” özel tüketim vergileri ile oranlara esas özel tüketim vergisi matrahlarının alt ve üst sınırlarını “üç katına” kadar artırma yetkisi verildi.

— Engin Özkoç (@enginozkoc) October 14, 2021



Hükümetin, düşük gelirli aileler için vergi indirimine gideceği ve fiyatlarda artış sağlayacağı konuşulurken, öteki bir yandan da otogaza (LPG) 20 Ekim’de 22 kuruş artırım yapılması, 1 Kasım itibariyle 49 kuruş daha ek artırım gelmesi soru işaretleri oluşturuyor. Halihazırda döviz kurundaki yükseliş ve yaşanan çip krizinin otomotiv dalını etkilemesiyle yapılan fiyat artışı da, kimi modelleri bir üst vergi dilimine soktuğu için uygulanan artırım oranı epey daha fazla olabiliyor. Alınan vergi ölçüsünün motor hacmine nazaran değiştiği taşıtlar, yüzde 220 ÖTV’ye ek yüzde 18 Katma Bedel Vergisi (KDV) oranlarıyla tüketiciye yansıyor. Kasım ayı itibariyle de otomobil piyasasında 150 bin TL bandının altında satışa sunulan sıfır araç kalmamış durumda.


Türkiye Monopol Bayiler Platformu Lideri Özgür Aybaş’ın, akaryakıt ve doğalgazın akabinde pazartesi itibariyle alkole de artırım geldiğini açıklaması, fiyatlara yansıyan vergi artışlarını da tüketiciye hatırlattı. 24 Haziran’da Resmi Gazete’de yayımlanan karara göre, alkollü içki ve sigarada 6 ayda bir enflasyon oranında yapılan vergi artışı yılbaşına kadar uygulanmayacak. Yıl ortasında tütün mamullerine tekrar artırım gelip gelmeyeceği merak edilirken, alkollü içkide 2021 yılı sonu için yüzde 25 vergi artışı öngörülüyor.


Pekala, artan vergi oranları sağlıklı mı? Tüm bu zamlanmaların sebebi nedir? 2022’de muhtemel bir vergi artışı kelam konusu olacak mı? Vergi uzmanı Tabip Numan Emre Ergin, Sputnik’e anlattı.


‘Devletin en büyük gelir kalemi vergi; gelirin kaynaklara nasıl dağıtılacağı büsbütün siyasi bir tercih’


Devletin ‘şirket’ üzere düşünülmesi gerektiğini, gelirleri ve sarfiyatları olduğunu söyleyen Ergin, “Devletin en büyük gelir kalemi de vergidir. Üç tane vergi olabileceği kaynağı var fakat gelirin kaynaklara nasıl dağıtılacağı büsbütün siyasi bir tercih. ‘Vergileyeceğim fakat kimi vergileyeceğim, kimden vergi alacağım, nelerden vergi alacağım?’ Biz vergileri 3 temel kaynaktan alırız. Birincisi gelirler; şirketlerin ve bireylerin kârları üzerinden ödediğidir. İkincisi servet üzerinden alınır. Sadece bir varlığa sahipsiniz diye vergi ödersiniz. örneğin emlak ve motorlu taşıtlar vergisi buna örnektir. Üçüncü gelir kaynağımız ise harcamalar. Bunun da en büyük örnekleri ÖTV ve KDV’dir. Biz bunları dolaylı vergiler başlığı altında sınıflandırıyoruz” dedi.


‘Hızlı tahsil edilebildiği için devlet harcama vergilerini epeyce sever’


ÖTV’nin, Avrupa Birliği ile ahenk müzakerelerinin yürütüldüğü periyotta, 2002’de mevzuata kazandırılmış bir kanun olduğunu hatırlatan Ergin, ÖTV’nin de KDV üzere harcamalar üzerinden alındığına vurgu yaparak, “Harcama vergilerinde harcama yapıldığı anda devlet parasını aldığı için zamansal olarak bir gecikme olmaz. ötürüsıyla devlet süratli tahsil edildiği için bu harcama vergilerini fazlaca sever zira kolay ve pratik bir tahsilat metodu var. Son periyotlarda bizim ülkemizde de bu vergilerin yükü gittikçe artmaktadır. Bu yalnızca Türkiye’de olan bir şey de değil. Genel olarak Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) ülkelerine baktığımız vakit harcamalar üzerinden alınan vergilerin, toplam vergi gelirleri içerisindeki hissesinin arttığını görüyoruz. Artışın sebeplerinin en başında iktisatların büyümesi ve harcamaların artması niçiniyle harcamaları finanse edecek gelir kalemlerinin de artması gerektiği geliyor. Bu yıl 100 TL’lik bir bütçe hazırlarken, gelecek yıl 150 TL’lik bir bütçe yapmanız gerekiyor. Bu biraz devletin toplumsal harcamalarıyla da ilgili. örneğin pandemi periyodunda oldukçaça rastladık; beşerler çalışmadı ve dükkanlar kapandı, toplumsal yardımlar yapıldı. Yardımlar da devletin bütçesinden karşılandı, devletin sırtına bir yük oldu” dedi ve ekledi:


‘Para bastığınızda enflasyonu körüklersiniz, borçlanmayı artırdığınızda da faiz sarmalına girersiniz’


“Günün sonunda devlet bunu vergi gelirleriyle finanse ediyor zira harcadığı bir kalemi er ya da geç gelir olarak yaratmak zorunda. Öteki türlü bütçeden açık verir, bu açık da şayet vergi gelirleriyle kapatılmazsa ya borçlanma ya da para basmayla kapatılır lakin iki seçenek de sürdürülebilir değildir. Para bastığınızda enflasyonu körüklersiniz, borçlanmayı artırdığınızda da faiz sarmalına girersiniz.”


‘Kur arttıkça vergi, vergi arttıkça devletin TL geliri artıyor, tüm bunlar da enflasyona sebep oluyor’


Kurdaki artışın
vergilerle ilgisinin enflasyonla yanlışsız orantılı olduğunu vurgulayan Ergin, “Enflasyon pek sayılar TL bazında şişiyor. Devlet de TL olarak daha fazla vergi elde ediyor. Bir kelam vardır ‘Enflasyon kanunsuz vergidir’ diye, enflasyonun artması devletin vergi gelirlerinde de bir anda artışa niye oluyor. Dolaylı vergilerin artması, tüketiciye yansıtılan meblağların da artması manasına geliyor. Kur arttıkça ithalat fiyatı artıyor, ithalat fiyatı arttıkça da o ithalat üzerinden ödeyeceğiniz vergi de artıyor. Üreticilerin de sadece bu vergiden dolayı maliyeti artmış oluyor, artış kendi ürettiği mamüllerin meblağlarına yansıyor. bu biçimdece zincirleme bir biçimde kur arttıkça vergi artıyor, vergi arttıkça da devletin geliri TL bazında artıyor, ama tüm bunlar da öbür bir yandan enflasyona niye oluyor” açıklamasında bulundu.


‘Pandemi devrinde devletin gelir ve masrafları içindeki makas açıldı’


Ergin, pandemiyle birlikte iktisadın hayli küçüldüğünü ve işyerlerinin kapandığını hatırlatarak şu sözleri kullandı:


“İnsanlar harcama yapamadılar ve işyerleri kar elde edemedi; devlet vergi gelirini azalttı. Bir yandan da çeşitli toplumsal ödemeler ve harcamalar yaptı. ötürüsıyla devletin gelir ve masrafları içindeki makas açıldı. Bu makası nasıl kapayacaksın? Bir ölçü para basıldı, bir ölçü borçlanma yapıldı. Uzun vadede sürdürülebilir olmadıkları için bunlar dışında de geçen sene biroldukça bahiste vergi artışları oldu. Çeşitli vergi kanunlarında değişiklikler yapılarak hem birtakım vergilerde oran artışları oldu tıpkı vakitte birtakım istisnaların alanı daraltıldı; şirketlere yeni kısıtlamalar getirildi. Aslında devlet, gelirlerindeki düşüş ve harcamalarındaki artışı normalize edebilmek için uzun vadede vergi artışlarına gitti diyebiliriz. Yakın vakitte alkoldeki ve araba satışlarındaki ÖTV artışları da buna örnek.”


Eşel taşınabilir sistemine karşın akaryakıt fiyatları niye artıyor?


Akaryakıtta eşel sistemine karşın pompaya yansıyan fiyat artışına açıklama getiren Ergin, Eşel taşınabilir sistemi yokken ÖTV’de yapılacak bir artış sıklıkla pompa meblağlarına yansıyor. Akaryakıttaki fiyat artışı biroldukca olumsuz tesire niye olduğu ve her şey akaryakıtla endeksli olduğu için enflasyonu tetikleyerek mal ve hizmet meblağlarını önemli manada etkiliyor. O niçinle eşel taşınabilir sistemiyle devlet, ‘Akaryakıttaki fiyat artışlarını ÖTV gelirlerinden karşılayıp enflasyon üstündeki baskıyı azaltmak istiyorum’ dedi. Alışılmış bunun bir marjı vardı ve bu marjın sonuna kurdaki artışın da tesiriyle de bir arada yaklaşmıştık. Geçen hafta petrolde yaşadığımız bir kadro fiyat artışların, bu eşel taşınabilir sisteminin artık hududa gelmesinden kaynaklanıyordu. 2022 bütçesinde bu eşel sisteminin yine yürürlüğe sokulacağını görüyoruz; bu artışlar azalacak” dedi.


‘Otomobil yahut tütün mamullerinin fiyatlarında bir artış bekleyebiliriz’


Ekim ayında Cumhurbaşkanı’na verilen yetkilerin genişletilmesiyle ilgili çıkan 7338 sayılı kanuna da atıfta bulunan Ergin, “Enteresan bir husus var; Cumhurbaşkanı’na tütün mamülleri ve arabalardaki yasal ÖTV oranını 3 katına kadar çıkarma yetkisi verildi. Yani yakın vakitte tütün mamullerinde yahut arabalarda bir vergi artışını doğal olarak da fiyatlara yansıyacak olan bir artışı bekleyebiliriz” dedi.


‘Gelirden bağımsız olarak epey kazanan da az kazanan da birebir vergiyi ödüyor’


Dolaylı vergilere yük veren bir sistemin olduğunu ve bunun da adaletli olmadığını söz eden Ergin, “İnsanları gelirleri üzerinden değil de harcamaları üzerinden vergilendiriyorsunuz. Türkiye üzere kişi başı geliri düşük olan ve elde edilen gelirin de kıymetli bir kısmının hane halkı tarafınca tüketildiği bir durumda siz aslında alt ve orta gelir seviyesindeki insanların hem gelirlerini tıpkı vakitte harcamalarını vergilendirmiş oluyorsunuz. Şöyle düşünün; aylık geliri 5.000 TL olan kişi, bu gelirin tamamını tüketiyorsa, mevcut olan vergilerin tamamını ödüyor. Aylık geliri 50.000 TL olan birinin de lüks haricindeki temel harcamaları tıpkı bulunmasına karşın herkes birebir vergiyi ödüyor. Gelirden bağımsız olarak fazlaca kazanan da az kazanan da tıpkı vergiyi ödüyor. Devletin harcamalar üzerinden vergi almaması üzere bir seçenek olamaz lakin gelir ve servet üzerinden alınan vergilerin daha fazla ağırlıklandırılması, kayıtdışı iktisadın de azaltılması gerekiyor. Bugün bizim vergi gelirlemize baktığınızda kabaca yüzde 50’si ÖTV ve KDV’den oluşuyor. Şirketlerin ödedikleri ise yüzde 8 ila 12 içinde. Yani devletin bütçesini neredeyse çalışanlar karşılıyor. Bu aslında adaletsiz bir durum ve değiştirilmesi lazım” formunda konuştu.


‘Kara bir kış bizi bekliyor’


2022’den epey ümitli olmadığını aktaran Ergin, ekonomik kapanmayı öngörmüyor olsa da pandeminin tesirlerinin devam ettiğini vurgulayarak durumu “Küresel manada aslına bakarsan bir arz kıtlığı ve enflasyonist bir baskı var. Bunun Türkiye’ye yansımaları ve tesiri olacaktır. Türkiye’nin kendinden de kaynaklanan ekonomik ve siyasi riskleri var. Her ne kadar seçimler vaktinde olacak dense de bütün siyasi partilerin önümüzdeki sene seçime hazırlık yaptığını hepimiz görüyoruz; bir seçim iktisadı uygulanacaktır. Son periyotta Merkez Bankası’nın iktisat biliminin kurallarını zorlar derecesinde faiz indirimine gitmesi ve bu mevzuda tenkitler almasıyla döviz kurlarının önemli biçimde yükselmesi, iktisat üzerinde hayli önemli baskılar yapıyor. Türkiye’nin mülkiyet hakkı, hukukun üstünlüğü ve adalet üzere konularda da kuşkuyla karşılanan ülkeler içinde yer alması maalesef ekonomiyi de değerli bir biçimde etkilemekte. 2022’de fiyatların ve enflasyonun daha da artacağını öngörüyorum. Umarım yanılıyorumdur ancak kara bir kış bizi bekliyor diyebilirim” formunda özetledi.
 
Üst